Silny ból głowy? To może być olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic

Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic – co to jest? 

Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic (GCA – giant cell arteritis) to choroba zaliczana do grupy zapaleń naczyń. Schorzenie prowadzi do stanu zapalnego w obrębie ściany tętnic z powstawaniem ziarniaków. W trakcie choroby atakowane są głównie duże naczynia – odgałęzienia aorty i tętnicy szyjnej oraz kręgowej.  

Choroba występuje głównie u osób po 50. roku życia, częściej u kobiet. Zapada na nią średnio 10 na 100 000 osób.  

Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic – przyczyny 

Przyczyny zachorowania na GCA nie są do tej pory w pełni poznane. Za rozwój choroby odpowiada reakcja autoimmunologiczna organizmu, czyli nieprawidłowa odpowiedź układu odpornościowego skierowana przeciwko własnym tętnicom. Prawdopodobieństwo zachorowania zwiększa obecność pewnych genów u danej osoby. Szczególnie u kobiet wpływają na to również zmiany miażdżycowe.  

Przyczyny mogą prawdopodobnie leżeć również w czynnikach środowiskowych takich jak palenie papierosów czy przebycie niektórych infekcji wirusowych lub bakteryjnych. Nie bez znaczenia jest też pochodzenie etniczne – najbardziej narażone są kobiety mieszkające w północnej Europie.

Blisko u połowy chorych występuje jednocześnie polimialgia reumatyczna, która pomaga zdiagnozować właściwe schorzenie. Objawia się ona porannym bólem i sztywnością mięśni obręczy barkowej, szyi oraz klatki piersiowej. 

Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic – objawy 

Występowanie dolegliwości w GCA jest związane z zaburzeniami w ukrwieniu narządów. Wynikają one ze zwężenia tętnic przez stan zapalny.  

Najczęściej zajęte są: 

• tętnica skroniowa, 
• gałęzie tętnicy szyjnej, 
• tętnice pachowe. 

Pierwszym objawem GCA jest zwykle silny ból głowy, którego chory nigdy wcześniej nie odczuwał, oraz przeczulica (nadwrażliwość) skóry głowy. Może towarzyszyć temu ból i obrzęk w okolicach skroni.

Do bardziej charakterystycznych objawów należą: 

• dolegliwości w obrębie oczu – niekiedy choroba może prowadzić nawet do ślepoty. Może to poprzedzać podwójne widzenie, ograniczenie czy zmiana pola widzenia lub ogólne problemy ze wzrokiem;  
• objawy z układu nerwowego – w przebiegu GCA może dojść do udaru mózgu (co objawia się m.in. problemami z mową i niedowładami mięśni); 
• ból przy poruszaniu żuchwą i ograniczenie jej ruchomości (co nazywane jest chromaniem żuchwy) – skutkuje to utrudnionym przeżuwaniem i problemami z połykaniem jedzenia. 

Oprócz tego pojawiają się dolegliwości ogólnoustrojowe związane ze stanem zapalnym w organizmie: 

• utrata masy ciała, 
• nocne poty, 
• gorączka, 
• osłabienie.

Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic – diagnostyka 

Diagnostyką i leczeniem GCA zajmują się lekarze reumatolodzy, którzy opierają się na badaniach laboratoryjnych, obrazowych i mikroskopowych pobranych tkanek. 

Badania laboratoryjne są wykonywane z krwi pacjenta. Ich głównym celem jest ocena nasilenia stanu zapalnego w organizmie. 

Należą do nich: 

• odczyn Biernackiego (OB) – to ważny wskaźnik stanu zapalnego w GCA. Wartość OB powyżej 50 mm/h jest jednym z kryteriów rozpoznania tej choroby; 
• białko C-reaktywne (CRP); 
• fibrynogen; 
• podwyższona ilość płytek krwi (nadpłytkowość); 
• niedokrwistość (anemia). 

U części chorych pojawiają się czerwone krwinki w moczu i zwiększa się aktywność enzymów wątrobowych – aminotransferaz.  

Kolejnym rodzajem badań są badania obrazowe, w których lekarz może zobaczyć zmienione zapalnie tętnice. W przebiegu choroby obserwuje się zwężenia lub niedrożność tętnicy, poszerzenia (tętniaki) czy rozwarstwienia.  

Do badań radiologicznych wykorzystywanych w rozpoznawaniu GCA należą: 

• USG Doppler – podstawowe badanie, które jest szybkie do wykonania i nie wymaga specjalistycznego sprzętu. Zazwyczaj ocenia się tętnicę skroniową lub pachową; 
• rezonans magnetyczny; 
• tomografia komputerowa z funkcją angio. 

Ostatnim z badań jest pobranie (biopsja) fragmentu tętnicy skroniowej i zbadanie go pod mikroskopem.

Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic – leczenie 

GCA to poważna choroba, która wymaga leczenia w wyspecjalizowanej klinice, szczególnie w przypadku pacjentów z zaburzeniami widzenia. 

Podstawą terapii są glikortykosteroidy (sterydy) podawane doustnie lub dożylnie. Jest to grupa leków, która hamuje działanie układu odpornościowego, a więc zmniejsza nasilenie stanu zapalnego związanego z chorobą. Chociaż odpowiedź na podanie sterydów pojawia się bardzo szybko (nawet w ciągu doby), terapia tymi preparatami musi być zwykle kontynuowana przez 1-2 lata. W niektórych przypadkach muszą one być przyjmowane dłużej, nawet do końca życia.  

Jeśli sterydy nie są skuteczne, lekarz może dołączyć do nich inne leki immunosupresyjne, takie jak metotreksat i tocilizumab. 

W leczeniu glikokortykosteroidami zalecane jest również stosowanie małych dawek kwasu acetylosalicylowego.

Konieczne może być również przyjmowanie inhibitorów pompy protonowej (IPP).

Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic jest poważną chorobą zapalną dotyczącą dużych naczyń tętniczych, zwłaszcza w obrębie głowy. Prowadzi do wystąpienia groźnych objawów i powikłań, włącznie ze ślepotą. Jednak odpowiednio wcześnie rozpoznane nie pozostawia trwałych skutków i nie skraca długości życia. 

Przeczytaj również:
Polimialgia reumatyczna. Przyczyny, objawy, leczenie