Zaburzenia psychotyczne – rodzaje i leczenie

W klasyfikacjach diagnostycznych psychoza nie ma swojego odrębnego miejsca. Jest zbiorem objawów, które mogą towarzyszyć wielu chorobom, a których doświadczyć mogą także osoby zdrowe. Zaliczają się do nich najczęściej:

• objawy pozytywne, czyli omamy (doznania zmysłowe, pojawiające się bez realnego bodźca, np. gdy pacjent ma wrażenie, że coś widzi lub coś po nim chodzi) i urojenia (błędne przekonania, podtrzymywane mimo sprzecznych dowodów, np. poczucie bycia śledzonym, kontrolowanym); 
• objawy negatywne (wycofanie emocjonalne, dezorganizacja myślenia i mowy, spowolnienie).

Ostre i przemijające zaburzenia psychotyczne 

Epizod psychotyczny może wystąpić tylko raz w życiu, na przykład w sytuacji silnego stresu. Objawy pojawiają się nagle, trwają zwykle 2-3 tygodnie i nie powracają. Pomimo ostrego przebiegu, pacjenci szybko wracają do dobrego funkcjonowania. W takim przypadku farmakoterapia traktowana jest jako doraźny środek, pomagający sobie poradzić z trudną sytuacją – zazwyczaj nie ma potrzeby jej kontynuacji.  

Schizofrenia 

Schizofrenia ma charakter przewlekły – nawracające zaostrzenia choroby przeplatane są okresami remisji. Łączy się z poważną utratą kontaktu z rzeczywistością, cechuje się wieloma zaburzeniami w obszarach percepcji, myślenia, emocji i zachowania. Jej obraz jest różny, w zależności od podtypu. 

• W schizofrenii paranoidalnej przeważają objawy pozytywne. Do najczęstszych należą urojenia prześladowcze (pacjent ma poczucie bycia śledzonym, obserwowanym lub podsłuchiwanym), wielkościowe (przekonanie o byciu wybitną osobistością) oraz urojenia ksobne (poczucie bycia obiektem szczególnego zainteresowania np. w telewizji), które tworzą często jeden spójny, urojeniowy obraz. 
• W schizofrenii katatonicznej możemy zaobserwować częste zmiany w sposobie zachowania pacjenta. Na przemian występują momenty pobudzenia i zastygania w jednej pozycji. W stanie osłupienia chory może trwać nawet kilka godzin. 
• W schizofrenii hebefrenicznej zaś, podstawową trudnością pacjenta jest chaotyczność, niemożność koncentracji i wykonania zadania do końca. Jego działania sprawiają często wrażenie nieprzewidywalnych i nieodpowiedzialnych. 
• U chorych na schizofrenię prostą nie występują omamy ani urojenia. Obserwuje się natomiast zmiany w ich zachowaniu: zamknięcie się w sobie, izolację, apatię. 
• W schizofrenii rezydualnej (przewlekłej) przeważają objawy negatywne o różnym stopniu nasilenia. Niekiedy, zwłaszcza na początku rozwoju choroby, pojawiają się omamy i urojenia. 
• W schizofrenii niezróżnicowanej obserwuje się charakterystyczne dla choroby symptomy, jednak ich różnorodność nie pozwala na zakwalifikowanie do żadnego z powyższych typów schizofrenii.  

Przyczyny schizofrenii są złożone i wciąż badane. Aktualnie uważa się, że wrodzona podatność neurobiologiczna (związana z nierównowagą neuroprzekaźników, szczególnie dopaminy) w połączeniu z niekorzystnym wpływem środowiska może najczęściej powodować zachorowanie.  

Zaburzenie schizoafektywne 

Rozpoznanie to stosuje się, gdy schizofrenia współwystępuje z poważnym zaburzeniem nastroju. Może być to mania, depresja oraz połączenie ich w formie dwubiegunowej. Pomimo że objawów jest więcej niż w schizofrenii, często jest to choroba lepiej rokująca – bogate życie emocjonalne chroni pacjentów przed wystąpieniem objawów negatywnych (związanych z ubytkiem możliwości myślenia i przeżywania). 

Inne psychozy 

Objawy psychotyczne mogą pojawić się także w przypadku: 

• spożycia substancji psychostymulujących (kokaina, amfetamina i niektóre leki) lub alkoholu, a także w przypadku ich odstawienia; 
• uszkodzenia mózgu, np. wskutek urazu, nowotworu lub chorób neurologicznych (np. padaczka, choroba Parkinsona, Alzheimera); 
• wysokiej gorączki; 
• niektórych chorób np. niedoczynności tarczycy; 
• niedostatecznej ilości snu; 
• głębokich zaburzeń afektywnych np. depresji; 
• zespołu stresu pourazowego;  
• dekompensacji w ciężkich zaburzeniach osobowości. 

Leczenie zaburzeń psychotycznych 

Podstawową metodą leczenia zaburzeń psychotycznych jest farmakoterapia. Pacjentowi jednak trudno jest odróżnić, co jest rzeczywiste, a co nie, może być on przekonany o wrogich zamiarach specjalistów, stąd wdrożenie leków bywa kłopotliwe. Ważne są więc także psychoterapia, psychoedukacja oraz zbudowanie przyjaznej pacjentowi sieci wsparcia społecznego.

Przeczytaj również:
Niekonwencjonalne metody leczenia zaburzeń psychicznych