Co to jest pulsoksymetr, jak działa i w jaki sposób czytać wyniki?

Co to jest pulsoksymetr?  

Pulsoksymetr to urządzenie elektroniczne, które służy do pomiaru wysycenia krwi tlenem, czyli saturacji. Innym dodatkowym parametrem mierzonym przez pulsoksymetr jest częstotliwość pracy serca, czyli puls (wartość tętna PRbpm).

To niepozornie wyglądające urządzenie działa na zasadzie pulsoksymetrii. Polega to na emitowaniu światła o różnej długości fali: 

• 660 nm (światło czerwone), 
• 940 nm (światło podczerwone).

Hemoglobina pochłania długości fal w różnym stopniu w zależności od tego, czy transportuje tlen (oksyhemoglobina), czy jest pozbawiona tlenu (hemoglobina zredukowana). Na podstawie różnic pochłaniania promieniowania przez hemoglobinę, urządzenie oblicza stopień nasycenia hemoglobiny tlenem, który jest podawany w procentach. Pulsoksymetria wykorzystuje również obecność pulsacyjnego sygnału, który jest wytwarzany przez krew tętniczą w palcu. 

Pulsoksymetr – zastosowanie 

Pulsoksymetry są wykorzystywane głównie na oddziałach ratunkowych, oddziałach intensywnej terapii, na salach operacyjnych oraz w karetkach pogotowia m.in. do monitorowania stanu pacjenta w przypadku trudności z oddychaniem oraz podczas i po zakończeniu znieczulenia ogólnego. W szpitalach wykorzystuje się zazwyczaj większe urządzenia niż modele „kieszonkowe”, aby badać natlenowanie krwi nie tylko z palca, ale także z płatka ucha. Większe modele mają więcej funkcji.  

Pulsoksymetry stosowane są we wszystkich grupach wiekowych – od noworodków aż po osoby starsze. U małych dzieci stosuje się pulsoksymetry w postaci opaski z czujnikiem, która zakładana jest na nadgarstek lub stopę. Często umożliwiają one także ciągły pomiar temperatury ciała dziecka, nawet w nocy, co jest szczególnie istotne podczas przebiegu infekcji. 

Pulsoksymetry są także używane przez sportowców, którzy zajmują się uprawianiem sportów na wysokościach, np. wspinaczki wysokogórskiej, narciarstwa czy skoków spadochronowych. 

Zaopatrz się w domowy pulsoksymetr napalcowy, jeśli cierpisz na choroby układu oddechowego czy sercowo-naczyniowego. Zaleca się go także pacjentom starszym z chorobami przewlekłymi.  

Pulsoksymetr – jak używać?

Pulsoksymetr napalcowy załóż na palec wskazujący lub środkowy paznokciem do góry. Podczas pomiaru pozostań w bezruchu. Pamiętaj, że lakier lub sztuczne paznokcie mogą zakłócać prawidłowy odczyt przez pulsoksymetr. Na niedokładny wynik wpływa również ruch podczas badania, a także zimne kończyny, na których wykonywany jest pomiar. 

Pulsoksymetr możesz umieścić na:

• palcach ręki lub stopy,
• małżowinie usznej,
• skrzydełku nosa,
• u noworodków na stopie lub nadgarstku.

Pulsoksymetr – jak odczytać wyniki? Normy

Wynik pomiaru pulsoksymetrem może ostrzec przed hipoksemią (niedotlenieniem), czyli zbyt niską zawartością tlenu we krwi tętniczej.  

Niedostateczna ilość tlenu w organizmie może spowodować nieodwracalne zmiany w pracy wielu narządów, a także doprowadzić do śmierci. 

Za prawidłowy wynik uważa się poziom natlenienia hemoglobiny tlenem na poziomie 95-99%. Na większych wysokościach nad poziomem morza te wyniki mogą być niższe, dlatego pulsoksymetry są kalibrowane w zakresie 70-100% z dokładnością zazwyczaj 2-4%. Oznacza to, że odczyty poniżej 70% nasycenia mogą być niedokładne.

Rodzaje pulsoksymetrów. Jaki wybrać? 

Konwencjonalne pulsoksymetry odczytują poziom natlenowania hemoglobiny dzięki dwóm długościom fali, odróżniając w ten sposób oksyhemoglobinę od zredukowanej, czyli hemoglobiny pozbawionej tlenu. Bardziej skomplikowane, nowsze urządzenia są w stanie na podstawie różnych długości fal określić także obecność methemoglobiny i karboksyhemoglobiny. Ich obecność wpływa również na ostateczny wynik saturacji. 

Ze względu na to, że badania nad dokładnością pulsoksymetrów są przeprowadzane głównie na zdrowych ochotnikach, którzy narażani są tylko na niewielkie niedotlenienie, również dokładność pulsoksymetrów potwierdzana jest w określonych zakresach saturacji (zazwyczaj od 75% w górę). W przypadku ciężkiej hipoksemii wyniki pomiarów mogą nie być już tak dokładne. 

Niestety dostępnych jest zbyt mało badań, aby porównać ze sobą konkretne modele pulsoksymetrów i określić, który jest najlepszy. Zakupiony sprzęt powinien mieć status wyrobu medycznego z certyfikatem CE. 

Pulsoksymetr napalcowy czy nadgarstkowy? 

Oprócz pulsoksymetrów napalcowych, czyli „kieszonkowych” sprzętów medycznych, dostępne są również specjalne aplikacje na smartfony lub pulsoksymetry nadgarstkowe umieszczane w zegarkach, smartwatchach i opaskach sportowych. Są to systemy o odmiennym mechanizmie działania polegającym na odbiciu światła od hemoglobiny, które następnie jest wykrywane przez czujnik. 

Większość badań wykazała istotny problem w zmniejszonej dokładności tych systemów. Im mniejsze faktyczne nasycenie hemoglobiny tlenem u pacjenta, tym otrzymywano mniej dokładne wyniki nawet przy niewielkiej hipoksemii.  

Jeśli odczuwasz duszność, ale urządzenie pokazuje prawidłowy wynik saturacji, nie wahaj się skontaktować z lekarzem.    

U pacjentów w przebiegu COVID-19 może dojść do tzw. cichej hipoksji. Jest to stan, w którym nie czujemy, że jesteśmy niedotlenieni. Wyniki pomiaru pulsoksymetrem mogą pozwolić na odpowiednio szybką reakcję, by nie dopuścić do powikłań związanych z ewentualną możliwością niedotlenienia organizmu.