Kwas foliowy. Jakie są skutki niedoboru i nadmiaru?

Kwas foliowy – w czym się znajduje?

Główne źródła kwasu foliowego to:

• warzywa: sałata, szpinak, brokuły, kapusta, kalafior, brukselka, szparagi, bób, zielony groszek, buraki, pomidory,
• ziarna, orzechy, pełnoziarniste pieczywo,
• owoce cytrusowe,
• produkty pochodzenia zwierzęcego: wątroba, jaja, sery,
• drożdże.

Kwas foliowy jest substancją wrażliwą na działanie czynników zewnętrznych. Wysoka temperatura, nadmierna ekspozycja na światło oraz zbyt długie przechowywanie obniżają zawartość folianów w produktach spożywczych. Gotowanie redukuje zawartość kwasu foliowego aż o 40-70%, dlatego najlepiej jeść warzywa i owoce na surowo.

Kwas foliowy – niedobór

Biodostępność kwasu foliowego w organizmie uzależniona jest od jego podaży w diecie, od rodzaju przyjmowanych leków oraz ogólnego stanu układu pokarmowego i mikrobioty jelitowej. Co ciekawe, syntetyczny kwas foliowy może być przyswajalny nawet w 100%, podczas gdy jego naturalna wersja wchłaniana jest na maksymalnym poziomie około 80%.

Prawidłowemu wykorzystywaniu folianów przez organizm sprzyja obecność witamin C i B12, oraz cynku i żelaza.

Kwas foliowy magazynowany jest głównie w wątrobie, a jego zapasy w organizmie występują w ilości 5-10 mg.

Nieprawidłowe wchłanianie kwasu foliowego może być skutkiem:

• zaburzeń w układzie pokarmowym,
• stanu zapalnego w jelitach,
• obniżonej aktywności niektórych enzymów,
• stosowania środków antykoncepcyjnych,
• stosowania niektórych leków, np. przeciwpadaczkowych i przeciwzapalnych.

Na niedobory cierpią także osoby nadużywające alkoholu i palące papierosy. 

Zbyt niskie stężenie folianów jest niebezpieczne dla zdrowia i może powodować:

• zaburzenia w układzie nerwowym,
• drażliwość, depresję, obniżenie nastroju,
• zaburzenia w układzie krwionośnym,
• niedokrwistość megaloblastyczną (anemię),
• miażdżycę,
• wzrost ryzyka wystąpienia nowotworów.

Szczególną grupę osób, u których występuje zwiększone zapotrzebowanie na kwas foliowy, stanowią kobiety w ciąży.

Kwas foliowy w ciąży – dlaczego jest ważny?

W czasie ciąży zapotrzebowanie na foliany zwiększa się dwukrotnie. Biorą one udział w wielu procesach, w tym w podziałach komórkowych, syntezie kwasów nukleinowych oraz wytwarzaniu erytrocytów, czyli czerwonych krwinek.  

Jeśli planujesz dziecko, już około 3 miesiące wcześniej przyjmuj preparat zawierający kwas foliowy.  

Ważna jest też forma, w jakiej kwas foliowy zostanie dostarczony do organizmu.  

Według najnowszych rekomendacji: 

• kobiety planujące ciążę powinny przyjmować 400 mikrogramów aktywnej formy kwasu foliowego 5-MTHF oraz 400 mikrogramów kwasu foliowego (kwasu pteroilomonoglutaminowego) na dzień, przez min. 12 tygodni; 
• w okresie ciąży i karmienia piersią zaleca się stosowanie 800 mikrogramów 5-MTHF na dzień; 
• kobiety, które urodziły wcześniej dziecko z wadą cewy nerwowej, powinny przyjmować 5 mg folianów na dzień. 

Najbardziej poważną konsekwencją niedoboru kwasu foliowego są wady cewy nerwowej płodu, które mogą występować pod postacią bezmózgowia, przepukliny mózgowej lub rozszczepu kręgosłupa. Poza tym zbyt niskie stężenie folianów może prowadzić do poronienia, odklejania łożyska oraz niskiej masy ciała u noworodka. 

Kwas foliowy – badanie 

Badanie poziomu kwasu foliowego można wykonać z krwi żylnej. Przed pobraniem krwi pozostań na czczo przez co najmniej 8 godzin. Badanie poziomu kwasu foliowego wykonywane jest zazwyczaj w trakcie diagnostyki anemii, takie badanie warto wykonać także w okresie planowania ciąży. Poziom kwasu foliowego we krwi warto oznaczyć przy przewlekłych chorobach wątroby, zaburzeniach jelitowych, celiakii, uzależnieniu od alkoholu.  

Kwas foliowy – norma 

Normy stężenia kwasu foliowego we krwi mogą różnić się w zależności od metody przeprowadzanego badania. Ogólnie przyjmuje się, że kwas foliowy powinien utrzymywać się na poziomie od 6 do 20 ng/ml. 

Kiedy brać kwas foliowy – rano czy wieczorem? 

Pora dnia nie ma znaczenia przy wchłanianiu kwasu foliowego. Składnik ten może być przyjmowany zarówno rano, jak i wieczorem.  

Kwas foliowy dla mężczyzn 

Kwas foliowy odgrywa ważną role w zdrowiu mężczyzn.  

Szczególną uwagę na ten składnik odżywczy powinni zwrócić uwagę mężczyźni, którzy:  

• są aktywni fizycznie (kwas foliowy bierze udział w produkcji białek, czyli głównego budulca masy mięśniowej), 
• planują powiększenie rodziny (kwas foliowy wpływa na jakość nasienia, a jego niedobór może prowadzić do zmniejszenia ruchliwości plemników i deformacji w ich budowie).   

Przedawkowanie kwasu foliowego

Dotychczas nie ustalono jasnej górnej granicy korzystnego stężenia kwasu foliowego, ale szacunkowo jest to 1 mg/dobę dla osób dorosłych.

Zbyt wysoka podaż tej witaminy jest wręcz niebezpieczna, ponieważ może:

• nasilać zmiany nowotworowe,
• maskować niedobór witaminy B12,
• zaburzać funkcjonowanie układu immunologicznego.