Psychofarmakoterapia osób starszych, czyli jak pomóc bliskim zniwelować dokuczliwe objawy

Psychofarmakoterapia w podeszłym wieku – na czym polega? 

Psychofarmakoterapia to metoda leczenia zaburzeń psychicznych, w której jako środek leczniczy stosuje się leki o działaniu psychotropowym. Podeszły wiek to okres zmian. Zachodzą one w całym organizmie i wiążą się z ryzykiem spadku tolerancji na leki i niejednokrotnie zmniejszeniem ich skuteczności.  

Zmiany charakterystyczne dla podeszłego wieku, które należy brać pod uwagę, podejmując decyzję o wdrożeniu farmakoterapii i doborze leków: 

• podwyższenie pH soku żołądkowego i jednoczesne zmniejszenie jego wydzielanych ilości; 
• spowolnienie perystaltyki jelit; 
• zmniejszenie powierzchni wchłaniania substancji z przewodu pokarmowego, dodatkowo osłabienie przepływu krwi przez układ pokarmowy; 
• gorsze przyswajanie witaminy B1, wapnia i żelaza, co może skutkować ich niedoborami;  
• spadek masy niektórych tkanek, stężenia albumin, pojemności wyrzutowej serca, przepływu krwi przez wątrobę i nerki; 
• zmniejszenie masy wątroby i aktywności jej enzymów (spowolnione metabolizowanie leków, takich jak barbiturany, paracetamol, pochodne benzodiazepiny). 

Zagrożenia wynikające ze stosowania farmakoterapii w podeszłym wieku 

Stosowanie psychofarmakoterapii u osób starszych zmagających się z zaburzeniami psychicznymi jest wskazane i konieczne. Jednak oprócz pozytywnych efektów dla zdrowia może wiązać się to również z pewnymi zagrożeniami. 

1. Gromadzenie się leków w organizmie i utrzymywanie się ich wysokiego poziomu przez dłuższy czas niż ma to miejsce w przypadku osób młodych. Kumulacja leków spowodowana jest niemożnością ich prawidłowej eliminacji z organizmu na skutek upośledzenia zdolności wątroby do metabolizowania leków oraz nerek do ich wydalania wraz z moczem. Prowadzi to do pojawienia się u osób starszych większej ilości działań niepożądanych podczas stosowania psychofarmakoterapii. 
2. Zmniejszenie szybkości działania leków i większe ryzyko wystąpienia skutków ubocznych. Wynika to z postępujących wraz z wiekiem zmian ilościowych liczby receptorów dla poszczególnych neuroprzekaźników działających w mózgu. 
3. Niebezpieczeństwo dla zdrowia wynikające ze zwiększonej szansy na interakcję leków psychotropowych z innymi lekami. Osoby starsze często zmagają się z wieloma problemami zdrowotnymi i na każde schorzenie stosują inne leki. Leki wykorzystywane w psychofarmakoterapii i leki przepisywane na schorzenia somatyczne mogą wchodzić ze sobą w interakcje, szczególnie kiedy są niewłaściwie dobrane lub ich dawki są zbyt wysokie. Wówczas leki psychotropowe mogą pogarszać objawy chorób somatycznych, a to z kolei może prowadzić do nasilenia się objawów zaburzeń psychicznych. 

Ważna jest świadomość istnienia tych zagrożeń przy przygotowywaniu procesu leczenia zaburzeń psychicznych u osób starszych w celu udzielenia jak najlepszej pomocy medycznej i uniknięcia sytuacji, w której leczenie pogorszyłoby stan zdrowia pacjenta. 

Zasady prawidłowego stosowania leków przez osoby w podeszłym wieku 

Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, pacjent i jego rodzina powinni stosować się do kilku podstawowych zasad: 

1. Zachowanie cierpliwości w przypadku oczekiwania na zadziałanie leku, gdyż u osób starszych czas ten może być wydłużony. Nie należy podawać większej ilości leku, zmniejszać odstępów czasowych pomiędzy dawkami itp.  
2. Poinformowanie lekarza o wszystkich stosowanych lekach i suplementach diety. .  
3. Powiadomienie lekarza psychiatrę o wszelkich zmianach w dawkach innych przyjmowanych leków oraz o wystąpieniu działań niepożądanych. 
4. Systematyczne wykonywanie badań kontrolnych – morfologia, poziom elektrolitów, parametry czynności wątroby i nerek.

Przeczytaj również:
Apteczka seniora – domowy niezbędnik osoby starszej