Jak odstawić dziecko od piersi? Poznaj aktualne rekomendacje

Prawidłowe żywienie w pierwszym okresie życia jest kluczowe, bowiem zapewnia prawidłowy wzrost i rozwój fizyczny oraz psychomotoryczny. Odpowiednie żywienie to także pokrycie zapotrzebowania na energię i składniki odżywcze.

Pokarm z piersi kobiety jest tzw. substancją biologicznie czynną, która zawiera: 

• czynniki zapobiegające infekcjom,  
• żywe komórki krwi, 
• cytokiny,  
• nukleotydy,  
• laktoferynę,  
• lizozym,  
• komórki macierzyste. 

Jest również źródłem filotypów bakterii, które wspomagają trawienie, syntezę witamin oraz odporność nieswoistą. Mleko kobiece to bogactwo wartościowych składników, a pierwsza siara z mleka kobiety buduje odporność noworodka od pierwszych chwil życia.  

Dlaczego zatem trzeba odstawić dziecko od piersi? 

Gdy dziecko rośnie, dojrzewa również jego układ pokarmowy i wzrasta jego zapotrzebowanie energetyczne. Dlatego też w zależności od rozwoju dziecka, po 5. miesiącu wprowadza się do jego diety poszczególne produkty uzupełniające. Dieta niemowlaka, czyli mleko mamy lub mleko modyfikowane wraz z produktami dodatkowymi dostarczają energię, ale także żelazo, białko, cynk, witaminy A, D, E, co również przygotowuje dziecko do urozmaiconej diety w późniejszym etapie życia.  

Podczas rozszerzania diety u dziecka, po pierwszym roku życia należy dążyć, aby nie spożywało pokarmów w nocy, w tym również mleka z piersi czy mleka modyfikowanego – karmienie nocą i obecność pokarmu na zębach sprzyja rozwojowi próchnicy. 

Prawidłowe nawyki żywieniowe kształtowane od małego niosą za sobą szereg pozytywów dla zdrowia oraz zmniejszają zachorowalność na choroby przewlekłe. Zróżnicowana dieta to także zróżnicowany mikrobiom jelitowy, tzw. flora bakteryjna, która jest podstawą zdrowia, wspiera układ odpornościowy. Poznawanie nowych smaków, odpowiednie i umiejętne selekcjonowanie oferowanych produktów żywnościowych, spożywanie warzyw i owoców w zależności od pory roku, wysycanie organizmu „dobrami natury” to prawdziwe bogactwo i inwestycja w zdrowie dziecka.   

Kiedy odstawić dziecko od piersi? 

Wciąż brakuje oparcia naukowego, które dokładnie określiłoby najlepszy moment, by całkowicie zakończyć karmienie piersią. Konsensus licznych towarzystw wypowiadających się odnośnie karmienia piersią mówi, że gdy dziecko skończy 12 miesięcy, karmienie piersią może być kontynuowane tak długo, jak pożąda tego dziecko i matka. Po 6. miesiącu życia zaleca się natomiast wprowadzanie dodatkowych pokarmów. Dziecko karmione piersią przy wprowadzaniu pokarmów uzupełniających przystawiane jest wciąż do piersi według potrzeb.  

Aby wybrać najlepszy moment na odstawienie lub redukcję karmienia piersią, należy obserwować dziecko, kontrolować przyrost jego masy ciała względem wieku, nabytą umiejętność gryzienia i żucia, chęć poznawania nowych smaków oraz dobrą tolerancję na pokarmy stałe. 

Z badań wynika, że karmienie piersią kończy się najczęściej między 2. a 7. rokiem życia dziecka. Na decyzję zakończenia karmienia piersią mogą mieć również wpływ różne czynniki, np. środowiskowe, społeczne – wywołane przez presję otoczenia, kulturowe oraz warunki socjalne.   

Karmienie piersią to również cenny rytuał tworzący ogromną więź, intymną relację między mamą a dzieckiem, którą kobiety boją się stracić. Warto zaznaczyć, że ostateczną decyzję o odstawieniu dziecka od piersi podejmują zarówno rodzice, jak i samo dziecko. 

Koniec karmienia piersią – odstawienie czy samoodstawienie? 

Decyzję o odstawieniu lub kontynuacji karmienia piersią po 6. miesiącu życia podejmuje matka – wówczas mowa o odstawieniu od piersi. Zazwyczaj decyzję o przedłużeniu karmienia szczególnie po 2. roku życia podejmują dzieci, w zależności od swoich potrzeb, bliskości z mamą, poczucia bezpieczeństwa czy też nabytej umiejętności samodzielnego wyciszenia się. Natomiast jeśli dziecko samo rezygnuje z mleka mamy na poczet pokarmów stałych, mleka modyfikowanego, płynów lub ssania smoczka – mowa o samoodstawieniu. 

Jak odstawić dziecko od piersi? 

Aby móc odstawić dziecko od piersi, trzeba się odpowiednio przygotować, najlepiej robić to stopniowo. Jest kilka sposobów, by odstawić maluszka od piersi bez nerwów. 

Oto kilka z nich: 

1. Systematycznie zmniejszaj ilość karmień w ciągu dnia, szczególnie jeśli dziecko przyjmuje już produkty rozszerzające dietę lub je pokarmy stałe. 
2. Spróbuj zrezygnować z nocnego karmienia. 
3. Naucz dziecko pić z butelki, kubka niekapka, kubka doidy cup. Z butelki możesz podawać własne mleko odciągnięte laktatorem, wodę i mleko modyfikowane. 
4. Zaangażuj do karmienia butelką innych członków rodziny. 
5. Jeśli Twoje dziecko zasypia przy piersi, zaangażuj do usypiania np. tatę. Zostaw dziecku pieluszkę o zapachu mleka lub mamy, co pomoże mu się uspokoić.  
6. Jeśli dziecko ma silny odruch ssania możesz zaproponować mu smoczek. 
7. Bądź cierpliwa i spokojna, okazuj wsparcie gestami – przytul, wytłumacz w zależności od wieku dziecka.  

Jak odstawić dziecko od piersi, kiedy nie chce butelki? 

Odstawienie od piersi bywa bardzo trudne, szczególnie gdy karmienie chce zakończyć mama, a dziecko nie akceptuje butelki. Najważniejsza myśl, która powinna towarzyszyć w trudnych momentach odstawienia brzmi: odstawienie od piersi to nie odstawienie od mamy. Przecież wciąż towarzyszy ona dziecku, wspiera go, może przytulać, głaskać, okazywać ciepło i miłość.   

Chcąc wdrożyć butelkę jako narzędzie do wspomagania karmienia, ważne jest, by była dostosowana do wieku dziecka i miała odpowiednio dobrany smoczek. Ważne również, by butelkę stopniowo i zamiennie wprowadzać do karmienia piersią. Butelką można podać mleko z piersi wcześniej odciągnięte laktatorem, wodę lub mleko modyfikowane.

Najważniejsza zasada brzmi: oswajanie, proponowanie, spokój, nic na siłę.  Zdarzyć się może oczywiście, że dziecko nie toleruje ani smoczka, ani butelki, wówczas najlepiej poczekać z odstawieniem od piersi, gdy dziecko będzie przyjmowało więcej stałych pokarmów i nauczy się pić z kubka doidy lub butelki ze słomką. Wówczas zdecydowanie łatwiej będzie zredukować karmienia dzienne i nocne. 

Wyniki badań jasno pokazują, że zawężenie prezentowanych potraw do wybiórczych produktów i brak zróżnicowania smakowego mogą w przyszłości odpowiadać za niezdrowy sposób odżywiania czy stosowanie monodiety, a to w konsekwencji może prowadzić do rozwoju otyłości. Tylko wielokrotne proponowanie dziecku zdrowych produktów od momentu rezygnacji karmienia piersią jest kluczowe, by dziecko nabyło zdrowe nawyki żywieniowe.

Przeczytaj również:
Karmienie piersią – jakie korzyści daje mamie oraz dziecku?