Flawonoidy – dlaczego warto o nich pamiętać?

Działanie biologiczne flawonoidów 

Flawonoidy charakteryzują się bardzo zróżnicowanym działaniem biologicznym, które wynika z dużej zmienności ich struktury. Są barwnikami, które odpowiadają m.in. za kolor owoców cytrusowych czy jagodowych. Jako związki są niezwykle pospolite w świecie roślinnym, stale i systematycznie oddziałują na organizmy ludzkie i zwierzęce, gdzie trafiają z pożywieniem roślinnym lub pochodzenia roślinnego.

Flawonoidy wykazują działanie: 

• ochronne na naczynia włosowate – uszczelniają naczynia kapilarne, zapobiegają kruchości ich ścian (dzięki hamowaniu aktywności hialuronidazy), zapobiegają krwawym wysiękom, żylakom, wybroczynom, korzystnie działają w miażdżycy i nadciśnieniu (np. rutyna, diosmina, witeksyna);  
• antyoksydacyjne – co jest wynikiem hamowania enzymów odpowiedzialnych za wytwarzanie wolnych rodników oraz redukowania aktywnych i wolnych form tlenu. Właściwości te przekładają się na aktywność hepato- czy waskoprotekcyjną flawonoidów; 
• hamujące aktywność lipooksygenazy i cyklooksygenazy, biorących udział w kaskadzie przemian kwasu arachidonowego. W konsekwencji zahamowana zostaje migracja leukocytów, reguluje się napięcie naczyń włosowatych i finalnie ograniczony zostaje stan zapalny; 
• zmniejszające produkcję czynników proagregacyjnych – flawonoidy wykazują wówczas aktywność przeciwzakrzepową; 
• przeciwhistaminowe, którego drugi mechanizm polega na hamowaniu przemian histydyny w histaminę (np. kwercetyna, kemferol); 
• rozszerzające na naczynia wieńcowe, zwiększające przepływ wieńcowy i zmniejszające opór obwodowy wykazują flawonoidy zawarte w kwiatach głogu. 
• hipotensyjne, którego mechanizm opiera się na hamowaniu konwertazy angiotensyny (np. pueraryna, flawonoidy głogu); 
• ochronne na witaminę C poprzez hamowanie jej utleniania i stabilizację cząsteczki. Zwiększają także jej wchłanianie z przewodu pokarmowego;  
• ochronne, odtruwające i regenerujące komórki wątroby; wykazują je niektóre flawonolignany np. sylibina, silimaryna, stosowane powszechnie w postaci preparatów na bazie ostropestu plamistego; 
• moczopędne, wynikające ze zdolności do rozkurczania mięśni gładkich dróg moczowych i utrudniania procesu resorpcji zwrotnej (np. flawonoidy skrzypu czy brzozy); 
• anksjolityczne i uspokajające związane ze zdolnością wiązania się z receptorami benzodiazepinowymi (np. hesperydyna z kozłka lekarskiego); 
• estrogenne, które wynika z podobieństwa w budowie obu grup związków. Dzięki temu izoflawony mogą się łączyć z receptorami estrogenowymi (genisteina sojowa). 

Wybrane surowce flawonoidowe 

Liść brzozy 

Napary z liści brzozy są stosowane w schorzeniach dróg moczowych jako diuretyk, nie działają drażniąco na nerki, poprawiają filtrację. Wykazują aktywność przeciwzapalną i przeciwbakteryjną. Liście brzozy wchodzą w skład mieszanek np. przeciwreumatycznych, a także w skład doustnej pasty stosowanej w schorzeniach nerek i dróg moczowych na tle zapalnym i kamiczym.  

Ziele skrzypu 

Stosowane jest jako surowiec moczopędny, w stanach zapalnych dróg moczowych. Zwiększa ilość wydalanego moczu, nie zaburzając równowagi elektrolitowej. Działa także spazmolitycznie i słabo przeciwkrwotocznie, zwiększa krzepliwość krwi i działa krwiotwórczo. Ze względu na zawartość krzemionki jest stosowane pomocniczo w gruźlicy. 

Ziele skrzypu wchodzi w skład mieszanek ziołowych stosowanych w infekcjach i kamicy dróg moczowych. Znajdziemy go również w preparatach wzmacniających paznokcie i włosy (często wraz z witaminami). 

Ziele fiołka trójbarwnego 

Zwiększa ilość wydalanego moczu i wraz z nim szkodliwych produktów przemiany materii. Jest to działanie odtruwające, skuteczne w chorobach przewlekłych na tle metabolicznym (środek „czyszczący krew” i pobudzający przemianę materii). Ziele fiołka znajduje zastosowanie w schorzeniach dróg moczowych, w dermatozach związanych ze złą przemianą materii np. w trądziku ze stanem zapalnym. Ze względu na zawartość rutyny działa uszczelniająco na naczynia krwionośne, pomocniczo w nadciśnieniu, miażdżycy.  

Ziele dziurawca 

Jedna z bardziej wszechstronnych roślin leczniczych. Działa przeciwskurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego i dróg żółciowych, a także antyseptycznie i ściągająco. Przyspiesza gojenie ran. Pochodne diantronowe mają właściwości uczulające na światło. Hiperycyna stosowana wewnętrznie łagodzi stany depresyjne. 

Ziele dziurawca jest stosowane w leczeniu nieżytów i stanów zapalnych żołądka i jelit, zaburzeniach czynnościowych wątroby związanych ze zmniejszonym przepływem żółci, w bólach spastycznych dróg żółciowych. Ze względu na zawartość hiperycyny jest składnikiem mieszanek i preparatów ziołowych pomocniczo zalecanych w leczeniu nerwic i depresji. 

Środek przeciwwskazany przy nadwrażliwości na promieniowanie UV oraz przy uszkodzeniu wątroby i nerek. Może wchodzić w interakcje z lekami przeciwwirusowymi (stosowanymi w zakażeniu wirusem HIV), immunosupresyjnymi (po przeszczepach), niektórymi przeciwdepresyjnymi i środkami antykoncepcyjnymi (powoduje obniżenie stężeń niektórych leków w surowicy krwi). 

Ostropest plamisty 

Występujące w surowcu flawonolignany chronią komórki wątroby przed działaniem szkodliwych czynników, m.in. alkoholu, a także w pewnym stopniu toksyn muchomora sromotnikowego. 

Preparaty ostropestu plamistego pomagają w regeneracji wątroby uszkodzonej różnymi związkami chemicznymi i promieniowaniem Roentgena. Znajdują zastosowanie w ostrym i przewlekłym zapaleniu oraz uszkodzeniu miąższu wątroby, a także stłuszczeniu i marskości wątroby. 

Kwiat bzu czarnego 

Działa napotnie, przeciwgorączkowo, wykrztuśnie, moczopędnie. Jest składnikiem preparatów wzmacniających odporność oraz podawanych przy pierwszych objawach przeziębienia przebiegającego z podwyższoną temperaturą czy mokrym kaszlem.

Przeczytaj również:
6 ziół, które powinny znaleźć się w kobiecej apteczce