Co to jest odma opłucnowa?

Jakie są rodzaje odmy opłucnowej? 

Odmę opłucnową można podzielić ze względu na przyczynę na odmę: 

• samoistną (pierwotną u osób zdrowych, wtórną u osób z chorobami płuc), 
• pourazową, 
• jatrogenną. 

Ze względu na mechanizm powstawania rozróżniamy odmę: 

• zamkniętą – do jamy opłucnowej jednorazowo przedostaje się pewna ilość powietrza, która może zostać samoistnie wchłonięta (np. odma jatrogenna po nakłuciu jamy opłucnej), 
• otwartą – swobodny przepływ powietrza do i z jamy opłucnowej przez otwór w ścianie klatki piersiowej lub oskrzelu. Może powodować zagrażające życiu wahadłowe ruchy śródpiersia i w konsekwencji odruchowe zatrzymanie akcji serca.  
• prężną (wentylową) – w otworze, którym powietrze napływa do jamy opłucnowej, tworzy się zastawka uniemożliwiająca usuwanie powietrza. Oznacza to, że w czasie każdego wdechu powietrza przybywa. 

Konsekwencją odmy opłucnowej jest wzrost ciśnienia wewnątrzopłucnowego do poziomu ciśnienia atmosferycznego i wyżej, co powoduje uciśnięcie płuca po stronie uszkodzenia i przesunięcie narządów śródpiersia na stronę nieuszkodzoną, ucisk na zdrowe płuco i duże naczynia żylne, a więc zmniejszenie powrotu żylnego i zmniejszenie rzutu serca. Powoduje to hipotensję (obniżenie ciśnienia tętniczego) i hipoksemię (niedotlenienie), mogące doprowadzić do nagłego zatrzymania krążenia.  

Odma opłucnowa jest bezpośrednim zagrożeniem życia i wymaga natychmiastowej interwencji. 

Odma płucna – objawy 

Objawy odmy opłucnowej to: 

• ból opłucnowy, 
• duszność i kaszel, 
• asymetryczne ruchy oddechowe,  
• wypuk bębenkowy, 
• brak drżenia głosowego, 
• ściszenie szmeru pęcherzykowego,  
• przesunięcie śródpiersia na stronę przeciwną. 

Odma może również przebiegać bezobjawowo. 

W jaki sposób lekarz stawia rozpoznanie odmy opłucnowej? 

Na podstawie zebranego wywiadu oraz badania fizykalnego uwzględniającego w szczególności badanie klatki piersiowej lekarz wysuwa podejrzenie odmy opłucnowej. Badaniami dodatkowymi pozwalającymi na postawienie rozpoznania są: 

• RTG klatki piersiowej – zwykle wystarcza do potwierdzenia rozpoznania, 
• TK – przy wątpliwościach diagnostycznych, 
• USG, 
• gazometria z krwi tętniczej. 

Jak wygląda leczenie odmy opłucnowej?  

W stanie bezpośredniego zagrożenia życia (odma prężna) personel medyczny wykonuje natychmiastowe odbarczenie odmy poprzez wprowadzenie kaniuli w odpowiednią przestrzeń międzyżebrową. 

Małe, zamknięte odmy jatrogenne lub samoistne zwykle mogą być leczone ambulatoryjnie, ponieważ ulegają samoistnemu wchłonięciu. Większe odmy mogą wymagać aspiracji powietrza przez strzykawkę, co prowadzi zwykle do ustąpienia objawów. Chorzy prezentujący nasilone objawy wymagają leczenia tlenem i hospitalizacji. U chorych ambulatoryjnych pozostających pod opieką Poradni Chorób Płuc po 2-4 tygodniach wykonywane jest kontrolne RTG.  

Rzadziej, w przypadku nieskutecznej aspiracji, konieczny może być drenaż w celu rozprężenia płuca. Utrzymujący się brak odpowiedzi na leczenie sugeruje konieczność konsultacji torakochirurgicznej i ewentualnego leczenia operacyjnego (pleurodeza, pleurektomia). 

Przebycie odmy opłucnowej stanowi trwałe przeciwwskazanie do nurkowania. U osób zawodowo nurkujących lub pilotujących samoloty można rozważyć zabieg operacyjny, aby umożliwić im bezpieczne kontynuowanie pracy. Między epizodem odmy a podróżą samolotem chory powinien zachować minimum 6 tygodni odstępu. Zaprzestanie palenia tytoniu wyraźnie zmniejsza ryzyko nawrotu odmy.  

Źródła: 

• Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski: Interna Szczeklika 2017. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2017. 
• Adam Antczak, Michał Myśliwiec, Piotr Pruszczyk: Wielka Interna. Medical Tribune Polska, 2012.