PCOS a niedoczynność tarczycy

Czym jest PCOS? 

Zespół policystycznych jajników to zespół prowadzący do braku owulacji. Jest to najczęstsza endokrynopatia u kobiet w wieku rozrodczym. Dotyczy nawet 8-17% kobiet. Zespół policystycznych jajników charakteryzuje się wieloma objawami o różnym nasileniu. Diagnozując PCOS, musimy wykluczyć inne choroby przebiegające z podobnymi objawami, np. niedoczynność i nadczynność tarczycy, wrodzony przerost nadnerczy czy zespół Cushinga.

Lekarz stawia rozpoznanie w kierunku zespołu policystycznych jajników, gdy są spełnione 2 z 3 kryteriów: 

1. kliniczne i biochemiczne wykładniki hiperandrogenizmu, czyli wysokiego stężenia hormonów zwanych androgenami (np. testosteron). Objawia się to hirsutyzmem (nadmiernym owłosieniem), zmianami łojotokowymi, trądzikiem, przetłuszczaniem się włosów, a nawet łysieniem. Przyczyną jest wzrost hormonu luteinowego (LH), który pobudza jajniki do wytwarzania androgenów. 
2. nieregularne owulacje lub ich brak, 
3. policystyczne jajniki w obrazie USG – w jajnikach stwierdza się zatrzymane w rozwoju pęcherzyki jajnikowe w fazie antralnej, dające w badaniu obraz podobny do cyst. 

Dodatkowymi objawami w tym zespole są m.in.:

• otyłość,
• nadciśnienie,
• insulinooporność.

Insulina również pobudza produkcję androgenów w jajniku oraz zwiększa pulę tych hormonów we krwi. 

Długotrwały brak miesiączki w PCOS doprowadza do niepłodności oraz wzrostu ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy typu 2 i raka endometrium w przyszłości. 

Przeczytaj również:
Zespół policystycznych jajników (PCOS) – przyczyny, objawy, leczenie
Dieta w zespole policystycznych jajników (PCOS)

Czym jest niedoczynność tarczycy 

Niedoczynność tarczycy to niedobór jej hormonów. Zapalenie tarczycy Hashimoto jest najczęstszą przyczyną tego zaburzenia i jednocześnie najczęstszą chorobą autoimmunologiczną, w przebiegu której występuje naciek limfocytarny i włóknienie tarczycy. Aby ją zdiagnozować, należy wykazać wzrost we krwi przeciwciał przeciwko antygenom tarczycy – anty-TPO lub anty-Tg oraz charakterystyczny obraz tarczycy w badaniu USG – tarczyca jest hipoechogeniczna lub ma heterogenną strukturę. Niedoczynność tarczycy ma ważny wpływ na zdrowie reprodukcyjne kobiet. Przed pokwitaniem może prowadzić do opóźnionego dojrzewania płciowego. U dorosłych kobiet jest przyczyną zaburzeń miesiączkowania i w konsekwencji spadku płodności. Innymi objawami niedoczynności tarczycy jest wzrost masy ciała, zmęczenie i wrażliwość na zimno. 

Przeczytaj również:
Niedoczynność tarczycy – badania diagnostyczne i objawy
Choroba Hashimoto – przyczyny, objawy, badania

Zależności między niedoczynnością tarczycy a PCOS  

Choroby tarczycy, szczególnie zapalenie tarczycy Hashimoto, występują prawie 4 razy częściej u pacjentek z PCOS niż u kobiet z ogólnej populacji. Jest to niezmiernie ważne szczególnie dla młodych kobiet, gdyż obie choroby związane są z problemami z płodnością.  

W rozwoju obu zaburzeń czynniki genetyczne biorą udział w ponad 70%. Niektóre geny związane z występowaniem zespołu policystycznych jajników zwiększają ryzyko niedoczynności tarczycy.  

Kobiety z PCOS mogą być bardziej skłonne do zachorowania na Hashimoto niż kobiety bez PCOS rownież dlatego, że wysoki poziom estrogenów i kortyzolu może zaburzyć rozwój grasicy u płodu i jej dalszą rolę w tworzeniu tolerancji immunologicznej – może wpłynąć to na wystąpienie zarówno zapalenia tarczycy Hashimoto, jak i na PCOS.  

Jak PCOS wpływa na tarczycę? 

Dokładne mechanizmy nie są znane. Prawdopodobnie otyłość i nadwaga wiążą się ze wzrostem markerów zapalnych i wzrostem insulinooporności. Hormon pobudzający tarczycę – TSH, którego wzrost wskazuje na niedoczynność tarczycy, jest również podwyższony u osób z wysokim BMI (z nadwagą i otyłych). Dodatkowo wzrost leptyny w PCOS może bezpośrednio wpływać na ośrodki w mózgu wytwarzające hormon tyreotropowy podwyższający TSH. U kobiet z zespołem policystycznych jajników tarczyce z reguły mają większą objętość i są bardziej hipoechogeniczne – jest to klasyczny obraz niedoczynności tarczycy. Kobiety z PCOS mają wyższy poziom przeciwciał anty-TPO wskazujących na zapalenie tarczycy Hashimoto. 

Jak zaburzenia tarczycy wpływają na funkcję jajników? 

Podczas niedoczynności tarczycy jajniki zaczynają być policystyczne, a ich objętość rośnie. Dodatkowo podwyższa się stężenie hormonu tyreotropowego, który powoduje zarówno wzrost TSH, jak i prolaktyny – hormonu hamującego owulację. 

Choroby tarczycy i PCOS to dwie najczęstsze choroby endokrynne. Istnieje wystarczająca ilość dowodów, aby stwierdzić między nimi zależność. U pacjentek z zespołem policystycznych jajników o wiele częściej występuje niedoczynność tarczycy. Jest to spowodowane najprawdopodobniej zaburzeniami w poziomie hormonów – estrogenów i androgenów. Obie choroby mają podobny obraz i wiele cech wspólnych – szczególnie istotne jest utrzymywanie prawidłowej masy ciała. Dlatego przy występowaniu jednej choroby warto kontrolować wystąpienie lub przebieg drugiej.