Dorosły u logopedy – kiedy udać się na wizytę?

Gdy dorosły zapuka do gabinetu logopedy… 

Czy znasz kogoś w swoim otoczeniu, kto sepleni, nie wymawia prawidłowo głoski r lub jego mowa sprawia mu widoczny problem? Z pewnością tak. Wady wymowy nie znikają wraz z wiekiem, a zaniedbane w dzieciństwie z różnych przyczyn towarzyszą człowiekowi w dorosłym życiu. Na szczęście jest na to rada – najpierw wizyta u logopedy, a następnie, jeśli jest taka konieczność, terapia. Na samym wstępie trzeba podkreślić, że terapia logopedyczna osoby dorosłej różni się od pracy z małym pacjentem. 

Uważa się, że terapia logopedyczna dorosłych trwa dłużej i jest trudniejsza niż terapia dziecka (głównie dlatego, że wada wymowy jest utrwalana przez lata). Nie jest to jednak regułą, natomiast z pewnością w dużej mierze wiele zależy od samozaparcia pacjenta. 

Podobnie jak z dzieckiem, terapia logopedyczna osoby dorosłej opiera się na ćwiczeniach oddechowych, artykulacyjnych (czyli ćwiczeniach buzi i języka) oraz fonacyjnych. Co jest łatwiejsze w pracy ze starszym pacjentem? Na pewno inna świadomość językowa, świadomość istniejącego problemu oraz chęć do pracy. Dorosły nie trafia do logopedy przypadkowo ani po badaniach przesiewowych, jak dziecko. Najczęściej zgłasza się sam, jest więc to świadoma decyzja z gotowością do pracy. 

Logopedia medialna 

Osoby szkolące się do wystąpień publicznych (np. dziennikarze, politycy), przyszli aktorzy, piosenkarze lub wszelkie osoby, które pracują głosem, mogą skorzystać z porady logopedycznej, nawet jeśli ich mowa jest nienaganna. Po co im takie spotkania z logopedą? Logopedia medialna skupia się na estetyce wymowy, dykcji i prawidłowej emisji głosu. Stąd każdy, kto pracuje na co dzień głosem, powinien też dbać o swój warsztat pracy. Dynamika mowy, wyrazistość, kontrola wysokości głosu i prawidłowe oddychanie to tylko niektóre aspekty, nad którymi pracuje logopeda medialny. Dlatego też ten, kto wiąże swoją przyszłość ze sceną (i nie tylko!), powinien zadbać o swoją wymowę. 

Wypadki i problemy zdrowotne 

Bardzo często do logopedy trafiają osoby dorosłe po chorobach i wypadkach. Choroby naczyniowe, nowotwory lub w dużej mierze wypadki komunikacyjne są powodem wielu trudności związanych z mową – chodzi tu między innymi o różne rodzaje afazji czy dyzartrii. W takich sytuacjach logopeda nie skupia się na ewentualnych wadach wymowy. Najważniejsze jest dojście do takiego momentu, w którym pacjent będzie w stanie samodzielnie się komunikować i wyrażać swoje potrzeby, a jego mowa będzie zrozumiała dla otoczenia.  

Innym aspektem pracy logopedy z osobą dorosłą są problemy z mową pojawiające się wskutek chorób neurodegeneracyjnych mózgu, takich jak demencja, choroba Alzheimera, Parkinsona czy stwardnienie zanikowe boczne (ta jednostka chorobowa dotyczy uszkodzenia neuronu ruchowego). Praca z takim pacjentem nie polega tylko na ćwiczeniach związanych z jakością wypowiedzi chorego, ale w większości opiera się na ćwiczeniach procesów myślowych, tj. rozumienia, pamięci, liczenia, znajomości słów i ich zasobu. Należy podkreślić, że osoby z wymienionymi wyżej chorobami nie rokują, a ich mowa z biegiem czasu będzie się pogarszać (nie dotyczy to oczywiście wszystkich, dużo zależy od postaci choroby). Ćwiczenia logopedyczne w tych przypadkach pozwalają na utrzymanie chorego w jak najlepszej możliwej kondycji przez tyle czasu, ile się da. Ponadto logopeda pracuje z chorym nad sposobem spożywania pokarmów – nad żuciem, gryzieniem i połykaniem (które może być zaburzone z powodu chorób, np. stwardnienia zanikowego bocznego – SLA). Praca z takim pacjentem często uzależniona jest od jego aktualnego stanu i kondycji czy możliwości nawiązania kontaktu.  

Kiedy logopeda pracuje z dziećmi, często kieruje je na dodatkowe konsultacje np. do foniatry, laryngologa, audiologa czy neurologa. Pracując z dorosłymi, sytuacja wygląda podobnie. Logopedia jest szeroką dziedziną, w której duży udział i wkład ma wiedza związana z innymi specjalizacjami. Logopeda zwraca także baczną uwagę na uzębienie i stan zębów, ponieważ krzywy zgryz jest często jedną z przyczyn wady wymowy.  

Kiedy dorosły powinien się zgłosić na konsultację logopedyczną? 

Jeżeli: 

• zjada Cię trema przed publicznymi wystąpieniami, głos Ci drży lub nie jesteś w stanie wykrztusić z siebie słowa ani złapać oddechu,  
• zauważasz, że w niektórych sytuacjach zaczynasz się jąkać, 
• stwierdzono u Ciebie wady zgryzu, 
• inni ludzie zwracają Ci uwagę na sposób wysławiania się, 
• wypowiadanie niektórych głosek sprawia Ci trudność lub inne osoby zwracają uwagę na Twoją nieprawidłową mowę, 
• u kogoś z Twoich bliskich zostały zdiagnozowane jednostki chorobowe, np. Parkinson, Alzheimer, stwardnienie zanikowe boczne lub inne,  
• ktoś z Twojego otoczenia uległ wypadkowi lub w wyniku choroby stwierdzono u niego afazję lub dyzartrię, 
• chcesz poprawić swoją dykcję i zależy Ci na poprawie jakości swojej wymowy, 

warto udać się na konsultację logopedyczną, podczas której terapeuta przeprowadzi wywiad, skontroluje prawidłowość twoich wypowiedzi, a także oceni budowę i sprawność narządów artykulacyjnych.  

Jeżeli uważasz, że Twoja wymowa wymaga poprawy lub znasz kogoś, kto według Ciebie powinien zasięgnąć porady logopedycznej, warto skonsultować się z polecanym terapeutą. Terapia logopedyczna osób dorosłych niezależnie od wieku jest jak najbardziej możliwa i skuteczna, a w niektórych przypadkach wręcz wskazana. Nie bój się udać po poradę!