Szczelina odbytu. Jak ją wyleczyć?

Czym jest szczelina odbytu? 

Szczelina odbytu to choroba proktologiczna. Jest to tzw. linijny ubytek w obszarze błony śluzowej kanału odbytu. Ma on ok. 15 mm długości. 

Szczelina odbytu dotyka najczęściej osób młodych i w średnim wieku (20-40 lat).  

Szczelina odbytu – objawy 

Objawy szczeliny odbytu różnią się zależnie od jej rodzaju. 

Wyróżniamy następujące rodzaje szczeliny odbytu: 

• ostra – goi się samoistnie do 8 tygodni. Dotyczy powierzchownego uszkodzenia błony śluzowej. Charakteryzuje się mocnym bólem odbytu, który nasila się w trakcie wypróżnień;   
• przewlekła – ma stwardniałe i uniesione brzegi, uwidoczniony guzek wartowniczy i przerośniętą brodawkę kryptową. Dodatkowo w jej dnie poprzecznie są widoczne stwardniałe włókna mięśnia zwieracza wewnętrznego. Czas gojenia wynosi powyżej 8 tygodni. Choroba charakteryzuje się świądem i pieczeniem okolicy odbytu, którym towarzyszą dolegliwości bólowe;   
• o nietypowej etiopatogenezie – wymaga rozpoznania czynnika wywołującego, czyli choroby podstawowej;   
• nawrotowa – uszkodzenie pojawia się ponownie po wykonanym zabiegu operacyjnym. Wymaga reoperacji i wdrożenia leczenia zachowawczego; 
• poporodowa – charakteryzuje się obniżonym napięciem zwieraczy odbytu, z towarzyszącym bólem, pieczeniem, świądem oraz krwawieniem z odbytu o różnym stopniu nasilenia. 

Gdzie najczęściej pojawia się szczelina odbytu? 

Aż 90% szczelin odbytu znajduje się w tylnym obwodzie kanału odbytu. Pozostałe 10% pojawia się w przednim obwodzie. Często dotykają one kobiet – mowa wówczas o szczelinach poporodowych. 

Bardzo rzadko szczelina odbytu jest umiejscowiona bocznie. Do jej powstania może przyczynić się inna choroba, np. rak odbytu, choroba Leśniowskiego-Crohna, gruźlica, HIV czy kiła. 

Jakie są przyczyny wytworzenia szczeliny odbytu? 

Szczelina odbytu tworzy się w wyniku uszkodzenia błony śluzowej, która wyścieła kanał odbytu. Najczęstszą przyczyną są twarde, zalegające masy kałowe, które powodują zaparcia. Pacjent wydala je pod dużym napięciem na aparat zwieracza odbytu.  

Do pozostałych przyczyn powstania szczeliny odbytu zaliczamy: 

• zapalenie gruczołów odbytowych, które znajdują się w dnie krypt;  
• osłabione mięśnie wewnętrznego i zewnętrznego zwieracza. 

Dużą rolę w tworzeniu się szczeliny odgrywa wzmożone napięcie, które dotyczy zwieracza wewnętrznego odbytu. Charakteryzuje się ono podwyższonym ciśnieniem spoczynkowym w kanale odbytu. Powoduje to nieprawidłowy przepływ włośniczkowy, co pogarsza warunki potrzebne do gojenia się rany. 

Szczelina odbytu – leczenie 

Rodzaj leczenie szczeliny odbytu zależy od: 

• stopnia zaawansowania, 
• czasu trwania dolegliwości, 
• degeneracji śluzówki kanału odbytu. 

Na podstawie tych czynników lekarz może zalecić leczenie zachowawcze lub operacyjne. Podczas leczenia zachowawczego specjalista powinien wziąć pod uwagę napięcie mięśni zwieraczy i dobrać metodę zgodnie z obowiązującym w Polsce algorytmem. 

Przedstawia go poniższa tabela:  

Standardowy schemat leczenia zachowawczego obejmuje zmianę diety na lekkostrawną i bogatą w błonnik. Pacjent powinien zapobiegać zaparciom, pijąc duże ilości wody. Lekarz może zalecić także preparaty rozmiękczające stolec. Efekty przynoszą również ciepłe nasiadówki – działają one rozkurczowo na zwieracz wewnętrzny.  

Przeczytaj również:
Ból odbytu. Możliwe przyczyny i jak go leczyć