Jakie zioła stosować w zaparciach?

Czym są zaparcia? 

Z medycznego punktu widzenia zaparcia to zbyt mała częstotliwość wypróżnień szacowana na 2 lub mniej wypróżnień w ciągu tygodnia. Zaparciom często towarzyszą ból podczas wypróżnień czy uczucie niepełnego wypróżnienia.  

Zaparcia – przyczyny 

Przyczynami zaparć są najczęściej:  

• zbyt mała ilość błonnika pokarmowego i płynów w diecie, 
• zbyt mała ilość i częstotliwość podejmowanej aktywności fizycznej, 
• stres, 
• zespół jelita drażliwego (IBS),  
• choroby jelita grubego (rak, choroba Leśniowskiego-Crohna, uchyłki),  
• przyjmowanie niektórych leków: opioidów, przeciwdepresyjnych, przeciwpadaczkowych, preparatów żelaza, glinu, leków na nadciśnienie tętnicze, doustnych leków antykoncepcyjnych, 
• choroba Parkinsona,  
• cukrzyca, 
• niedoczynność tarczycy, 
• depresja,  
• ciąża. 

Zaparcia – leczenie 

Podstawowe kroki, jakie należy zastosować w leczeniu niefarmakologicznym zaparć, to:  

• zwiększenie ilości błonnika pokarmowego w diecie, 
• zwiększenie ilości przyjmowanych płynów,  
• wdrożenie aktywności fizycznej. 

Jeśli powyższe sposoby nie przynoszą rezultatu, stosuje się leczenie farmakologiczne. Najczęściej przyjmuje się wówczas preparaty przeczyszczające, często oparte na mieszankach ziołowych.  

Do preparatów pochodzenia roślinnego stosowanych w zaparciach zaliczamy: 

Nasiona babki płesznik i babki jajowatej 

Mechanizm ich działania opiera się na zwiększaniu objętości stolca. Nasiona przechodzą w postaci niestrawionej do jelita grubego i tam chłoną wodę. To prowadzi do zwiększenia objętości zalegającej treści jelitowej. Skutkiem tego jest zwiększenie perystaltyki jelit i działanie przeczyszczające. Związkami odpowiedzialnymi za ten mechanizm są śluzy obecne w ich łupinach oraz glikozydy irydoidowe. 

Olej rycynowy  

Zawiera estry glicerolu z kwasem rycynolowym. Kwas rycynolowy uwolniony w jelicie cienkim drażni jego ściany i powoduje zwiększone przenikanie wody z okolicznych komórek do światła jelita. Następnie dochodzi do upłynnienia treści pokarmowej i wypróżnienia. Zalecaną bezpieczną dawką są 1-2 łyżki stołowe oleju. Efekt wypróżnienia następuje po ok. 4-6 godzinach.  

Liść senesu 

Należy do grupy leków pobudzających jelita. W jego składzie znajdują się antrazwiązki, do których należą: sennozyd A, B, C, D, emodyna, chryzofanol, pochodne aloeemodyny, reiny. Oprócz nich w liściu senesu możemy doszukać się flawonoidów, pochodnych naftalenu, śluzów, a także żywic, olejku eterycznego oraz garbników. Za dobową dawkę surowca uznaje się 1-1,5 g liścia senesu, z którego można przyrządzić napar.  

Kora kruszyny 

Działa przeczyszczająco, ale też żółciopędnie. Za to działanie odpowiedzialne są antrazwiązki (frangulina A, B, C i jej glikozydy), flawonoidy, alkaloidy peptydowe, naftochinony.  

Kłącze rzewienia 

Może działać zarówno przeczyszczająco, jak i zapierająco. W większych dawkach osiągane jest działanie przeczyszczające, zaś w mniejszych przeciwbiegunkowe. Za działanie przeczyszczające odpowiadają antrazwiązki takie jak reina, emodyna, antrony i antranole, heterodiantrony. Z kolei za efekt zapierający odpowiedzialne są garbniki: pochodne kwasu galusowego i jego estry. Dzienna dawka kłącza rzewienia nie powinna przekraczać 1-2 g surowca.  

Ciekawostka! Kłącze rzewienia ma bardzo gorzki smak, przez co pobudza wydzielanie śliny i soku żołądkowego.  

Kora szakłaku amerykańskiego 

Podobnie jak senes i kruszyna zawiera antrazwiązki: aloinę A i B, kaskarozydy A i B oraz antrachinony. Stosowana jest jako środek przeczyszczający w zaparciach. 

Aloes 

Obfituje w antrazwiązki takie jak aloina A i B, alainozydy A i B, a także w antrachinony, aloerezyny A, B, C. Wykazuje działanie przeczyszczające, a w mniejszych dawkach pobudza trawienie.   

Wymienione wyżej surowce takie jak: liść senesu, kora kruszyny, aloes, kora szakłaku czy kłącze rzewienia mają w swym składzie antrazwiązki. Mechanizmem ich działania jest stymulacja ruchów perystaltycznych jelita grubego oraz hamowanie resorpcji zwrotnej wody z jelita, czego konsekwencją jest przyspieszenie pasażu i wypróżnienie. Efekt ten zazwyczaj występuje po upływie ok. 8-12 h od przyjęcia surowca.  

Preparaty te są zalecane jedynie do krótkotrwałego leczenia zaparć u osób dorosłych oraz powyżej 12 roku życia.  

Do niebezpiecznych działań niepożądanych po przyjęciu powyższych surowców mogą należeć:  

• skurczowe, silne bóle brzucha,  
• przekrwienie jelit,  
• stany zapalne jelit,  
• hipokaliemia.  

Pamiętajmy, by nie lekceważyć problemu zaparć ani się go wstydzić. Jeśli podane wyżej metody leczenia nie będą skuteczne, powinniśmy skonsultować się z lekarzem bądź farmaceutą.