Padaczka lekooporna. Co zamiast leków?

Padaczkę nazywamy lekooporną, gdy napady padaczkowe występują mimo przyjmowania dwóch leków przeciwpadaczkowych w maksymalnej dozwolonej dawce. Taka sytuacja może dotyczyć aż 20-30% chorych na epilepsję.

Częstość występowania napadów bardzo różni się między pacjentami. W związku z tym możemy założyć, że czas wolny od napadów musi wynosić minimum rok lub trzykrotność odstępu między napadami w okresie przed leczeniem.

Oporność na leczenie dla pacjenta obciążonego padaczką wiąże się z pogorszeniem jakości życia, spadkiem samodzielności, słabszym funkcjonowaniem intelektualnym, a nawet większym ryzykiem nagłej śmierci. 

Padaczka lekooporna – przyczyny

Nie wszystkie sytuacje, w których napady padaczkowe nie ustępują pod wpływem leczenia, możemy nazwać padaczkami lekoopornymi.  

Prawie jedna trzecia przypadków, którym przypisuje się lekooporność, wynika ze złego doboru leku, niewłaściwego dawkowania czy nawet nieprawidłowej diagnozy typu padaczki.

Specjalista musi się także upewnić, czy pacjent rzeczywiście przyjmuje przepisane leki.  

Lekooporność bierze się z charakteru danego zespołu padaczkowego i ze zjawiska tolerancji na dane leki. Ma także związek z wiekiem pacjenta, jego uwarunkowaniami genetycznymi i środowiskowymi.  

W przypadku rozpoznania padaczki lekoopornej lekarz może zadecydować o przerwaniu farmakoterapii i zastosowaniu innego skutecznego sposobu leczenia. Może także zalecić włączenie innego leku dobranego odpowiednio do typu napadu. 

Stwierdzenie lekooporności dotyczy jedynie stanu obecnego. Z czasem nie musi być problemem w terapii. Epilepsja przebiega w bardzo zmienny sposób i czasami mało przewidywalny. Nie zniechęcaj się zatem do leczenia. Każda próba zmiany leku, jego dawki lub jego ponowne włączenie do terapii może okazać się przełomowe mimo wcześniejszego braku odpowiedzi na leczenie. 

Padaczka lekooporna – powikłania

Chory na skutek powtarzających się napadów padaczkowych przy padaczce lekoopornej jest bardziej narażony na:  

• urazy i złamania,  
• pogłębiające się zaburzenia intelektualne,  
• działania niepożądane wynikające z przyjmowanych leków przeciwpadaczkowych,  
• depresję.

U takich pacjentów częściej występuje także nagła nieoczekiwana śmierć w padaczce (SUDEP) w porównaniu do pozostałych chorych na epilepsję.

Dodatkowo chorzy na padaczkę lekooporną są narażeni na stygmatyzację w społeczeństwie, utratę pracy i niezależności. 

Jak leczyć padaczkę lekooporną?

Leczenie chirurgiczne

Około 30% chorych na padaczkę lekooporną kwalifikuje się do leczenia chirurgicznego. Polega ono na usunięciu części obszaru mózgu, który odpowiada za wywoływanie napadów padaczkowych. Nie jest to możliwe w każdym przypadku. Nie można wyciąć struktury, która jest niezbędna dla utrzymania życia lub która poważnie pogorszyłaby sposób funkcjonowania chorego. Najczęściej takie zabiegi wykonuje się w przypadku padaczki skroniowej. Charakteryzuje się ona wysoką opornością na leki. Takie leczenie przynosi skuteczną poprawę u 60-90% chorych. 

Celem zabiegu może być eliminacja napadów drgawkowych lub jedynie przeciwdziałanie szerzeniu się pobudzenia z danej struktury na cały mózg (przeciwdziałanie napadom uogólnionym). Efekt leczenia zabiegowego zazwyczaj jest zadowalający, gdy chirurg całkowicie usunie niewielkich rozmiarów zmianę odpowiedzialną za napady. Na skuteczność takiego leczenia ma również wpływ sam charakter procesu chorobowego, który powoduje napady i lokalizacja tej zmiany w mózgu.

Leczenie chirurgiczne jest obarczone ryzykiem wystąpienia powikłań. Najczęściej są one związane z częścią mózgu, w której specjaliści dokonują interwencji.  

Pacjent po operacji może doświadczać m.in.:  

• niepełnego widzenia,  
• zaburzeń mowy, 
• zaburzeń pamięci.

Innym sposobem leczenia operacyjnego jest nóż gamma (Gamma Knife). Ta nowoczesna metoda polega na napromieniowaniu niewielkiej zmiany powodującej padaczkę. Często znajduje się ona w miejscu niedostępnym dla klasycznej chirurgii. Dodatkowo nóż gamma dzięki precyzyjnie skoncentrowanym wiązkom nie powoduje uszkodzenia zdrowych tkanek. 

Techniki stymulacyjne 

Najstarszą metodą stymulacyjną jest stymulacja nerwu błędnego. U wielu pacjentów może być ona skuteczna.  

Obecnie jednak specjaliści stosują inne techniki, w tym:  

• stymulację nerwu trójdzielnego,  
• głęboką ciągłą stymulację wzgórza, jądra podwzgórzowego lub móżdżku, 
• magnetostymulację.  

U podstawy napadów padaczkowych leży nieprawidłowa czynność bioelektryczna mózgu. Może ona dotyczyć danej części mózgu lub wtórnie zajmować cały mózg. Głęboka stymulacja mózgu hamuje struktury, w których powstają nieprawidłowe pobudzenia. Może też hamować struktury powiązane z rozprzestrzenianiem się na inne części mózgu wyładowań padaczkowych. Kolejnym zastosowaniem głębokiej stymulacji mózgu jest stymulacja elektryczna mózgu na żądanie, czyli w trakcie napadu.  

Skuteczność i bezpieczeństwo tych metod wymaga dalszych badań, aby mogły być one stosowane w praktyce.

Dieta

U niektórych pacjentów (zwłaszcza u dzieci) skuteczne może okazać się wprowadzenie organizmu w stan ketozy. Możemy to osiągnąć poprzez stosowanie diety o wysokiej zawartości tłuszczu i małej ilości węglowodanów.

Pamiętaj, że skład diety musi być indywidualnie dopasowany do każdego przypadku.

Stosowanie tej metody bez nadzoru lekarza i dietetyka może mieć poważne konsekwencje zdrowotne.  

Rozpoznanie padaczki lekoopornej wiąże się z wieloma konsekwencjami medycznymi i społecznymi. Zabieg neurochirurgiczny, metody stymulacji i dieta ketogenna u niektórych pacjentów stanowią skuteczną formę leczenia. Poszukiwanie kolejnych alternatywnych możliwości terapii jest przedmiotem wielu badań. Wszystko to ma na celu poprawę jakości życia chorych.  

Przeczytaj również:
Epilepsja. Co robić podczas ataku padaczki?