Przetaczanie krwi i jej składników – na czym polega?

W składzie krwi wyróżniamy: 

• osocze: składa się w 90% z wody, około 7% z białek a pozostałą część stanowią rozpuszczone związki organiczne (cukry, lipidy, witaminy, hormony) oraz nieorganiczne – kationy i aniony. Osocze pozbawione fibrynogenu, a tym samym zdolności do krzepnięcia, nazywa się surowicą krwi. 
• elementy morfotyczne: leukocyty (białe krwinki), erytrocyty (czerwone krwinki) oraz płytki krwi.

Co nazywamy produktami (preparatami) krwiopochodnymi? 

Preparaty krwiopochodne są to jakiekolwiek substancje otrzymane z krwi ludzkiej stosowane do leczenia. Mogą to być skoncentrowane płytki krwi, erytrocyty, leukocyty lub krew pozbawiona wszystkich elementów morfologicznych – osocze. Przykładem produktu krwiopochodnego jest osocze ozdrowieńców po COVID-19, zawierające przeciwciała aktywne wobec SARS-CoV-2, które jest stosowane u chorych, niezaszczepionych pacjentów.  

Wśród produktów krwiopochodnych wyróżnia się: 

• Koncentrat Krwinek Czerwonych (KKCz): otrzymany poprzez oddzielenie erytrocytów od osocza, najczęściej metodą odwirowania. Stosowany jest w leczeniu masywnej utraty krwi czy objawowej niedokrwistości normocytarnej. Duże ilości tego produktu zużywane są na oddziałach hematologicznych. Strategia leczenia wielu chorób nowotworowych krwi opiera się na intensywnej chemioterapii, której skutkiem jest zahamowanie aktywności krwiotwórczej szpiku. Wiele chorób krwi skutkuje również zmniejszoną krzepliwością krwi, a w konsekwencji częstymi krwawieniami, stąd konieczność częstych przetoczeń u tych pacjentów. 
• Osocze świeżo mrożone (FFP – Fresh Frozen Plasma): krew pozbawiona elementów morfotycznych. Znajduje zastosowanie u pacjentów z zaburzeniami krzepnięcia, np. wrodzonymi niedoborami czynników II, V, X i XI lub w konsekwencji stosowania dużych dawek warfaryny.  
• Koncentrat Krwinek Płytkowych (KKP): produkt ten stosuje się u pacjentów, których zaburzenia krzepnięcia są spowodowane dysfunkcją płytek krwi albo ich niedostateczną ilością, objawiającą się skazą krwotoczną. Spadek ilości płytek krwi jest obserwowany w chorobach nowotworowych krwi, ale ma też często podłoże immunologiczne – organizm wytwarza przeciwciała przeciwko swoim własnym płytkom. 
• Krioprecypitat: preparat pozyskiwany z osocza świeżo mrożonego, zawierający duże stężenie czynnika krzepnięcia krwi VII i fibrynogenu. Stosuje się go przy masywnych krwawieniach, niedoborach fibrynogenu lub czynników krzepnięcia. 
• Ubogoleukocytarna krew pełna: krew pobrana z donacji, pozbawiona leukocytów. Zaleca się jej stosowanie w znacznej utracie krwi po wypadku lub operacji chirurgicznej. 

Przed przetoczeniem krwi pacjentowi należy oznaczyć grupę krwi w układach ABO i Rh oraz przeprowadzić próbę krzyżową. Polega ona na zmieszaniu niewielkich ilości krwi dawcy i biorcy celem oceny bezpieczeństwa zastosowania transfuzji. Jeśli erytrocyty nie ulegną aglutynacji (zlepianiu się i opadaniu), co widoczne jest jako wytrącanie się czerwonych kłaczków oraz hemolizie (rozpadowi czerwonych krwinek), krew dawcy można przetoczyć pacjentowi. Ważność próby to 48 godzin – po upłynięciu tego czasu należy ją powtórzyć. 

Sama procedura przetaczania, zależnie od podawanego produktu może trwać od kilkudziesięciu minut do kilku godzin. Najczęściej trwa około 30 minut. 

Skutki uboczne po przetoczeniu krwi 

Jednym z niebezpieczeństw po przetoczeniu krwi pacjentowi jest wystąpienie skutków ubocznych u biorcy. Takie reakcje mogą pojawić się w trakcie przetaczania krwi, do 24 godzin po zakończeniu zabiegu. Obecnie jest to niewielki odsetek pacjentów. Wprowadzone procedury mają na celu eliminację problemów ze zgodnością krwi. Wyróżniamy poniższe rodzaje reakcji po przetoczeniu krwi. 

Wczesne reakcje poprzetoczeniowe 

• reakcja hemolityczna: spowodowana niezgodnością biorcy z antygenami obecnymi na komórkach krwi dawcy, skutkiem czego jest rozpad erytrocytów wewnątrz lub poza naczyniami; 
• niehemolityczna reakcja gorączkowa; 
• reakcja alergiczna mogąca manifestować się wstrząsem anafilaktycznym, pokrzywką, obrzękami; 
• ostre poprzetoczeniowe uszkodzenie płuc; 
• reakcje związane z procedurą przetoczenia: sepsa poprzetoczeniowa, zator powietrzny, przeciążenie układu krążenia przez zwiększenie objętości krwi w łożysku naczyniowym. 

Późne reakcje poprzetoczeniowe 

• immunizacja na antygeny krwinek i osocza, 
• poprzetoczeniowa choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi, 
• małopłytkowość poprzetoczeniowa, 
• opóźniona reakcja hemolityczna.

Przeczytaj również:
Jak dziedziczymy grupę krwi?