Lipemia – co to jest? Przyczyny, objawy i leczenie

Lipemia – co to jest? 

Lipemia to jedno z zaburzeń poziomu lipidów we krwi. Stan ten objawia się wystąpieniem w badaniu diagnostycznym zmętnienia próbki, co jest spowodowane nagromadzeniem cząstek lipoprotein. W związku z tym, że lipoproteiny (kompleksy tłuszczowo-białkowe, które transportują cholesterol we krwi) różnią się od siebie wielkością, nie wszystkie przyczyniają się do powstania tego zaburzenia. Stan ten związany jest przede wszystkim z podwyższonym poziomem dwóch frakcji: 

• chylomikronów – są największymi z cząsteczek liporotein. Zawierają najwięcej lipidów, a najmniej protein. Są nośnikiem lipidów pochodzenia pokarmowego i są odpowiedzialne za transport trójglicerydów (TG) we krwi. Nadmierna ilość chylomikronów we krwi jest związana z podwyższonym poziomem trójglicerydów, które stanowią nie tylko ryzyko powstawania schorzeń sercowo-naczyniowych, ale przyczyniają się także do rozwoju otyłości, insulinooporności czy cukrzycy typu 2. Mogą także powodować ciężkie zapalenie trzustki i powodować rozwój schorzeń wątroby i przewlekłej choroby nerek.  
• VLDL (lipoproteiny o bardzo niskiej gęstości) – są produkowane przez wątrobę. Przenoszą one lipidy z wątroby do tkanek. Ulegają przemianie do pozostałych frakcji lipidowych – IDL i LDL, co wiąże się ze zmniejszeniem średnicy i zwiększeniem gęstości. 

Dodatkowo taki zwiększony poziom lipoprotein we krwi może zaburzać oznaczenie następujących parametrów:  

• stężenie cholesterolu, glukozy, mocznika, kreatyniny, kwasu moczowego, albuminy, elektrolitów (sodu, potasu, wapnia, magnezu i chlorków),  
• aktywności enzymów wątrobowych, amylazy, kinazy kreatyninowej i dehydrogenazy mleczanowej,  
• poziomu testosteronu, 
• stężenia niektórych leków (np. teofiliny, salicylanów, wankomycyny). 

Lipemia u niemowląt i dzieci 

U niemowląt i dzieci lipemia wynika najczęściej z faktu, że krew nie jest pobrana na czczo (ok. 12 godzin po ostatnim posiłku). U niemowląt, szczególnie karmionych naturalnie co 2-4 godziny, trudno jest zachować wymagany odstęp od posiłku.  

Czasami jednak wystąpienie surowicy lipemicznej może stanowić pierwszy sygnał świadczący o zaburzeniach gospodarki lipidowej.  

Wrodzone hiperlipidemie (np. rodzinna hipertriglicerydemia, rodzinna mieszana hiperlipidemia) często ujawniają się już w młodym wieku i są przyczyną lipemii już u niemowląt i dzieci. 

Przyczyny lipemii – jakie są?

Najczęściej występującym rodzajem lipemii jest tzw. lipemia poposiłkowa. Pojawia się ona w momencie, gdy próbka krwi do badania nie została pobrana na czczo – ok. 12 godzin po ostatnim posiłku.  

Zaleca się wówczas powtórzenie badań z bezwzględnym przestrzeganiem odstępu (12-14 godzin) od ostatniego posiłku.  

Ciekawostką jest zastosowanie badania oceny lipemii poposiłkowej w tzw. doustnym teście tolerancji tłuszczów (OFTT). To nowe narzędzie diagnostyczne w kardiologii, które zyskuje coraz większą popularność i znajduje poparcie w wytycznych europejskich i amerykańskich towarzystw naukowych. Badanie polega na przyjęciu standaryzowanego posiłku tłuszczowego zawierającego 75 g tłuszczów, 25 g węglowodanów i 10 g białka. Po 4 godzinach od jego spożycia oznacza się poziom trójglicerydów. Na badanie należy zgłosić się na czczo (10-12 godzin od ostatniego posiłku), a na 24 godziny przed badaniem zaleca się wstrzemięźliwość od alkoholu i wysiłku fizycznego.  

Przyczyny lipemii można podzielić na pierwotne i wtórne. 

Do pierwotnych przyczyn występowania lipemii należą: 

• schorzenia – rodzinna mieszana hiperlipidemia i rodzinna hipertriglicerydemia,  
• niedobór enzymu lipazy lipoproteinowej (odgrywającego istotną rolę w metabolizmie lipoprotein), 
• wrodzone zaburzenia w budowie lipoprotein. 

Przyczyny wtórne to: 

• cukrzyca, 
• zespół metaboliczny, 
• przewlekła choroba nerek, 
• zespół nerczycowy, 
• choroby trzustki i wątroby, 
• toczeń układowy, 
• niedoczynność tarczycy, 
• nadczynność przysadki (choroba Cushinga), 
• nadużywanie alkoholu, 
• stosowanie niektórych leków (np. sterydów, estrogenów, niektórych leków przeciwwirusowych), 
• żywienie pozajelitowe. 

Lipemia – jakie są jej objawy? 

We wszystkich zaburzeniach lipidowych niebezpieczeństwo stanowi fakt, że nieprawidłowy poziom lipidów we krwi najczęściej nie daje żadnych specyficznych objawów. Dotyczy to także lipemii. 

Lipemię można wykryć po wykonaniu badań laboratoryjnych. Objawia się ona jako surowica lipemiczna. Osocze krwi jest mętne, o białawym lub mlecznym zabarwieniu, widoczne gołym okiem. 

Leczenie lipemii – jak przebiega?

W przypadku stwierdzenia lipemii należy powtórnie wykonać badania laboratoryjne w celu wykluczenia zależności pomiędzy wystąpieniem zaburzenia a nieodpowiednim odstępem od posiłku (lipemia poposiłkowa). 

Jeśli przyczyną jej wystąpienia nie jest niewłaściwe przygotowanie do badania, lecz przyczyna pierwotna, wprowadza się leczenie farmakologiczne.  

W leczeniu farmakologicznym lipemii stosuje się leki należące do grupy fibratów, czasami w połączeniu ze  statynami. 

Fibraty (fenofibrat, ciprofibrat) stosuje się w różnego rodzaju zaburzeniach lipidowych. Ich działanie polega przede wszystkim na spowolnieniu syntezy trójglicerydów w wątrobie i przyspieszeniu ich rozkładu. W efekcie dochodzi do obniżenia ich poziomu o 30-50%. Ponadto obserwowany jest wzrost stężenia frakcji HDL. 

Przeciwwskazaniami do stosowania fibratów są: 

• choroby nerek,  
• zapalenie trzustki,  
• poważne zaburzenia wątroby, kamica żółciowa.  

Nie należy ich także stosować w ciąży i w trakcie laktacji. Podczas terapii należy regularnie kontrolować stan nerek i wątroby. Osoby nadużywające alkoholu są bardziej narażone na rozwój miopatii.  

Statyny (fluwastatyna, simwastatyna, atorwastatyna) to leki, które są stosowane w celu ustabilizowania gospodarki lipidowej. W umiarkowany sposób obniżają poziom trójglicerydów, a także zmniejszają ilość „złego cholesterolu” (LDL). Dodatkowo mogą zwiększać poziom „dobrego cholesterolu” (HDL). Z reguły są dobrze tolerowane. Poważne działania niepożądane, takie jak rozpad mięśni (rabdomioliza) czy uszkodzenie nerek, występują rzadko. Przeciwwskazaniami do ich stosowania są czynna choroba wątroby, ciąża i laktacja. 

Dieta a lipemia – co jeść? 

Tak jak w przypadku innych zaburzeń lipidowych, również w przypadku występowania lipemii podstawą jest odpowiednia dieta (niezależnie od przyczyny). 

Najbardziej narażone na jej wystąpienie są osoby, których dieta opiera się przede wszystkim na dużej ilości tłuszczów i węglowodanów.  

Istotnym czynnikiem zależnym od nas i obniżającym ryzyko występowania lipemii jest zbilansowana dieta, obfita w warzywa i owoce, zdrowe tłuszcze (wielonienasycone) i złożone węglowodany.  

U osób z otyłością brzuszną zazwyczaj występują zaburzenia przemiany lipidowej i węglowodanowej, co wiąże się z większym ryzykiem występowania lipemii. 

Jedną z przyczyn lipemii jest nadużywanie alkoholu, dlatego w przypadku jej wystąpienia zalecane jest jego całkowite odstawienie. Najczęstszym powodem występowania lipemii jest niezachowanie odpowiedniego odstępu pomiędzy posiłkiem a pobraniem próbki do badania. Stan ten może stanowić sygnał ostrzegawczy informujący o zaburzeniach gospodarki lipidowej, a u młodszych osób także świadczący o występowaniu rodzinnych zaburzeń i innych schorzeń (trzustki, wątroby lub nerek). 

Przeczytaj również:
Cholesterol LDL – jak obniżyć podwyższony „zły cholesterol”?