Prawidłowe ciśnienie. Jakie są normy?

Aby zrozumieć istotę ciśnienia tętniczego, warto przypomnieć sobie podstawowe informacje o budowie układu sercowo-naczyniowego. Jak sama nazwa wskazuje jego głównym narządem jest serce, które pompuje krew. Z serca przedostaje się najpierw do aorty, największej tętnicy i dalej podąża mniejszymi tętnicami do każdej komórki w ciele. Krew wraca do serca systemem żył. Czym zatem jest ciśnienie tętnicze i dlaczego jest takie ważne? 

Ciśnienie tętnicze jest to siła, jaką na ściany tętnic wywiera wyrzucana z serca krew. Ciśnienie jest bardzo ważnym parametrem. Odstępstwa od normy mogą mieć poważne konsekwencje dla zdrowia.  

Za niskie ciśnienie może powodować omdlenia, zawroty głowy, a zbyt wysokie – uszkadzać tętnice, co w konsekwencji prowadzi do niedotlenienia tkanek.  

Ciśnienie tętnicze dzielimy na: 

• skurczowe – tzw. górna lub wyższa wartość, 
• rozkurczowe – tzw. dolna lub niższa wartość. 

Jednostką, w jakiej jest wyrażane ciśnienie krwi, są milimetry słupa rtęci (mmHg). 

Jakie jest prawidłowe ciśnienie? 

Wartości ciśnienia zmieniają się w ciągu dnia i zależą od wielu czynników. Dobowe zmiany w ciśnieniu są naturalne i trzeba uwzględnić je w diagnostyce. Prawidłowe ciśnienie tętnicze oznacza, że krew dostarcza tlen i składniki odżywcze do tkanek bez żadnych przeszkód, a serce pracuje w odpowiednim rytmie.  

Prawidłowe ciśnienie dla dorosłych 

Za optymalne wartości ciśnienia u dorosłych uznaje się wartości 120/80 mmHg.  

Za prawidłowe wyniki uznaje się wyniki ciśnienia skurczowego od 120 do 138 mmHg oraz od 80 do 89 mmHg, przy czym wartości bliżej górnej granicy określa się jako wysokie prawidłowe.  

Wartości wyższe od podanych wskazują na nadciśnienie tętnicze, a niższe na niedociśnienie.  

Prawidłowe ciśnienie u dzieci 

Normy ciśnienia dla dzieci na poszczególnym etapie życia różnią się od tych dla osób dorosłych. 

• Noworodki – 60-95/30-60 mmHg, 
• niemowlęta – 90/60 mmHg, 
• małe dzieci – 95/60 mmHg, 
• dzieci w wieku szkolnym –100/60 mmHg, 
• młodzież – 110/70 mmHg. 

Podane wyżej wartości są uśrednione. Ciśnienie tętnicze u dzieci powinno być oceniane przez pediatrę na podstawie siatek centylowych, które zależą od wieku i wzrostu.  

Prawidłowe ciśnienie u osób starszych 

Norma ciśnienia u osób starszych jest wyższa niż optymalna dla osób dorosłych. Określa się, że u osób starszych do 80. roku życia ciśnienie skurczowe powinno mieścić się w przedziale 140-150 mmHg.  

Wyższa norma ciśnienia dla osób starszych związana jest ze zmianami, jakie powoduje w organizmie starzenie. Wraz z wiekiem zmniejsza się elastyczność naczyń krwionośnych, które transportują krew wyrzucaną z serca. Ma to wpływ na ciśnienie krwi, które jest wyższe w mniej elastycznych tętnicach. Osoby starsze często borykają się z innymi schorzeniami, które wpływają na transport krwi przez tętnice.  

Wpływ na ciśnienie krwi mają także dieta, ograniczona sprawność ruchowa czy stosowane leki.  

Prawidłowe ciśnienie w ciąży 

Ciśnienie tętnicze jest bardzo ważnym parametrem i powinno być monitorowane na wizytach kontrolnych przez lekarza. Wzrost wartości ciśnienia stanowi zagrożenie dla rozwoju dziecka, ale także dla zdrowia i życia matki. W okresie ciąży wartości ciśnienia tętniczego nie powinny przekraczać 140/90 mmHg. Nadciśnienie można stwierdzić, gdy jedna wartość wykracza poza tę normę. Kobiety z rozpoznanym nadciśnieniem w okresie ciąży są narażone na rozwój stanu przedrzucawkowego, dlatego powinny pozostawać pod ścisłą kontrolą lekarza.

Jakie są normy przy rozpoznanym nadciśnieniu tętniczym? 

Głównym kryterium rozpoznania nadciśnienia tętniczego jest stwierdzenie średnich wartości ciśnienia skurczowego równych lub wyższych 140 mmHg lub rozkurczowego równych lub wyższych 90 mmHg. Kryterium odnosi się do średniej z co najmniej dwóch pomiarów gabinetowych, wykonanych na osobnych wizytach. W przypadku, gdy wartości są znacznie wyższe i wynoszą 180 mmHg lub więcej dla ciśnienia skurczowego i 110 mmHg lub więcej dla ciśnienia rozkurczowego, a udało się wykluczyć działanie doraźnych czynników znacznie zwiększających chwilowo ciśnienie (ból, stres, alkohol), można postawić rozpoznanie w czasie jednej wizyty.  

Docelowe wartości ciśnienia tętniczego u pacjentów ze zdiagnozowanym nadciśnieniem tętniczym różnią się nieco zależnie od wieku chorych i czynników dodatkowych.  

Populacja ogólna – pierwszym celem jest osiągnięcie wartości ciśnienia skurczowego poniżej 140 mmHg, a w przypadku ich dobrej tolerancji dąży się do wartości poniżej 130 mmHg, nie niższych jednak niż 120 mmHg. Dla ciśnienia rozkurczowego dąży się do wartości poniżej 80 mmHg, nie niższych jednak niż 70 mmHg. 

Osoby powyżej 65. roku życia – docelowe wartości ciśnienia tętniczego to poniżej 140 mmHg dla ciśnienia skurczowego i poniżej 80 mmHg dla ciśnienia rozkurczowego. Ciśnienie nie powinno być niższe niż 130/70 mmHg. 

Osoby powyżej 80. roku życia – docelowe ciśnienie skurczowe niższe niż 150 mmHg, nie niższe jednak niż 130 mmHg. Ciśnienie rozkurczowe docelowo powinno mieć wartość niższą niż 80 mmHg, jednak nie mniejszą niż 70 mmHg. W grupie tej inne jest również podejście do rozpoczynania terapii u chorych ze świeżo rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym. Wdraża się ją, gdy wartość ciśnienia tętniczego osiąga lub przekracza 160/90 mmHg. 

Chorzy z izolowanym nadciśnieniem skurczowym – dąży się do obniżenia ciśnienia skurczowego poniżej 140 mmHg, a przy dobrej tolerancji poniżej 130 mmHg, nie niżej jednak niż 120 mmHg. Jednocześnie ciśnienie rozkurczowe nie może być niższe niż 65 mmHg. W przypadku osób powyżej 65. lub 80. roku życia z izolowanym nadciśnieniem skurczowym stosuje się kryteria wyrównania wartości ciśnień odpowiednie do wieku i opisane wyżej. 

Prawidłowe ciśnienie – jak zmierzyć ciśnienie krwi?  

Ciśnienie krwi możesz zmierzyć pod kontrolą lekarza czy pielęgniarki w gabinecie lub samodzielnie w domu.  

Aby pomiar był prawidłowy, pamiętaj o poniższych zasadach:  

• Wybierz odpowiedni rozmiar mankietu. Mankiet standardowy o długości 35 cm i szerokości 12-13 cm jest odpowiedni dla osób o obwodzie ramienia mieszczącym się w przedziale 24-32 cm, czyli większości populacji. Osoby z większym lub mniejszym obwodem ramienia wymagają odpowiednio większego lub mniejszego mankietu. Pomiar przy pomocy źle dobranego mankietu może powodować zawyżenie lub zaniżenie uzyskanych wartości.  
• 30 minut przed pomiarem ciśnienia tętniczego nie pij kawy ani nie pal papierosów i innych wyrobów tytoniowych.  
• Tuż przed pomiarem pozostań 5 minut w spokoju, w pozycji siedzącej.  
• Przed założeniem mankietu zdejmij z ręki uciskające ubrania.  
• W czasie pomiaru pozostań w pozycji siedzącej, a rękę, na której znajduje się mankiet, zegnij w łokciu i podeprzyj mniej więcej na wysokości serca. Powinna ona być rozluźniona.  
• W czasie pomiaru nie mów i nie wykonuj żadnych czynności.  
• Pierwszy pomiar powinno wykonać się na obu rękach.  
• Optymalnie wykonuje się 2-3 pomiary co 1-2 minuty i wylicza wartość średnią z uzyskanych wyników.  
• Pomiary domowe wykonuj o stałych porach, przed jedzeniem – rano przed przyjęciem ewentualnych leków hipotensyjnych i wieczorem.  

Innym sposobem pośredniego pomiaru ciśnienia tętniczego jest automatyczny pomiar ciśnienia tętniczego. Badanie najczęściej obejmuje okres 24 godzin, a w szczególnych przypadkach przedłuża się je do dwóch dób. Na cały czas badania pacjent ma założony mankiet naramienny, podłączony do przenośnego urządzenia pomiarowego, zapisującego uzyskane wyniki. Pomiary, zależnie od ustawień, wykonywane są co 15-30 minut w ciągu dnia i co 30-60 minut w ciągu nocy. Pacjent prowadzi w tym czasie dzienniczek, wskazując godziny aktywności i snu. Wyniki odzwierciedlają dobową zmienność wartości ciśnienia. Badanie pozwala ponadto na wyeliminowanie do pewnego stopnia tzw. „nadciśnienia białego fartucha”, czyli zjawiska wzrostu wartości ciśnienia tętniczego w czasie pomiaru przez personel medyczny.  

Rzadziej stosowane metody pomiarów ciśnienia tętniczego to automatyczne, nienadzorowane pomiary ciśnienia tętniczego w gabinecie lekarskim, wykonywane za pomocą odpowiednio zaprogramowanego urządzenia, bez obecności personelu medycznego oraz pomiar bezpośredni, stosowany w warunkach intensywnej opieki medycznej, za pomocą czujników wprowadzanych do tętnicy pacjenta. 

Co wpływa na ciśnienie krwi? 

Na ciśnienie krwi wpływa wiele czynników. Jego wartości zależą głównie od elastyczności naczyń krwionośnych i siły skurczu serca.  

Do pozostałych czynników, które wpływają na wartości ciśnienia, zaliczamy: 

• stres, 
• wysiłek fizyczny, 
• zaburzenia hormonalne, 
• zaburzenia pracy nerek, 
• nadwagę, otyłość, 
• palenie papierosów, 
• nadmierne spożycie soli. 

Ciśnienie krwi jest bardzo ważnym parametrem, który powinniśmy kontrolować przynajmniej raz w roku. Jeśli pomiary wskażą wyniki powyżej wartości 140/90 mmHg skonsultuj się z lekarzem.  

Przeczytaj również:
Domowe sposoby na obniżenie ciśnienia