Genisteina. Czy warto ją suplementować w okresie menopauzy?

Czym jest genisteina? Gdzie występuje? 

Genisteina jest substancją pochodzenia roślinnego zaliczaną do izoflawonów. Pierwszy raz została wyizolowana z janowca barwierskiego.  

Jej głównym źródłem są nasiona roślin strączkowych, m.in.:  

• soja, 
• fasola, 
• groch, 
• bób, 
• kudzu. 

Soja i jej przetwory (np. tofu, miso) są najbogatszym źródłem genisteiny. Stanowi ona ponad 50% wszystkich izoflawonów.  

Jak genisteina wpływa na organizm? 

Cząsteczka genisteiny ma podobną budowę chemiczną do estradiolu – żeńskiego hormonu płciowego z grupy estrogenów. Dzięki temu może pobudzać receptory estrogenowe i naśladować działanie tych hormonów.  

Ostateczny efekt działania genisteiny zależy od ilości estrogenów w organizmie. Po menopauzie, kiedy poziom estrogenów obniża się, genisteina częściowo zastępuje ich działanie. Z kolei w przypadku prawidłowego lub podwyższonego stężenia tych hormonów, genisteina może osłabiać ich działanie, konkurując o wiązanie z receptorami.  

Genisteina reguluje również podziały komórkowe, procesy zapalne czy produkcję wolnych rodników tlenowych. 

Genisteina – właściwości 

Dotychczas przeprowadzone badania nad genisteiną wykazały działania: 

• hormonalne, 
• przeciwnowotworowe, 
• antyoksydacyjne, 
• przeciwzapalne, 
• przeciwpasożytnicze i przeciwwirusowe, 
• przeciwmiażdżycowe, 
• przeciwcukrzycowe. 

Genisteina – na co pomaga? Wskazania do stosowania 

Pomimo swojego wielokierunkowego działania, genisteina jest obecnie głównie stosowana w łagodzeniu objawów menopauzy. Biorąc jednak pod uwagę wyniki badań eksperymentalnych, ma ona potencjalnie bardzo szerokie zastosowania w zapobieganiu i/lub leczeniu wielu dolegliwości, np. nowotworów, osteoporozy, cukrzycy, chorób neurodegeneracyjnych czy depresji. 

Dotychczas przeprowadzone badania na ludziach nie pozwalają jednak na wdrożenie genisteiny do terapii wyżej wymienionych chorób. Konieczne są dalsze próby kliniczne, które potwierdziłyby jednoznacznie skuteczność genisteiny. Istnieją jednak przesłanki przemawiające za prozdrowotnym wpływem diety bogatej w genisteinę lub suplementacji tego izoflawonu. 

Genisteina a menopauza 

Azjatki znacznie rzadziej odczuwają uderzenia gorąca spowodowane przekwitaniem. Zjawisko to można wytłumaczyć faktem, że Azjaci zjadają dużo pokarmów bogatych w izoflawony, w tym sojowych.  

Fitoestrogeny uznawane są obecnie za naturalną i bezpieczną alternatywę dla estrogenów w celu łagodzenia negatywnych skutków menopauzy.  

Izoflawony sojowe, w tym genisteinę i daidzeinę, można stosować w celu łagodzenia:  

• uderzeń gorąca,  
• nadmiernej potliwości,  
• napięcia nerwowego, 
• zaburzeń snu.  

Genisteina a osteoporoza 

Genisteina może również przeciwdziałać osteoporozie, która u kobiet jest głównie wynikiem niedoboru estrogenów po zaprzestaniu miesiączkowania. W przeprowadzonych badaniach efekty po suplementacji genisteiny były porównywalne do leczenia hormonalnego. Uzyskanie pożądanego wpływu na tkankę kostną wymaga jednak stosowania wyższych dawek – zależnie od badania klinicznego było to 54 lub 90 mg na dobę przez minimum 6 miesięcy.  

Dieta bogata w izoflawony sojowe również prawdopodobnie korzystnie wpływa na gęstość mineralną kości. Widać to ponownie na przykładzie Azjatek, u których parametr ten jest wyższy w porównaniu z krajami zachodnimi. 

Genisteina a nowotwory 

Duże zainteresowanie budzi przeciwnowotworowe działanie genisteiny. Liczne badania doświadczalne pokazują, że efekt przeciwnowotworowy może dotyczyć raka piersi, prostaty, endometrium, płuc, jelita grubego, trzustki, dróg moczowych i wielu innych.  

Przeciwnowotworowe działanie genisteiny może wynikać m.in. z jej działania hamującego podziały komórek. W przypadku raka prostaty istotną rolę odgrywa blokowanie działania androgenów poprzez wiązanie się genisteiny z ich receptorami.  

Kontrowersje budzi zdolność genisteiny do pobudzania receptorów estrogenowych, która potencjalnie może sprzyjać rozwojowi nowotworów estrogenozależnych (rak piersi, endometrium). W jednym z badań obserwowano wzrost podziałów komórek pobranych z prawidłowej tkanki gruczołu piersiowego od kobiet z łagodnymi i złośliwymi nowotworami piersi po dwutygodniowym stosowaniu diety wzbogaconej o 60 g soi dziennie. Wiadomo również, że zależnie od stężenia genisteina może pobudzać (niższe stężenia) lub hamować (wyższe stężenia) podziały komórek rakowych. Natomiast obserwacje kliniczne nie potwierdzają tych obaw.  

Śmiertelność z powodu raka sutka i prostaty u mieszkańców Dalekiego Wschodu (spożycie 20-80 mg genisteiny dziennie) jest nawet 10 razy mniejsza niż w krajach zachodnich.  

Jeśli chorujesz na nowotwór, zachowaj ostrożność w stosowaniu genisteiny i skonsultuj się z lekarzem prowadzącym. 

Genisteina a choroba Alzheimera 

Ze względu na możliwość przekraczania bariery krew-mózg genisteina potencjalnie może znaleźć zastosowanie w leczeniu różnych chorób neurodegeneracyjnych, w tym choroby Alzheimera.  Badania eksperymentalne wykazały, że genisteina zmniejsza utratę neuronów oraz stres oksydacyjny i stan zapalny w mózgu wywołany toksycznymi złogami białkowymi. Ponadto zmniejsza wytwarzanie i nasila degradację toksycznych agregatów białkowych oraz poprawia przekazywanie informacji pomiędzy neuronami.  

W jednym z badań u pacjentów z wczesnymi objawami choroby Alzheimera zaobserwowano poprawę w niektórych testach oceniających funkcje poznawcze po 12 miesiącach podawania 120 mg genisteiny na dobę. Oznacza to, że może ona opóźniać ujawnienie się choroby. Konieczne są jednak dalsze badania. 

Jak stosować genisteinę?

Genisteina jest składnikiem suplementów diety i leków roślinnych. W przypadku tych pierwszych określono maksymalną dawkę dobową izoflawonów, do których zalicza się genisteina. Jest to 100 mg dziennie, w porcjach podzielonych (min. 2). Natomiast izoflawony z innych źródeł roślinnych można suplementować w dawce do 50 mg dziennie.  

Genisteina – skutki uboczne i przeciwwskazania 

Substancja ta wydaje się być bezpieczna i dobrze tolerowana. 

Mogą wystąpić niewielkie skutki uboczne: 

• zaburzenia ze strony układu pokarmowego,  
• bóle mięśniowe, 
• nadmierna senność. 

Ze względu na działanie wpływające na receptory estrogenowe i brak badań, nie przyjmuj genisteiny w ciąży i w czasie karmienia piersią.

Przeczytaj również:
Plastry z testosteronem. Czy są skuteczne na menopauzę?