Tomografia komputerowa – co bada?

Co to jest tomografia komputerowa?

Tomografia komputerowa wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie, które przechodząc w wąskich wiązkach przez ciało pacjenta, wychwytywane są przez detektory leżące naprzeciwko źródła promieniowania. Następnie przekazywane są do komputera i tworzą obrazy przekrojów, tzw. tomogramy. Możliwe jest wykonywanie badania w dowolnej płaszczyźnie oraz tworzenie rekonstrukcji trójwymiarowych. Dzięki temu uzyskane informacje są bardzo szczegółowe i mogą znaleźć zastosowanie np. przy planowaniu zakresu operacji przez chirurga.

Tomografia – co wykrywa? 

Tomografia komputerowa ze względu na szybkość badania oraz dużą dokładność znalazła szerokie zastosowanie diagnostyczne. Do wykonywanych badań należą: 

• tomografia komputerowa głowy, 
• tomografia jamy brzusznej, 
• tomografia klatki piersiowej, 
• tomografia kręgosłupa. 

W przypadku podejrzenia wielu schorzeń lekarz może zlecić TK. Badanie to jest istotnym narzędziem diagnostycznym. 

Jakie dolegliwości wykrywa tomografia komputerowa? 

Należy do jednego z pierwszych badań wykonywanych w podejrzeniu udaru mózgu, które pozwala na zróżnicowanie udaru niedokrwiennego od krwotocznego. Wykonuje się wówczas TK głowy. Jest niezastąpiona w urazach wielonarządowych, pozwalając na szybką i dokładną ocenę uszkodzeń w tkankach. Płuca, które ze względu na swoje upowietrzenie są gorzej wizualizowane w MRI (rezonans magnetyczny), mogą być dokładnie ocenione w tomografii komputerowej płuc pod względem: 

• guzów,
• zatorowości płucnej,
• obecności płynu,
• odmy, 
• zmian zapalnych, np. w przebiegu zapalenia płuc.

Ocena kośćca jest dokładniejsza niż w standardowym RTG, szczególnie: 

• przy złożonych złamaniach,
• uszkodzeniach stawów, 
• guzach kości.

TK stosuje się także w diagnostyce struktur ucha oraz zatok. 

Ze względu na ekspozycję na promieniowanie lekarz kieruje na badania po wyczerpaniu innych możliwości diagnostycznych lub w nagłych sytuacjach, a także w celu kontroli pooperacyjnej. 

Tomografia komputerowa z kontrastem 

Badanie TK z kontrastem umożliwia ocenę tkanek miękkich. Jodowe środki kontrastujące podawane są dożylnie w celu zobrazowania naczyń, np. przy poszukiwaniu zwężenia w naczyniach wieńcowych. Doustne środki zawierające baryt pozwalają na ocenę przewodu pokarmowego, w tym przełyku, żołądka czy jelit. 

Czy badanie tomografem jest bezpieczne? 

Tomografia wykorzystuje promieniowanie X, dla którego nie zostały określone bezpieczne dawki. TK, w zależności od rodzaju badania, może dostarczać dawek promieniowania istotnie wyższych niż przy klasycznym RTG. Dawka może być odpowiednio zmniejszona przy badaniu dzieci, a w niskodawkowym TK promieniowanie pochłonięte porównywane jest do tego w RTG.

Promieniowanie jonizujące ma potencjalnie szkodliwe oddziaływanie na organizmy żywe – ryzyko rośnie wraz z kumulacją ekspozycji w ciągu życia człowieka. Jednak prawdopodobieństwo rozwoju nowotworu po ekspozycji na promieniowanie pozostaje niskie. Należy pamiętać, że przez cały czas narażeni jesteśmy na promieniowanie jonizujące pochodzące z przedmiotów.

Badanie tomografem może przyspieszyć wykrycie zagrażających życiu chorób i najczęściej korzyści płynące z badania przewyższają ewentualne ryzyko.  

Tomografia komputerowa – działania niepożądane 

Niektóre badania będą wymagały podania jodowych środków kontrastujących, po których możliwe są działania niepożądane, takie jak: 

• nudności, wymioty, 
• ból głowy, 
• uczucie ciepła. 

Dużo rzadziej występują ciężkie powikłania, w tym: 

• skurcz oskrzeli,
• drgawki,
• zatrzymanie oddechu,
• zatrzymanie krążenia,
• wstrząs. 

Badanie TK – przeciwwskazania 

Do przeciwwskazań należą: 

• ciąża pacjentki,
• nadczynność tarczycy,
• choroby nerek,
• udokumentowana nadwrażliwość na jodowe środki kontrastujące.

Badanie TK a ciąża 

Badanie TK w ciąży (badanie brzucha lub miednicy) wykonywane jest jedynie ze wskazań życiowych, gdy inne bezpieczne badania obrazowe nie wykazały zadowalających wyników. 

Tomografia komputerowa – przygotowanie 

Dokładna instrukcja przygotowania do badania TK zostanie wydana w rejestracji lub przez lekarza. Wybrane rodzaje badań wykonuje się bez przygotowania, w tym niektóre badania głowy i płuc oraz w stanach nagłych.

Jeśli badanie zostanie przeprowadzone z podaniem dożylnego kontrastu, należy pozostać na czczo około 6 godzin przed badaniem. Ze względu na ryzyko uszkodzenia nerek trzeba pamiętać o spożywaniu dużej ilości wody na minimum 2 dni przed badaniem. Pacjenci nie powinni odstawiać leków, chyba że zostaną inaczej poinstruowani przez lekarza.

Tomografia komputerowa – ile trwa? 

Podczas badania pacjent zostaje ułożony na wąskim stole tomografu. Przez wkłucie wykonane przez pielęgniarkę pacjentowi podaje się środek cieniujący. Badanie jest bezbolesne i krótkotrwałe – trwa 15-30 minut i generuje odgłosy klikania. Pacjent powinien pozostać nieruchomo w trakcie całego badania i stosować się do poleceń wydawanych przez technika. Może być poproszony o wzięcie oddechu i wypuszczenie go w określonym momencie.

Jeśli została wykonana tomografia komputerowa z kontrastem, po zakończeniu badania pacjent powinien pozostać na obserwacji. Zaczerwienienie i inne zmiany w miejscu wkłucia powinny zostać zgłoszone lekarzowi.

Po ambulatoryjnym badaniu bez kontrastu pacjent bez dalszych ograniczeń może wrócić do domu. 

Badanie TK to przydatne narzędzie diagnostyczne. Pozwala na wykrycie wielu chorób i dolegliwości. Nie wymaga ono szczególnego przygotowania, jest bezbolesne i stosunkowo krótkie.

Źródła: 

• Computed Tomography (CT), [dostęp: 25 listopada 2019], https://www.nibib.nih.gov/science-education/science-topics/computed-tomography-ct
• Soto, Y., Nadrljanski M. M. et al., ComputedTomography, “Radiopaedia.org” [dostęp: 25 listopada 2019] https://radiopaedia.org/articles/computed-tomography.