Złamanie kości śródstopia. Jak je leczyć?

Stopa jest zbudowana z 26 kości, 33 stawów i 107 więzadeł. Tworzą one sprężysty i jednocześnie bardzo statyczny mechanizm, który umożliwia nam chodzenie.  

Stopa składa się z trzech części:  

• przodostopie,  
• śródstopie, 
• tyłostopie.  

Śródstopie jest zbudowane z 5 kości długich, które za pomocą stawów łączą się z kośćmi pięty i paliczkami palców. Dzięki różnicy w budowie zewnętrznej, długości poszczególnych kości śródstopia oraz łączących je przestrzeni międzykostnych możemy chodzić po nierównym podłożu. Od strony grzbietowej i podeszwowej kości śródstopia są wzmocnione podłużnymi i poprzecznymi pasmami więzadeł, które zapewniają stabilność w trakcie chodzenia. 

Kości śródstopia mogą ulec złamaniu, czyli przerwaniu ciągłości tkanki kostnej na skutek działania siły zewnętrznej. 

Złamanie kości śródstopia – kto jest na nie narażony? 

Na złamania w obrębie śródstopia najbardziej narażeni są młodzi sportowcy w okresie intensywnych treningów uprawiający:

• piłkę nożną,
• koszykówkę,
• gimnastykę,
• balet,
• tenis,
• lekkoatletykę.

Często występują one również u osób odbywających trening wojskowy. Dodatkowo mają do nich skłonność dzieci do 5. roku życia oraz osoby z niedoborami witamin D3, K2, C i składników odżywczych, tj. fosforu, wapnia, magnezu, kolagenu, kwasów omega-3 i omega-6, które są niezbędne do prawidłowej budowy kostnej. 

Złamanie kości śródstopia – rodzaje 

W obrębie śródstopia rozróżniamy trzy typy złamań: 

• złamanie zmęczeniowe (tzw. przeciążeniowe, stresowe, marszowe) – występuje na skutek zmęczenia struktur kostnych; najczęściej pojawia się u młodych sportowców w okresie wzmożonych treningów; 
• złamanie Jonesa – powstaje w wyniku nieprawidłowego, intensywnego obciążenia boku stopy; dotyczy V kości śródstopia; 
• złamanie awulsyjne (tenisisty) – mechanizm powstawania tego rodzaju złamania nie jest jeszcze do końca poznany. 

Złamanie kości śródstopia – objawy 

Niezależnie od miejsca złamania kości śródstopia objawy są niemalże identyczne.

Najczęściej występuje silny ból, który wzmaga się w momencie obciążania stopy lub ruchu palcami. Nieznacznie się zmniejsza lub całkowicie ustępuje przy odciążaniu stopy.

Krwiak pojawia się w konsekwencji uszkodzenia tkanek miękkich w okolicy urazu (więzadła, torebka stawowa czy naczynia krwionośne). Obrzęk występuje w momencie uszkodzenia okolicznych tkanek miękkich i/lub naczyń limfatycznych.  

W przypadku złamań zmęczeniowych objawy nie są charakterystyczne.  

Do najczęstszych zaliczamy: 

• ból w okolicy urazu,  
• zwiększoną tkliwość podczas palpacji,  
• delikatny obrzęk stopy,  
• nieznaczne podwyższenie temperatury całej okolicy.  

Te objawy zazwyczaj pojawiają się w końcowej fazie treningu lub bezpośrednio po jego zakończeniu. Z racji występowania niespecyficznych objawów, ich ustępowania i nasilania się w trakcie i po zaprzestaniu treningu złamania zmęczeniowe są stosunkowo późno diagnozowane. 

Złamanie kości śródstopia – diagnostyka 

Najdokładniejszym badaniem diagnostycznym jest rezonans magnetyczny. Pozwala precyzyjnie ocenić miejsce i rozległość urazu.

Najczęściej stosuje się USG ze względu na dużą dostępność i niski koszt.

Wykorzystywane jest ono również w trakcie leczenia w celu monitorowania postępów.

RTG stosuje się rzadko ze względu na małą dokładność. Tomografię komputerową wykorzystuje się w przypadku braku dostępności rezonansu. 

Złamanie kości śródstopia – leczenie 

Leczenie zawsze powinno opierać się na dokładnej diagnozie i dostosowaniu terapii do indywidualnych potrzeb pacjenta. Na podstawie wyników badań, badania fizykalnego i szczegółowego wywiadu lekarz dobiera odpowiedni schemat leczenia.  

Złamania niskiego ryzyka 

Do złamań niskiego ryzyka zaliczamy złamania I-IV kości śródstopia. Zazwyczaj w ich przypadku stosuje się leczenie zachowawcze. Polega ono na całkowitym odciążeniu kończyny dolnej. W tym celu zastosuj specjalną ortezę stopowo-goleniową. Musisz też całkowicie zrezygnować z treningów i aktywności fizycznej (zazwyczaj na okres ok. 8. tygodni). 

Ból możesz zmniejszyć poprzez stosowanie doustnych leków przeciwbólowych. 

Możesz także zastosować okłady z lodu lub zabiegi krioterapii miejscowej. Pamiętaj, że czas zabiegu nie powinien być dłuższy niż 3 minuty. 

Pomocne mogą okazać się również zabiegi fizykalne o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym i przeciwobrzękowym: 

• pole magnetyczne niskiej częstotliwości – poprawia pracę układu krążenia, a tym samym odżywia i dotlenia tkanki w całej okolicy; czas zabiegu może wynosić nawet do 30 minut; 
• ultradźwięki – wpływają na poprawę pracy układu krążenia na zasadzie „mikromasażu” tkanek; czas zabiegu waha się od 5 do 10 minut; 
• jonoforeza – zabieg polega na wprowadzeniu do miejsca urazu leku za pomocą pola elektrycznego; czas zabiegu nie przekracza 15 minut; 
• kąpiel wirowa kończyny dolnej – ruch wirowy i ciepła woda korzystnie wpływają na rozluźnienie tkanek, obniżenie napięcia mięśniowego i poprawę krążenia, a co za tym idzie działają przeciwbólowo; czas zabiegu wynosi ok. 15 minut; 
• kinesiotaping – do jego przeprowadzenia wykorzystujemy elastyczne taśmy. Sposób ich aplikacji zależy od efektu, jaki chcemy osiągnąć. Zabieg normalizuje napięcie mięśniowe, poprawia pracę układu krążenia, a także działa przeciwobrzękowo i koryguje ustawienie poszczególnych stawów. 

Pamiętaj o stosowaniu aktywności, która pomaga utrzymać ogólną sprawność i wydolność organizmu, np. pływanie czy jazda na rowerze. Stopniowo wprowadzaj ćwiczenia o zwiększającej się intensywności. Rozpocznij ten proces dopiero w momencie, gdy nie odczuwasz bólu przez 10-14 dni. Zacznij od lekkich ćwiczeń w odciążeniu. Z czasem przejdź do ćwiczeń wzmacniających siłę mięśniową i elastyczność.  

Pamiętaj, że wyznacznikiem intensywności ćwiczeń zawsze jest granica odczuwanego przez Ciebie bólu. 

Złamania wysokiego ryzyka  

Charakteryzują się one ryzykiem opóźnionego wzrostu lub jego brakiem i potrzebą leczenia operacyjnego. Wymagają długotrwałego odciążenia kończyny dolnej.  

Do złamań wysokiego ryzyka zaliczamy złamania w obrębie V kości śródstopia. Stanowią one ponad 50% wszystkich złamań w obrębie stopy.  

Forma leczenia zależy od mechanizmu urazu. Postępowanie terapeutyczne nie różni się od schematu stosowanego w przypadku złamań niskiego ryzyka. W niektórych przypadkach konieczna jest interwencja chirurgiczna (dotyczy zwłaszcza złamania Jonesa). Ma ona na celu zespolenie kości lub jej fragmentów za pomocą specjalnych śrub, co wydłuża proces leczenia. W przypadku złamania zmęczeniowego proces zrostu kości może trwać nawet do 20. tygodni. Przy braku zrostu konieczne może być wykonanie przeszczepu kostnego.  

W procesie leczenia złamań kości śródstopia najważniejsze są dokładna diagnoza, współpraca pacjenta z lekarzem i fizjoterapeutą, dobór najlepszego schematu leczenia oraz jego stałe monitorowanie. 

Przeczytaj również:
Złamania kości. Jakie są ich rodzaje?