Oczopląs. O czym może świadczyć?

Oczopląs – co to jest? 

Oczopląs to rytmiczne ruchy oczu, które nie zależą od naszej woli. Pojawiają się, gdy dochodzi do zaburzenia napięcia i koordynacji mięśni odpowiedzialnych za poruszanie gałkami ocznymi.  

Oczopląs ma kilka postaci. Po pierwsze, gałki oczne mogą poruszać się w różny sposób – poziomy, pionowy czy obrotowy. Gdy obserwujemy następujące po sobie szybkie ruchy oczu w jedną stronę, a następnie wolniejsze w drugą, możemy mówić o oczopląsie rytmicznym (dwufazowym). Inny typ określamy wahadłowym. Jak wskazuje nazwa, gałki oczne poruszają się wtedy jak wahadło, czyli z taką samą szybkością w obie strony. Poza tym, ze względu na ilość ruchów gałek ocznych na minutę, wyróżniamy oczopląs wolny, średni i szybki.  

Czasami oczopląs występuje przez cały czas. Może się jednak zdarzyć, że pojawi się dopiero wtedy, gdy spojrzymy w lewo lub prawo. W niektórych przypadkach występuje tylko w jednym oku, ale może też występować obustronnie.  

Oczopląs – przyczyny  

Oczopląs może być objawem zarówno łagodnych, jak i bardzo poważnych chorób. Jednak nie zawsze jego obecność wskazuje na problemy ze zdrowiem. Czasami oczopląs jest zupełnie fizjologicznym zjawiskiem. Może pojawić się, gdy patrzymy na przedmioty poruszające się ze znaczną szybkością, np. podczas obserwowania otoczenia za oknem podczas jazdy samochodem czy pociągiem. Oczopląs fizjologiczny może też wystąpić, gdy nasze gałki oczne będą w skrajnym ustawieniu, czyli spojrzymy mocno w lewo lub prawo.  

Oczopląs może jednak wskazywać na rozwój chorób.  

Do przyczyn oczopląsu zaliczamy: 

• wady wrodzone, np. zaćmę, brak tęczówki czy albinizm, 
• guzy mózgu, zwłaszcza zlokalizowane blisko nerwów wzrokowych, 
• stwardnienie rozsiane, 
• urazy głowy, 
• udar mózgu, 
• chorobę Meniere’a, 
• zapalenie błędnika, 
• zapalenie nerwu przedsionkowego, 
• alkoholizm, 
• zatrucie niektórymi lekami, np. przeciwpadaczkowymi, 
• choroby takie jak neuroborelioza, cytomegalia i toksoplazmoza wrodzona, 
• niedobór witamin B12 lub B9.

Oczopląs – objawy 

Oczopląsowi mogą towarzyszyć: 

• gorsza ostrość widzenia przedmiotów położonych blisko lub daleko, 
• oscylopsja, czyli poczucie, że obraz, który widzimy drży w rytmie oczopląsu, 
• zawroty głowy opisywane jako wirowanie otoczenia, uczucie chwiania, niepewności, unoszenia się czy opadania, 
• nudności,  
• wymioty, 
• pogorszenie słuchu, 
• objawy neurologiczne. 

Oczopląs u dziecka 

U niektórych dzieci oczopląs pojawia się w pierwszych dniach lub miesiącach życia. Może być dziedziczony. Utrzymuje się do końca życia, ale wraz z rozwojem dziecka staje się słabszy. Jego charakterystyczną cechą jest towarzyszące osłabienie ostrości wzroku, szczególnie do dali. Poza tym nie obserwujemy go podczas snu. 

Jeżeli oczopląs pojawia się nieco później, tzn. około pierwszych urodzin dziecka, to zwykle występuje z kiwaniem głowy i kręczem szyi. U niektórych dzieci nie udaje się ustalić, dlaczego dochodzi do jego rozwoju. W tej sytuacji zwykle zanika po 2-3 latach. Czasami jednak oczopląs ten jest jednym z objawów poważnego nowotworu – glejaka. 

Diagnostyka oczopląsu 

Diagnostyką i leczeniem oczopląsu zajmują się okuliści, laryngolodzy i neurolodzy. 

Jeśli występuje u Ciebie oczopląs, lekarz będzie mógł go zaobserwować. Aby lepiej go ocenić, może założyć Ci specjalne okulary, które powiększają i oświetlają gałki oczne. Pomocne jest także nagranie ruchów oczu i następnie obejrzenie filmu w zwolnionym tempie.  

Do specjalistycznych badań, które pozwalają w dokładny sposób zarejestrować oczopląs, należy elektronystagmografia (ENG) i wideonystagmografia (VNG). Można je przeprowadzać nawet u dzieci, jednak dopiero od około 5. roku życia.  

Ruchy gałek ocznych podczas elektronystagmografii są zapisywane za pomocą specjalnych elektrod umieszczonych na głowie. Przeprowadza się ją zwykle w cichym i ciemnym pomieszczeniu. Wideonystagmografia polega natomiast na rejestracji oczopląsu przy użyciu maski zakładanej na oczy, w której umieszczona jest kamera.  

Jeśli lekarz podejrzewa, że przyczyną oczopląsu są choroby neurologiczne, może zalecić wykonanie badań obrazowych głowy, np. rezonans magnetyczny (MRI). 

Leczenie oczopląsu 

Jeśli znamy przyczynę choroby, która doprowadziła do rozwoju oczopląsu, najważniejsze jest jej odpowiednie leczenie.  

W innym wypadku podstawą leczenia oczopląsu jest prawidłowa korekcja wady wzroku. W tym celu stosuje się głównie soczewki kontaktowe, ale pomocne są również okulary korekcyjne i specjalne ćwiczenia wzrokowe.  

Leki pomocne w leczeniu oczopląsu to natomiast gabapentyna i baklofen. Można też wstrzykiwać toksynę botulinową w mięśnie poruszające gałkami ocznymi. Gdy te metody nie dają zadowalających efektów, przeprowadza się zabieg operacyjny.

Przeczytaj również:
Wytrzeszcz oczu. O czym może świadczyć?