Rehabilitacja w skręceniach stawu kolanowego

Więzadła stawu kolanowego 

Staw kolanowy jest największym stawem w ludzkim organizmie. Aby mógł prawidłowo pracować i przenosić duże obciążenia, powierzchnie stawowe są otoczone i wzmocnione przez struktury dodatkowe. Przed nadmiernymi wychyleniami kości piszczelowej w kierunku przednim chroni więzadło krzyżowe przednie (ACL). Jest to więzadło położone wewnątrzstawowo biegnące od kości piszczelowej do udowej. Z tyłu tuż za nim od kości udowej aż do piszczelowej biegnie więzadło krzyżowe tylne (PCL), którego funkcją jest stabilizacja kolana przed wychyleniami tylnymi piszczeli. Oba więzadła krzyżowe zawierają liczne proprioceptory (receptory czucia głębokiego), które przesyłają dane do mózgu dotyczące bieżącego kątowego ustawienia stawu.

Po wewnętrznej stronie stawu stabilizację zapewnia więzadło poboczne przyśrodkowe, znane również jako więzadło poboczne piszczelowe (MCL). Wraz z biegnącymi w okolicy ścięgnami mięśniowymi struktura ta stanowi zabezpieczenie przed nadmiernym koślawieniem kolana. Po stronie zewnętrznej stawu kolanowego pomiędzy głową kości strzałkowej a kością udową rozciąga się więzadło poboczne boczne, czy inaczej więzadło poboczne strzałkowe (LCL). Do jego funkcji należą ochrona przed wychyleniami dobocznymi kolana oraz nadmierną rotacją zewnętrzną.  

Skręcenie kolana – jak dochodzi do urazu? 

Do urazu więzadeł stawu kolanowego może dojść podczas sportu, pracy, czy wypoczynku w wyniku urazu kontaktowego w tej okolicy lub w wyniku niekontrolowanego ruchu kolana podczas skoku, lądowania lub nagłej zmiany kierunku ruchu wiążącej się ze skrętem lub obrotem.  

Skręcenie kolana – objawy   

W zależności od uszkodzonego więzadła objawy odczuwane przez pacjenta będą się między sobą nieznacznie różnić.  

ACL – najczęściej w wyniku urazu skrętno-wyprostnego z widocznym krwiakiem w obrębie kolana, pojawiającym się w ciągu 12 h od urazu, możliwy do zaobserwowania dodatni objaw szuflady przedniej (wychylenia kości piszczelowej do przodu względem udowej) oraz osłabienie siły mięśnia czworogłowego uda. 

PCL – do urazu dochodzi najczęściej w wyniku upadku na zgięte kolana lub uderzenia od przodu w górną część piszczeli, ból pojawia się w tylnej części kolana podczas ruchów hamowania lub klęku; dodatni objaw szuflady tylnej. 

MCL – uraz pojawia się w wyniku przyłożenia siły od strony bocznej kolana, co skutkuje bólem i tkliwością w okolicy przyśrodkowej, przy zgięciu kolana do 30⁰ (w teście z przyłożeniem dodatkowego bodźca poprzecznego) obserwowane jest zwiększone koślawienie w stawie i wiotkość. 

PCL – powstaje w wyniku urazu poprzecznego kolana, a ból, tkliwość i obrzęk lokalizują się po bocznej stronie stawie, zwiększona wiotkość i szpotawienie kolana w pozycji 0⁰ i 30⁰ zgięcia kolana (w teście z przyłożeniem dodatkowego bodźca poprzecznego). 

Skręcenie kolana – rehabilitacja 

Postępowanie rehabilitacyjne dzielimy na okres wczesny i późny. Na wybór strategii postępowania wpływać będzie wiele czynników, które zostaną w ustalone w badaniu funkcjonalnym przez fizjoterapeutę, tj.: poziom bólu, nasilenie obrzęku, stopień niestabilności kolana, deficyty w sile i koordynacji kończyny dolnej, obserwowane strategie kompensacji czy też wyniki w celowanych testach funkcjonalnych. Protokół postępowania będzie się nieznacznie różnić w zależności od uszkodzonego więzadła. W przypadku każdego z nich nacisk w ćwiczeniach będzie się inaczej rozkładać na poszczególne grupy mięśniowe.  

We wczesnym stadium celem rehabilitacji jest utrzymanie pełnego zakresu ruchomości oraz zmniejszenie istniejącego obrzęku. Osiąga się to poprzez zabiegi z zakresu krioterapii oraz elektrostymulacji nerwowo-mięśniowej, ćwiczenia stopniowego obciążania kończyny i ćwiczenia czynne w możliwie pełnym zakresie ruchu. Dodatkowo stosuje się zabiegi z zakresu terapii manualnej – mobilizacji stawów i tkanek miękkich, by ułatwić im wzajemny ślizg i przetorować prawidłowy tor ruchu. 

W drugim etapie rehabilitacji najważniejszym elementem terapii jest trening progresywny zakresu ruchu, siły i elastyczności nie tylko w stawie kolanowym, ale również praca nad stabilizacją tułowia i stawami sąsiadującymi z kolanem, czyli biodrowym i skokowym. Istotną rolę w zaawansowanym procesie rehabilitacji stanowi reedukacja nerwowo-mięśniowa, czyli ponowna nauka prawidłowego wykonywania ćwiczeń i chodu pod nadzorem fizjoterapeuty. Rolą fizjoterapii w okresie późnym od urazu jest również przygotowanie i stopniowy powrót do sportu oraz edukacja w zakresie modyfikacji dotychczasowych aktywności oraz profilaktyki wtórnej.