Kształtowanie się języka dziecka – część 4

Jak mówi dziecko 4-letnie?

Mowa czterolatka jest na zupełnie innym poziomie niż mowa np. trzylatków. Mimo że różnica wiekowa nie jest duża, to pod względem rozwoju jest ona diametralna. Czym charakteryzuje się mowa dziecka w wieku 4-5 lat?

• Słownik dziecka zawiera 1500-2000 słów.
• Dziecko potrafi odmieniać czasowniki, jednak nadal zdarzają się błędy.
• 4-latek w komunikacji stosuje nazwy kolorów.
• Zazwyczaj zostaje już opanowana najtrudniejsza głoska w języku polskim – r, jednak jeśli się nie pojawia, nie jest to powód do niepokoju.
• Jeśli głoska r się pojawiła, to może wystąpić również zjawisko hiperpoprawności, czyli używania nowo opanowanej głoski tam, gdzie nie powinno jej być, np. tarerz – talerz, mreko – mleko,
• Czterolatek zadaje ogromną liczbę pytań, zarówno o otaczającym go świecie, jak i rzeczach, których nie jest w stanie jeszcze zrozumieć. W ciągu dnia liczba pytań może wynosić nawet 45. Zadając pytania dorosłemu, dziecko traktuje go jako osobę wszystkowiedzącą.
• Dziecko posługuje się w mowie formami czasu przeszłego.
• Słownik dziecka zawiera dużą ilość rzeczowników – zwierzęta, nazwy produktów, imiona, części ciała, ubrania, przedmioty.
• Dziecko potrafi posługiwać się również słownictwem specjalnym – nazwami dzielnic, stanów psychicznych (smutek, strach, przyjemność), a także pojęć abstrakcyjnych – numer, ruch itd.
• Dziecko dość sprawnie posługuje się przymiotnikami, a także potrafi określać cechy konkretnych rzeczy, np. niejadalny, metalowy itd.
• Dziecko coraz lepiej przyswaja reguły konwersacji, co często przejawia się występowaniem reguły naprzemienności, która polega na tym, że dziecko słucha i rozumie wypowiedź swojego rozmówcy.

Czy rodzic powinien zachęcać dziecko do zadawania pytań?

Jak najbardziej! Zadawanie pytań jest dla dziecka całkowicie naturalnym zjawiskiem, które dorosły powinien podtrzymywać. Dlaczego tak się dzieje? Dziecko poznające świat jeszcze wielu rzeczy nie rozumie, ale mimo wszystko chce je poznać. Zadawanie pytań jest dla malucha przyjemne, a jeśli otrzyma odpowiedź, odczuwa satysfakcję z powodu zaspokojenia jego ciekawości. Zadawanie pytań przyczynia się do mimowolnego stymulowania rozwoju mowy – dziecko prowadzi dialog, używa form pytających, a język jest narzędziem do osiągnięcia zamierzonego przez dziecko celu.

Rozwojowa niepłynność mowy

Dziecko w wieku 4 lat uczy się koordynacji między tym, co chce powiedzieć (myśli) a wykonaniem (artykulacja). Nie jest to prosta czynność, którą można opanować w ciągu kilku dni. W związku z nie do końca opanowaną koordynacją mowa dziecka może mieć charakter niepłynności, która w większości przypadków jest całkowicie naturalna. Dziecko może przerywać w trakcie mówienia, rozpoczynać swoją wypowiedź od początku czy powtarzać to, co już zdążyło powiedzieć. Mowa może przypominać jąkanie. Wiele dzieci przed ukończeniem 5. roku życia przejawia fizjologiczną niepłynność mowy.

A gdy dziecko skończy 5 lat?

Dziecko 5-letnie może być fantastycznym rozmówcą. Potrafi już prowadzić swobodne rozmowy zarówno z osobami bliskimi, jak i nowo poznanymi, w których trakcie używa rozbudowanych wypowiedzi. Cechy charakterystyczne mowy dziecka w wieku 5 lat:

• Powoli zanikają dziecięce formy językowe, a mowa dziecka jest coraz bardziej zbliżona do mowy osób dorosłych.
• Opanowanie umiejętności opowiadania, które zawiera narrację, wprowadzenie.
• Mowa dziecka ma formę wypowiedzi wielozadaniowej. Dziecko chętnie opowiada o tym, co się wydarzyło, zdaje relacje, opisuje przedmioty itd.
• Metatezy – zjawisko polegające na przestawianiu głosek lub sylab w wyrazach, np. kolomotywa – lokomotywa,
• Większość dzieci ma już opanowaną głoskę r.
• Pojawiają się głoski szeregu szumiącego sz, rz, cz, dż, ale nie są wymawiane zgodnie z normą (jest to normalne zjawisko).
• Słownik liczb – dziecko zna wyrazy takie jak trzy, cztery, pięć.
• W mowie widoczne są błędy leksykalne i frazeologiczne.
• „Żargon dziecięcy” – dziecięca mowa nieoficjalna, która jest wynikiem naśladowania i nie ma znaczenia dla wypowiadającego się dziecka (dziecko powtarza zasłyszane słowa lub całe teksty, aby się przypodobać innym dzieciom lub dorosłym ze swojego otoczenia).
• Dosadne wyrażanie się – dzieci w przedziale wiekowym 4-8 lat często używają brzydkich i nieprzyzwoitych słów. Dzieje się tak, ponieważ dzieci naśladują dorosłych lub starsze dzieci. Korzystanie z takiego słownictwa daje dziecku dobre samopoczucie, a także poczucie samodzielności i bycia już „dużym”.
• Krytyka – stosowanie krytyki przez dzieci ma na celu otrzymanie pomocy od dorosłych lub otoczenia w sytuacjach, których nie mogą same opanować, np. Ona zabrała mi klocki. Częstą formą krytyki u najmłodszych jest przezywanie, które potrafi pojawić się już w 3-4. roku życia dziecka. Ma to na celu podkreślenie przewagi nad wyzywanym kolegą lub koleżanką.

Intensywnie kształtujący się język dziecka w wieku 5-6 lat znacznie bardziej przypomina już język osób dorosłych. Nie jest on jednak nadal do końca ukształtowany, o czym warto pamiętać.

Przeczytaj również:
Kształtowanie się języka dziecka – część 1
Kształtowanie się języka dziecka – część 2
Kształtowanie się języka dziecka – część 3
Kształtowanie się języka dziecka – część 5