Bolesne miesiączki. Co warto wiedzieć?

Bolesne miesiączki – rodzaje 

Bolesne miesiączkowanie dzieli się na dwa rodzaje: pierwotne i wtórne.  

Pierwotne bolesne miesiączkowanie nie jest spowodowane konkretną chorobą. Zwykle dotyczy młodych kobiet, w pierwszych latach po rozpoczęciu miesiączkowania. Ból pojawia się razem z menstruacją i trwa najczęściej 1-3 dni.  

Wtórne bolesne miesiączkowanie jest spowodowane dolegliwościami w obrębie miednicy, np. endometriozą lub mięśniakami macicy. Ten rodzaj pojawia się najczęściej ok. 30-40. roku życia i pogarsza się z wiekiem. Ból może występować nie tylko podczas menstruacji, ale również kilka dni przed oraz w innych okresach cyklu miesięcznego. 

Bolesne miesiączki – przyczyny 

Przyczyny pierwotnego bolesnego miesiączkowania nie są do końca wyjaśnione. Specjaliści uważają, że ma to związek z podwyższonym poziomem prostaglandyn, hormonów biorących udział w wielu procesach fizjologicznych. Produkcja prostaglandyn jest kontrolowana przez żeński hormon płciowy – progesteron. Kiedy jego stężenie spada bezpośrednio przed menstruacją, poziom prostaglandyn rośnie. Najwyższy poziom prostaglandyn występuje podczas pierwszych dni miesiączki. Dlatego leki hamujące owulację mogą łagodzić pierwotne bolesne miesiączkowanie.

Wtórne bolesne miesiączkowanie jest spowodowane dolegliwościami w obrębie miednicy mniejszej. Dotyczy najczęściej kobiet między 30. a 45. rokiem życia.  

Do najczęstszych przyczyn wtórnego bolesnego miesiączkowania zaliczamy: 

• endometriozę, czyli występowanie tkanki wyściełającej macicę poza nią, np. w jajowodach, jajnikach czy na jelicie; 
• mięśniaki macicy, czyli łagodne guzy zbudowane z mięśni gładkich macicy; 
• adenomiozę, czyli obecność komórek endometrium w warstwie mięśniowej macicy; 
• zapalenie narządów miednicy mniejszej (PID), najczęściej spowodowane infekcją; 
• wkładkę wewnątrzmaciczną z miedzią, która może powodować bolesne miesiączki w okresie 3-6 miesięcy po założeniu. 

Bolesne miesiączki – czynniki ryzyka 

• Rozpoczęcie miesiączkowania w młodym wieku, 
• długie i obfite miesiączki, 
• występowanie bolesnych miesiączek w rodzinie,  
• brak potomstwa, 
• palenie papierosów (rzucenie palenia zmniejsza bóle menstruacyjne), 
• nadwaga i otyłość, 
• depresja i stany lękowe. 

Bardzo bolesne miesiączki – objawy

Głównym objawem bolesnego miesiączkowania jest ból w podbrzuszu, który może promieniować do lędźwi i ud. Ból ten pojawia się kilka dni przed lub podczas menstruacji i zwykle zmniejsza się wraz z jej trwaniem. Ból jest najbardziej intensywny w pierwszym dniu miesiączki. Czasami w krwi menstruacyjnej zauważalne są skrzepy.  

Bólowi podbrzusza mogą towarzyszyć inne objawy, takie jak: 

• bóle głowy; 
• nudności i wymioty; 
• wzdęcia, zaparcia, biegunka; 
• omdlenia; 
• złe samopoczucie; 
• tkliwe piersi. 

Przy wtórnym bolesnym miesiączkowaniu oprócz charakterystycznego bólu mogą wystąpić objawy wynikające z choroby podstawowej. Są to np. uczucie pełności w brzuchu, obfite i nieregularne miesiączki, patologiczne upławy, ból podczas stosunku. 

Bolesne miesiączki – diagnostyka 

W pierwotnym bolesnym miesiączkowaniu do postawienia diagnozy najczęściej wystarczą dokładny wywiad i badanie fizykalne. W badaniu fizykalnym macica powinna być normalnej wielkości, ruchoma, nietkliwa i bez wyczuwalnych guzków. Badanie fizykalne nie jest konieczne u młodych kobiet, które mają klasyczne objawy pierwotnego bolesnego miesiączkowania. W diagnozowaniu pierwotnego bolesnego miesiączkowania nie używa się rutynowo USG, ale jest ono bardzo przydatne w wykluczeniu endometriozy czy adenomiozy.  

Nietypowa prezentacja kliniczna (szczególnie zaburzeniach miesiączkowania), nieprawidłowości w badaniu fizykalnym czy brak poprawy po leczeniu mogą sugerować wtórne bolesne miesiączkowanie wymagające dodatkowej diagnostyki. W zależności od objawów lekarz może zlecić również badania krwi lub wymaz z pochwy. 

Leczenie bolesnych miesiączek 

Leczenie pierwotnego bolesnego miesiączkowania opiera się na:  

• lekach przeciwbólowych i hamujących syntezę prostaglandyn; 
• antykoncepcji hormonalnej, która zmniejsza poziom prostaglandyn, tym samym zmniejszając ból; 
• ciepłych okładach (np. termofor); 
• ćwiczeniach fizycznych i odpoczynku podczas pierwszego dnia miesiączki, gdy ból jest najbardziej nasilony. 

Leczenie wtórnego bolesnego miesiączkowania polega na leczeniu choroby podstawowej go wywołującej, jest więc zależne od objawów i przyczyny. 

Tabletki na bolesne miesiączki 

Najskuteczniejszym środkiem na bolesne miesiączkowanie są tabletki przeciwbólowe z grupy NLPZ (niesteroidowych leków przeciwzapalnych), takie jak ibuprofen czy ketoprofen. Innym lekiem jest paracetamol, jednak według badań nie redukuje bólu w tym samym stopniu co NLPZ. Można też połączyć NLPZ z lekami rozkurczowymi, takimi jak drotaweryna czy hioscyna. 

Jeśli leki bez recepty nie pomogą, lekarz może przepisać Ci silniejsze leki przeciwbólowe.  

U niektórych kobiet skuteczną metodą łagodzenia bolesnych miesiączek jest antykoncepcja hormonalna.

Zioła i suplementy na bolesne miesiączki 

Niektórzy korzystają z dodatkowych, alternatywnych metod radzenia sobie z bólem miesiączkowym, takich jak zioła czy suplementy. Istnieją pojedyncze badania na małych grupach sugerujące, że kwasy omega-3, waleriana, witamina B1, cynk mogą potencjalnie łagodzić bóle miesiączkowe. Dowody są jednak zbyt małe i potrzebne jest przeprowadzenie dodatkowych badań.  

Bolesne miesiączki – domowe sposoby 

Popularną domową metodą radzenia sobie z bolesnym miesiączkowaniem są ciepłe okłady. Termofor lub inne źródło ciepła przyłóż do podbrzusza. Możesz stosować również ciepły prysznic lub kąpie. Oprócz zmniejszenia bólu, pozwoli to na zrelaksowanie się.  

Dodatkowo możesz wspomagać się masażem i metodami relaksacyjnymi takimi jak joga czy pilates. Podobnie jednak jak w przypadku ćwiczeń fizycznych nie ma wystarczających dowodów na ich skuteczność. 

Coraz częściej kobiety korzystają z urządzenia TENS, czyli przezskórnej stymulacji nerwów (transcutaneous electronic nerve stimulation). Jest to małe urządzenie wytwarzające łagodny prąd elektryczny. Elektrody umieszcza się na skórze w okolicy bólu. 

Przeczytaj również:
Cykl miesiączkowy. Fazy, ile trwa, dni płodne, zaburzenia