Rak trzonu macicy – przyczyny, objawy, leczenie

Rak trzonu macicy – epidemiologia 

Rak trzonu macicy jest trzecim najczęstszym nowotworem złośliwym wśród Polek (zaraz po raku piersi i raku płuca), ale dopiero siódmym najbardziej śmiertelnym. Większość przypadków odnotowuje się w krajach wysoko rozwiniętych. Liczba zachorowań wciąż rośnie, co prawdopodobnie jest związane z częstszym występowaniem czynników ryzyka tego raka u kobiet oraz rosnącą długością życia.  

Rak trzonu macicy – przyczyny 

Miejscem rozwoju raka trzonu macicy jest endometrium – błona śluzowa wewnątrz macicy. Kiedy jej komórki ulegają mutacji i dzielą się w sposób niekontrolowany, mówimy o raku endometrium. Dokładny mechanizm powstawania raka trzonu macicy nie jest znany, wiadomo jednak, że w procesie tym fundamentalną rolę odgrywa nadmierne pobudzenie organizmu hormonami płciowymi – estrogenami.

Znane są również czynniki zwiększające ryzyko raka trzonu macicy, do których należą:   

• otyłość i nadwaga – rak ten występuje 2-4 razy częściej u kobiet otyłych, 
• cukrzyca – dwukrotnie zwiększa ryzyko zachorowania, 
• zespół policystycznych jajników – trzykrotnie zwiększa ryzyko zachorowania, 
• nadciśnienie, 
• bezdzietność lub urodzenie tylko jednego dziecka, 
• niepłodność, 
• długie miesiączkowanie, 
• wczesne rozpoczęcie miesiączkowania, 
• rodzinne występowanie nowotworu piersi, trzonu macicy i jelita grubego, 
• długotrwałe leczenie zrównoważonymi estrogenami, 
• zespół Lyncha – cechujący się mutacjami w genach naprawy DNA. 

Rak trzonu macicy – objawy 

Głównym objawem raka endometrium jest krwawienie z macicy. U kobiet po menopauzie jest to łatwo zauważalne, natomiast u kobiet przed menopauzą może manifestować się jako krwawienia nieregularne lub regularne, ale nadmierne. Mimo że nie wszystkie nieprawidłowe krwawienia są oznaką raka, prawidłowa diagnostyka jest niezbędna, aby wcześnie go wykryć. Przy wyższym stopniu zaawansowania choroby mogą pojawić się upławy z pochwy, bóle podbrzusza, spadek wagi i niedokrwistość. U 5% pacjentek jest on bezobjawowy. 

Stadia zaawansowania i typy raka trzonu macicy 

Raka trzonu macicy może poprzedzać stan przedrakowy. Określamy tak niektóre zaburzenia komórek endometrium. Wystąpienie takich zaburzeń oznacza duże prawdopodobieństwo rozwoju raka trzonu macicy. Jednak w większości przypadków rozwija się on z prawidłowego endometrium.  

Określenie stadium zaawansowania raka endometrium służy do oceny rokowania i wyboru odpowiedniego leczenia. Określa się je w skali FIGO w stopniach od I – najmniej zaawansowany do IV – najbardziej zaawansowany. Przy określaniu stadium zaawansowania bierze się pod uwagę zajęcie macicy, węzłów chłonnych oraz innych narządów. 

Można również wyróżnić dwa typy morfologiczne raka endometrium: 

• typ I – estrogenozależny (80% przypadków) – rozwija się powoli, cechuje go dobre rokowanie, 
• typ II – niezwiązany z estrogenem (20% przypadków) – dotyczy głównie 60-70-letnich kobiet, jego rozwój jest bardzo agresywny, często tworzy przerzuty i cechuje go złe rokowanie.  

Rak trzonu macicy – diagnostyka 

Przy podejrzeniu raka trzonu macicy w celu postawienia diagnozy należy wykonać biopsję endometrium, czyli pobrać kawałek tkanki do badania histopatologicznego. Wykonuje się to najczęściej przez łyżeczkowanie jamy macicy. Jest to krótki zabieg wykonywany w znieczuleniu ogólnym, po którym pacjentka może wrócić do domu w ciągu 3-4 godzin. Inną metodą jest pobranie tkanki podczas histeroskopii przy pomocy histeroskopu, czyli narzędzia z miniaturową kamerą, dzięki któremu można w powiększeniu obejrzeć wnętrze macicy oraz precyzyjnie pobrać wycinki bez konieczności znieczulenia. Rozpoznanie stawia się na podstawie wyniku histopatologicznego. 

Po badaniu ginekologicznym szuka się ewentualnych przerzutów w badaniach obrazowych – w USG przezpochwowym i przezbrzusznym, RTG klatki piersiowej czy tomografii komputerowej. 

Rak trzonu macicy – leczenie i rokowanie 

Leczenie taka trzonu macicy zależy od stopnia jego zaawansowania w chwili rozpoznania. Stosuje się leczenie chirurgiczne, radioterapię, chemioterapię i hormonoterapię. 

W 90% przypadków leczenie zwykle polega na wycięciu macicy z przydatkami (często również z węzłami chłonnymi). U kobiet, u których guz umiejscowiony jest także poza macicą, podejmuje się próbę wycięcia całej masy guza, również z jamy brzusznej. 

O ewentualnej radioterapii decyduje lekarz, oceniając ryzyko nawrotu choroby. Polega ona na skierowaniu na nowotwór promieniowania niszczącego komórki. Radioterapia zwykle nie jest potrzebna, jeśli choroba nie była zaawansowana.  

Chemioterapia, czyli dożylne podanie leku niszczącego komórki nowotworowe, stosowana jest zwykle w przypadku przerzutów lub nawrotów choroby po wcześniejszych naświetlaniach. 

U pacjentek pragnących zachować macicę stosuje się leczenie hormonami – gestagenami. Wówczas pacjentki muszą poddawać się cyklicznej kontroli i biopsji co 6 miesięcy. Niestety u ok. 40% z nich choroba nawraca w ciągu dwóch lat. Ostatecznie dąży się do usunięcia macicy. 

Większość przypadków raka trzonu macicy wykrywana jest we wczesnym stadium, a 5-letnia przeżywalność sięga 80-90%. W przypadku zaawansowanej choroby oraz II typu raka endometrium rokowanie jest niestety gorsze – wynosi około 30-50%. 

Profilaktyka raka trzonu macicy 

Chociaż nie istnieje metoda całkowicie zapobiegająca rakowi trzonu macicy, to znane są czynniki zmniejszające jego ryzyko. Należą do nich:  

• stosowanie doustnej antykoncepcji lub wkładki wewnątrzmacicznej,  
• wielodzietność,  
• duża aktywność ruchowa,  
• palenie papierosów, 
• stosowanie aspiryny. 

Istotnym aspektem profilaktyki jest również unikanie czynników zwiększających ryzyko raka tego typu. Jedną z ważniejszych rzeczy jest utrzymanie prawidłowej masy ciała i unikanie przyjmowania estrogenów bez równoważącego działania gestagenów. 

Badania przesiewowe nie są prowadzone, ponieważ nie zmniejszyłoby to śmiertelności w populacji – objawy choroby są szybko zauważane przez kobiety i rak najczęściej jest wykrywany we wczesnym stadium. 

Rak trzonu macicy jest chorobą, która ma z reguły łatwo zauważalne objawy, co pozwala na wykrycie jej już we wczesnym stadium. W przypadku pozytywnej diagnozy ważne, aby leczenie było prowadzone w specjalistycznym ośrodku onkologicznym, ponieważ zwiększa to szanse na wyleczenie. Należy jednak pamiętać, że część kobiet z rakiem endometrium nie ma żadnych objawów, dlatego tak istotne są rutynowe wizyty u ginekologa i profilaktyczne USG przezpochwowe.