Jakie podstawowe badania krwi wykonuje się na czczo?

Jaki jest skład i funkcje krwi? 

Krew składa się z osocza oraz zawieszonych w nim komórek:  

• krwinek czerwonych – erytrocytów,  
• krwinek białych – leukocytów, 
• płytek krwi – trombocytów.  

Krew stanowi około 7-8% masy ciała człowieka. U osoby ważącej 70 kg jej objętość wynosi około 5 litrów. Jej kolor zależy od utlenowania: od jasnoczerwonej barwy (krew tętnicza z wysoką zawartością tlenu) przez wiśniową do sinofioletowej (bardzo silne niedotlenienie). Podstawowymi funkcjami krwi jest transport licznych substancji, w tym gazów oddechowych, substancji energetycznych, hormonów i produktów przemiany materii. Poza tym pełni funkcję obronną przed patogenami i toksynami, utrzymuje prawidłowe pH płynów ustrojowych oraz bierze udział w utrzymaniu prawidłowej temperatury ciała.  

Jakie badania krwi wykonuje się na czczo? 

Do podstawowych badań krwi, które muszą być wykonywane na czczo, należą morfologia krwi oraz badanie poziomu glukozy we krwi. Oprócz nich na czczo wykonuje się również bardziej szczegółowe analizy. Należą do nich: oznaczanie stężenia prób wątrobowych, lipidogram, poziom insuliny, elektrolitów, mocznika, czynników układu krzepnięcia krwi oraz niektórych hormonów. 

Na czym polega badanie morfologiczne krwi?  

Morfologia należy do jednych z najbardziej podstawowych badań krwi. Powinno się ją wykonywać jako badanie profilaktyczne raz do roku. 

Istotą badania jest to, że skład krwi, tzn. ilość poszczególnych jej składowych, jest względnie stały. Dlatego oznaczanie określonych parametrów tej tkanki jest bardzo dobrym wyznacznikiem mówiącym o stanie organizmu.  

Parametrami badanymi w morfologii jest ilość oraz objętość krwinek białych, czerwonych, płytek krwi, zawartość hemoglobiny i hematokryt. Badaniem tym można wykryć: 

• różnego rodzaju infekcje,  
• stany zapalne,  
• alergie,  
• choroby autoimmunologiczne,  
• różne choroby krwi,  
• anemię,  
• nowotwory (np. białaczkę). 

Morfologia krwi – czy na czczo?  

Tak, zaleca się, aby od ostatniego posiłku do badania minęło 13 godzin. Nie obowiązuje to dzieci do 3. miesiąca życia. Zachowanie wstrzemięźliwości od przyjmowania pokarmu jest bardzo ważne, aby żaden czynnik zawarty w pożywieniu nie wpłynął na uzyskane wyniki badań.  

Jak wygląda badanie glukozy krwi na czczo? 

Badanie poziomu glukozy we krwi ma na celu wykrycie wahań poziomu cukru. Takie objawy można zaobserwować np. w przebiegu nadczynności nadnerczy, nadczynności przysadki, mukowiscydozy lub po przewlekłym stosowaniu glikokortykosteroidów. W celu monitorowania poziomu cukru we krwi wykonuje się badanie cukru na czczo oraz profilu glikemii, tzn. pomiaru przed każdym głównym posiłkiem, w odpowiednim czasie po posiłku oraz przed snem i w nocy.  

Prawidłowe stężenie glukozy na czczo wynosi 60-99 mg/dl, chociaż oczywiście każde laboratorium określa swoją normę, z którą trzeba porównywać wynik.  

Innym wykonywanym testem jest krzywa cukrowa. Tutaj najpierw bada się wyjściowe stężenie cukru we krwi, następnie wypija się 75 g rozpuszczonej glukozy i bada poziom cukru w odpowiednich odstępach czasu.  

Pobrania próbek krwi do badania glukozy na czczo dokonuje się zwykle w godzinach porannych (między 7.00 a 10:00). Ostatni posiłek w dniu poprzednim powinien zostać spożyty najpóźniej o godzinie 18.00. Jedzenie i picie mogą zaburzać wyniki badania, dlatego należy bezwzględnie przestrzegać tego ograniczenia. 

Jakie inne badania z krwi należy wykonywać na czczo? 

Poza podstawowymi badaniami, takimi jak badanie glukozy i morfologia, na czczo należy wykonywać również bardziej specjalistyczne badania: 

• Próby wątrobowe – czyli badania poziomu ALT, AST, ALP, BIL, GGTP – pozwalają już we wczesnym stadium wykryć choroby wątroby; ostatni posiłek należy spożyć najpóźniej do godziny 18 dnia poprzedniego. 
• Lipidogram – polega na oznaczeniu poziomu „złego” i „dobrego” cholesterolu oraz trójglicerydów, dzięki czemu można oszacować ryzyko incydentów sercowo-naczyniowych; ostatni posiłek należy spożyć 14 godzin przed badaniem.  
• Poziom insuliny – jest to hormon produkowany przez trzustkę i regulujący jej pracę; zaburzenie produkcji insuliny może być związane z cukrzycą; należy wstrzymać się od spożywania posiłku na 14 godzin przed badaniem. 
• Oznaczanie elektrolitów (w tym: Na – sód, K – potas) – zaburzenia w ilości mogą prowadzić do zaburzeń rytmu serca, osłabienia lub drętwienia i skurczy mięśni; nie należy jeść do 14 godzin przed badaniem oraz nie powinno się pić wody mineralnej, lecz jedynie przegotowaną wodę. 
• Mocznik – oznaczenie stężenia w surowicy krwi jest ważne przede wszystkim w diagnostyce pracy nerek; ostatni posiłek należy spożyć o godz. 18:00 w dniu poprzedzającym badanie. 
• Poziom hormonów: kortyzolu i aldosteronu – zaburzenia w ilości tych hormonów w organizmie mogą prowadzić do wielu niepożądanych objawów; w przypadku kortyzolu należy powstrzymać się od posiłku na 12 godzin przed badaniem, aldosteron – ostatni posiłek możemy zjeść o 18 w dniu poprzedzającym badanie. 
• APTT i PT (INR) – badania służą do oceny aktywności czynników wewnątrzpochodnej drogi aktywacji układu krzepnięcia; należy nie jeść 13 godzin przed badaniem. 

Jak zinterpretować wyniki badań krwi? 

Ważną umiejętnością jest zdolność do samodzielnej interpretacji wyników badań laboratoryjnych.  

W przypadku oznaczeń ilościowych, które określają ilość badanego składnika krwi, przy każdym wyniku podaje się tzw. zakres referencyjny „od – do” (od minimalnej wartości do maksymalnej). Jeśli wynik badania znajduje się między tymi wartościami, przyjmuje się, że jest on prawidłowy. Oczywiście wszystkie wyniki pomiarów powinny być konsultowane z lekarzem, szczególnie jeśli nie mieszczą się one w granicach referencyjnych.