Palce pałeczkowate – o czym mogą świadczyć?

Czym są palce pałeczkowate? 

Palce pałeczkowate to symptom, który występuje w przebiegu niektórych chorób związanych z przewlekłym niedotlenieniem organizmu. Mogą pojawić się zarówno na palcach rąk, jak i nóg. Palce pałeczkowate nie są chorobą, a jedynie objawem mogącym występować w wielu różnych schorzeniach, dlatego tak ważna jest dalsza diagnostyka w celu rozpoznania choroby podstawowej.  

Palce pałeczkowate – jak wyglądają? 

Palce pałeczkowate dawniej były nazywane „pałeczkami dobosza” ze względu na ich charakterystyczny kształt przypominający pałeczki używane przez członków orkiestry wojskowej do gry na bębnie. Skojarzenie to nie jest bezpodstawne – rozrost tkanki łącznej przy zakończeniach palców powoduje wrażenie uniesienia paznokcia i zaokrąglenia się całych końcówek palców. Zaokrąglenie i uwypuklenie się paznokci czasami nazywane jest objawem szkiełka zegarkowego [1]. 

Palce pałeczkowate u nóg 

Palce pałeczkowate u nóg występują znacznie rzadziej niż u dłoni. Przyczyny pojawienia się tego objawu na stopach są takie same jak w przypadku palców pałeczkowatych dłoni i wiążą się z przewlekłym niedotlenieniem organizmu. 

Palce pałeczkowate u dłoni 

Palce pałeczkowate mogą występować na jednej lub na obu dłoniach [3]. Ich obustronne pojawienie się jest charakterystyczne dla sinicy centralnej (sine zabarwienie ust, które może wskazywać na niedotlenienie). Palce pałeczkowate występujące tylko na jednej z rąk mogą sugerować problemy z krążeniem tętniczym w tej kończynie związane np. z wadliwą budową lub zapaleniem tętnic czy tętniakiem. 

Palce pałeczkowate – przyczyny 

Dokładny mechanizm powstawania palców pałeczkowatych nie jest znany. Podejrzewa się, że zmiana kształtu końcówek palców jest związana z przerostem tkanki łącznej wywołanym niedotlenieniem organizmu.  

Do najczęstszych chorób powodujących niedotlenienie należą: 

• choroby płuc: nowotwory (w tym rak płuc), włóknienie płuc np. w przebiegu chorób alergicznych i autoimmunologicznych, przewlekłe choroby zapalne (np. POChP, ropień płuca, ropniak opłucnej, rozstrzenie oskrzeli, gruźlica płuc), mukowiscydoza, sarkoidoza; 
• choroby serca: wrodzone wady serca (zwłaszcza tzw. sinicze wady serca), bakteryjne zapalenie wsierdzia; 
• choroby układu pokarmowego (często występujące na tle autoimmunologicznym): choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, marskość wątroby; 
• zaburzenia hormonalne: choroba Gravesa-Basedowa, nadczynność przytarczyc [1]. 

Opisywane są również palce pałeczkowate idiopatyczne, czyli o nieznanej przyczynie.  

Palce pałeczkowate a mukowiscydoza 

Mukowiscydoza jest chorobą genetyczną, która zajmuje przede wszystkim układ oddechowy i pokarmowy. Ze względu na postępujące zmiany w płucach może wiązać się ze znacznym niedotlenieniem organizmu i prowadzić do powstania palców pałeczkowatych. Objaw ten występuje u ok. 70% osób chorych na mukowiscydozę, niezależnie od wieku. Badacze zaobserwowali ścisły związek między wystąpieniem u pacjenta palców pałeczkowatych a pogorszeniem się stanu jego płuc widocznym w badaniu RTG oraz w badaniach czynnościowych układu oddechowego (np. podczas spirometrii). Wystąpienie palców pałeczkowatych u pacjenta chorującego na mukowiscydozę może być również związane z infekcją układu oddechowego, na którą osoby te są szczególnie narażone [4]. 

Palce pałeczkowate a rak płuc 

W przypadku tej choroby palce pałeczkowate często występują w połączeniu z innymi dolegliwościami – przewlekłym zapaleniem okostnej kości długich i zapaleniem stawów. Zestaw takich objawów sugeruje wystąpienie u pacjenta osteoartropatii przerostowej, która często – choć nie zawsze – wiąże się z rakiem płuc. Choroba ta nazywana jest też zwiastunem, ponieważ może wyprzedzać nawet o kilka miesięcy diagnozę nowotworu.  

Palce pałeczkowate nie zawsze jednak oznaczają diagnozę raka płuc. Wśród chorych na raka płuc „palce dobosza” występują u 35% osób w przypadku niedrobnokomórkowego raka płuca i u 4% osób z drobnokomórkowym rakiem płuc, co oznacza, że większość osób chorych na raka płuca nie ma palców pałeczkowatych.  

Palce pałeczkowate u dzieci 

Do najczęstszych przyczyn palców pałeczkowatych u dzieci należą wrodzone wady serca (zwłaszcza te ujawniające się w późniejszym okresie) i mukowiscydoza. Tło nowotworowe występowania tego objawu u dzieci jest niezmiernie rzadkie.  

Palce pałeczkowate – leczenie i dalsza diagnostyka 

Z uwagi na fakt, że palce pałeczkowate nie są chorobą samą w sobie, a jedynie objawem procesu chorobowego zachodzącego w organizmie, ich leczenie musi opierać się na leczeniu choroby podstawowej, która doprowadziła do ich powstania. Bardzo istotne jest wykonanie zdjęcia RTG palców i klatki piersiowej. Zdjęcie rentgenowskie palców pomoże wykluczyć osteoartropatię przerostową, natomiast zdjęcie klatki piersiowej pozwoli ustalić, czy przyczyną wystąpienia dolegliwości nie jest rak płuc.

Przeczytaj również:
Mukowiscydoza – przyczyny, objawy, leczenie