Masaż logopedyczny – po co się go robi?

Czym jest masaż? 

Termin masaż pochodzi z języka greckiego (massein) i oznacza ugniatanie, dotykanie, chwytanie. Według słownika języka polskiego masaż jest zabiegiem kosmetycznym lub leczniczym, którego podstawą jest ugniatanie, oklepywanie i rozcieranie ciała. Celem każdego masażu jest poprawa kondycji i funkcjonowania ciała oraz zawartych w nim tkanek. Istotą masażu jest sekwencyjność wykonywanych ruchów (z odpowiednim naciskiem na skórę, tempo, ilość ruchów), które stosuje się zgodnie z przebiegiem mięśni, tkanek i naczyń krwiobiegu. Dobrze wykonywany regularny masaż przynosi ciału same korzyści. Podobnie jest z masażem logopedycznym twarzy. 

Kto wykonuje masaż logopedyczny? 

Masaż logopedyczny twarzy jest wykonywany nie tylko przez samych logopedów, ale również fizjoterapeutów czy terapeutów integracji sensorycznej. Podobnie jak inne masaże, masaż twarzy nie jest jednolity, może więc przybierać różne postacie, ale cel jest podobny: 

• zniesienie nadwrażliwości w okolicach jamy ustnej i jej wnętrza, 
• lepsze czucie narządów artykulacyjnych (języka, warg, policzków itd.), 
• lepsza praca narządów artykulacyjnych, 
• poprawa sposobu połykania i spożywania pokarmów, 
• niwelacja ślinotoku, 
• zwiększenie lub zmniejszenie napięcia mięśniowego, 
• zmiana sposobu oddychania. 

Formy masażu logopedycznego 

Podobnie jak tradycyjny masaż, również ten logopedyczny skupia się na rozcieraniu, ugniataniu, oklepywaniu, głaskaniu. Ruchy rąk osoby masującej mają ogromne znaczenie, szczególnie gdy chce osiągnąć konkretny efekt, np. wykonując mocniejsze ruchy, pobudzi do pracy konkretne partie mięśni twarzy lub jeśli chce zwiększyć napięcie mięśniowe, terapeuta postawi na masaż wibracyjny. W sytuacjach trudnych i stresujących dla pacjenta, gdy ważne jest rozluźnienie ciała i odpoczynek, terapeuta stosuje delikatne ruchy głaszczące, które umożliwią wyciszenie i zrelaksowanie się pacjenta.  

Masaż logopedyczny dzieli się na: 

• zewnętrzny (masowana jest tylko twarz), 
• wewnętrzny (masaż wnętrza jamy ustnej). 

Mogą być one wykonywane osobno lub jeden po drugim. Nierzadko dodatkowo stosuje się stymulację tzw. punktów neuromotorycznych (zaczerpnięte ze słynnej metody Rodolfo Castillo-Moralesa), mieszczących się na twarzy. 

Przeczytaj więcej: 
Metoda Castillo-Moralesa – na czym polega?

Cele wykonywania masażu logopedycznego twarzy 

Dla wielu osób masaż logopedyczny może mieć niewiele wspólnego z terapią mowy. A to błąd! Na prawidłowy rozwój mowy i samą wymowę składa się sporo istotnych czynników, z których jeden nieprawidłowo funkcjonujący kładzie się cieniem na całym procesie mowy i przyswajania języka. Odpowiednie napięcie mięśniowe, poczucie narządów artykulacyjnych i ich sprawność motoryczna to tylko niektóre ze składowych. Dlatego tak istotna jest waga masażu logopedycznego, który przywraca to, co zaburzone. Masaż logopedyczny jest elementem terapii i trwa zazwyczaj kilka minut. Dlatego też, gdy do logopedy zgłasza się pacjent, u którego zdiagnozowano: 

• wzmożony odruch wymiotny, 
• nadwrażliwość okolicy ustno-twarzowej, 
• zaburzenia połykania, 
• brak pionizacji języka (umiejętność kierowania przedniej części języka w stronę przedniej części podniebienia podczas mówienia i połykania), 
• ślinienie się, 
• wady wymowy (np. seplenienie międzyzębowe) itp. 

masaż logopedyczny będzie wstępem do całej terapii. Wymienione wyżej zaburzenia nie miną z wiekiem ani samoistnie. Trzeba jak najszybciej zacząć z nimi walczyć. O ile wykonanie takiego masażu u osoby dorosłej i wyjaśnienie co, jak i dlaczego nie jest skomplikowane, o tyle z młodszymi pacjentami może być różnie. Dlatego też logopedzi uciekają się do podstępów i korzystają np. z masażerów wydających dźwięki, o różnych kształtach (np. zwierząt) i kolorach, które są dla dziecka atrakcyjne i najzwyczajniej w świecie mniej straszne. Jest również dobra wiadomość dla rodziców. Masażu można się nauczyć i wykonywać go samodzielnie w domu, co skutecznie przyczyni się do trwania samej terapii, jak i jej efektów. 

Kolejność wykonywania masażu twarzy 

Przed wykonaniem masażu terapeuta myje ręce i nakłada odrobinę oliwki (niektórzy terapeuci masują w rękawiczkach jednorazowych). Rozpoczynając od masażu zewnętrznego, logopeda głaszcze twarz, a następnie masuje kolejno żuchwę, policzki, wargi (usta), mięśnie wokół oczu i nos. Kończąc masaż zewnętrzny, specjalista znowu gładzi skórę twarzy i nakreśla jej kształt. 

Masaż wnętrza jamy ustnej wygląda następująco: 

• początkowe głaskanie okolic ust i policzków od wewnątrz, a następnie bardziej intensywne ruchy koliste, a także z góry na dół, 
• masaż języka – początkowo delikatne ruchy głaszczące, a następnie uciskanie kolejnych partii języka, 
• masowanie podniebienia, 
• masaż dziąseł. 

Jeżeli zachodzi taka potrzeba, logopeda rozmasowuje także wędzidełko. 

Neuromotoryczne punkty twarzy wg Castillo-Moralesa 

Punkty neuromotoryczne zaliczane są do pewnych obszarów reakcji, które dzięki stymulacji wywołują określone ruchy mięśni. Stymulowanie tych punktów uaktywnia pracę mięśni mimicznych, a także wywołuje ruchy powiązane z połykaniem, mówieniem czy żuciem. 

Punkty neuromotoryczne obejmują: 

• punkt gładzizny nosa, 
• punkt kąta oka, 
• punkt skrzydełek nosa, 
• punkt wargi górnej, 
• punkt kąta ust,  
• punkt bródki, 
• punkt dna jamy ustnej. 

Masaż logopedyczny jest w wielu przypadkach stałym elementem terapii, którego nie należy się bać. Niesie on ze sobą nie tylko poprawę wymowy, napięcia mięśni i narządów artykulacyjnych, ale też odprężenie i relaks.  

Źródła: 

• Neurofizjologiczne metody usprawniania dzieci z zaburzeniami rozwoju pod red. L.Sadowskiej, Wrocław 2004. 
• Rozwój mowy dziecka w świetle integracji sensomotorycznej, S.Masgutowa, A,Regner, Wyd. Continuo.