Ostre zapalenie błony śluzowej żołądka – przyczyny, objawy, leczenie

Żołądek – jaką pełni rolę?

Żołądek to narząd znajdujący się w jamie brzusznej. Jego zadaniem jest magazynowanie pokarmu, wstępne trawienie jego składników białkowych, a także wchłanianie niektórych substancji. Zachodząca w nim obróbka przygotowuje pokarm do dalszego skutecznego trawienia i wchłaniania w jelicie cienkim, by zapewnić jak najlepsze wykorzystanie zasobów energetycznych i odżywczych dostarczanych z żywnością.

Zapalenie błony śluzowej żołądka może przebiegać jako proces ostry lub przewlekły. Postaci te różnią się zarówno przyczynami, jak i zalecanym w ich przypadku postępowaniem.

Ostre zapalenie błony śluzowej żołądka – przyczyny

Ostre zapalenie błony śluzowej żołądka to uszkodzenie wywołane przez czynniki, które dostały się do organizmu. Można wyróżnić zapalenia powstałe w wyniku przypadkowego lub intencjonalnego spożycia substancji żrących, zapalenia wywołane przez bakterie lub ich toksyny, a także inne patogeny, takie jak grzyby czy wirusy. Jednak to nie one są w dzisiejszych czasach główną przyczyną ostrych uszkodzeń błony śluzowej żołądka.

Najczęstsza forma ostrego zapalenia błony śluzowej żołądka

Obecnie najbardziej rozpowszechnioną przyczyną występowania ostrego zapalenia błony śluzowej żołądka jest zażywanie leków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Są to dobrze znane pacjentom substancje, w coraz szerszym zakresie dostępne bez recepty. Znajdziemy wśród nich choćby ibuprofen, ketoprofen czy stosowaną również ze wskazań kardiologicznych aspirynę. Wiele osób sięga bez wahania po tabletkę przeciwbólową, nie mając świadomości, że pośród leków przyjmowanych przewlekle już znajduje się lek z danej grupy. Skutkuje to często przedawkowaniem. 

NLPZ a błona śluzowa żołądka

Niesteroidowe leki przeciwzapalne oddziałują na błonę śluzową żołądka na wiele sposobów. Ich skuteczność w zwalczaniu bólu i stanu zapalnego wynika z hamowania aktywności enzymu, biorącego udział w syntezie mediatorów stanu zapalnego – cyklooksygenazy. Jedna z form wspomnianego enzymu odpowiada w błonie śluzowej żołądka za syntezę substancji działających na nią osłaniająco. Wskutek tej zależności NLPZ niwelując stan zapalny, jednocześnie osłabiają barierę ochronną żołądka. Drugim mechanizmem uszkodzenia wywoływanego przez wspomniane leki jest ich bezpośrednie działanie uszkadzające nabłonek.

Kto jest szczególnie narażony na zapalenie błony śluzowej żołądka?

Niesteroidowe leki przeciwzapalne są stosowane przez wielu pacjentów. Są one obecne w lekach podawanych najmłodszym podczas gorączki, starszym w leczeniu bólu głowy czy seniorom w bólach kostnych i stawowych. Zapalenie błony śluzowej żołądka rozwija się jednak tylko u części wspomnianych pacjentów. Dlaczego?

Na rozwój wspomnianego powikłania ma wpływ wiele czynników.

• Nadużywanie NLPZ, często nieświadome przyjmowanie kilku leków z tej samej grupy z różnych wskazań, np. łączenie tabletki na ból stawów, zawierającej ketoprofen, z tabletką na ból głowy z ibuprofenem.
• Przyjmowanie zbyt dużych dawek leków, które nie zwiększa ich działania przeciwbólowego, a jedynie maksymalizuje ryzyko powikłań.
• Osoby, u których w przeszłości występowało zapalenie błony śluzowej żołądka lub jej owrzodzenie, są narażone na nawrót schorzenia.
• Przyjmowanie niektórych NLPZ wiąże się ze zwiększonym ryzykiem powstania powikłań, dlatego preparaty przepisane przez lekarza należy stosować zawsze zgodnie z jego zaleceniami.
• Łączenie NLPZ z lekami, takimi jak glikokortykosteroidy czy leki przeciwzakrzepowe, zwiększa ryzyko uszkodzeń błony śluzowej żołądka.
• Z większym ryzykiem powikłań zmagają się również osoby powyżej 60 roku życia, przewlekle chore, wyniszczone czy z przyczyn zdrowotnych unieruchomione.

Objawy zapalenia błony śluzowej żołądka

Ostre zapalenie błony śluzowej żołądka wywołane przez stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych może przebiegać bezobjawowo. Jeśli objawy jednak wystąpią, mają one zwykle ostry początek. Pacjent odczuwa ból w nadbrzuszu z towarzyszącymi mdłościami. Mogą się pojawić również wymioty, niekiedy krwiste, w rzadkich przypadkach bardzo obfite i wymagające pilnego leczenia szpitalnego.

Diagnoza i leczenie zapalenia błony śluzowej żołądka

Diagnozę stawia się w czasie badania gastroskopowego, po zaobserwowaniu zmian na błonie śluzowej wyściełającej żołądek. W leczeniu stosuje się inhibitory pompy protonowej – leki ograniczające kwasowość soku żołądkowego i ułatwiające gojenie się powstałych uszkodzeń. W przypadku stwierdzenia towarzyszących infekcji, np. H. Pylori, przeprowadza się eradykację bakterii odpowiednio dobranym zestawem antybiotyków.

W dalszej opiece nad pacjentem bardzo istotne jest racjonalne dobranie leków z grupy NLPZ. Lekarz podejmujący decyzję o ich stosowaniu ocenia ryzyko powikłań u danego pacjenta i może podjąć decyzję o dołączeniu do terapii inhibitora pompy protonowej, zrezygnowaniu z ich stosowania lub zaordynowaniu preparatu o niskim potencjale uszkadzającym błonę śluzową, pod warunkiem braku innych przeciwwskazań do jego stosowania.

Jak uniknąć zapalenia błony śluzowej żołądka wywołanego przez NLPZ?

W profilaktyce zapalenia błony śluzowej żołądka wywołanego przez stosowanie NLPZ kluczowe znaczenie ma świadomość pacjentów i rozsądne sięganie po leki, również te szeroko dostępne, reklamowane i polecane w mediach. W razie wątpliwości, co do składu kupowanego preparatu dostępnego bez recepty i możliwości łączenia go z innymi przyjmowanymi lekami, informacji z pewnością udzieli farmaceuta lub technik farmaceutyczny.

Przeczytaj również:
Przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka – przyczyny, objawy, leczenie