Lipaza trzustkowa. Kiedy wykonać badanie?

Jakie funkcje pełni trzustka?

Trzustka jest zlokalizowana w górnej części jamy brzusznej.  

W jej budowie wyróżniamy trzy części:  

• głowę, 
• trzon, 
• ogon. 

Pełni ona funkcję gruczołu wewnątrzwydzielniczego i zewnątrzwydzielniczego.  

Wyspy trzustkowe stanowią zaledwie ok. 2% masy trzustki.  

W ich komórkach są wytwarzane hormony:  

• insulina,  
• glukagon,  
• polipeptyd trzustkowy, 
• somatostatyna.  

Trzustka w 80-85% masy składa się z pęcherzyków. Produkują one enzymy trawienne, które mają formę nieaktywną. Następnie są magazynowane w pęcherzykach trzustkowych. Stąd wraz z sokiem trzustkowym drogą przewodów trzustkowych trafiają do dwunastnicy. Tam po aktywacji biorą udział w trawieniu składników pokarmowych.  

Do enzymów, które uczestniczą w trawieniu białek, zaliczamy:  

• trypsynę,  
• chymotrypsynę,  
• karboksypeptydazę A i B,  
• elastazę.  

Enzymem biorącym udział w trawieniu węglowodanów jest alfa-amylaza.  

Natomiast do enzymów uczestniczących w trawieniu tłuszczów zaliczamy:  

• fosfolipazy,  
• esterazy,  
• lipazę trzustkową.   

Innymi rodzajami lipaz o mniejszym znaczeniu fizjologicznym są lipaza wątrobowa, żołądkowa i językowa. 

Funkcje lipazy trzustkowej

Lipaza trzustkowa jest enzymem wytwarzanym w części zewnątrzywydzielniczej trzustki. Bierze ona udział w trawieniu triglicerydów w dwunastnicy. Jest najważniejszym enzymem tego procesu. Mechanizm działania lipazy polega na rozpadzie wiązań estrowych triglicerydów. Dzięki temu powstają wolne kwasy tłuszczowe, acyloglicerole i glicerol. 

Badanie lipazy 

Oznaczenie aktywności lipazy wykonujemy z krwi pobranej z żyły obwodowej. Enzym oznaczany we krwi pochodzi tylko z trzustki.  

Na badanie najlepiej zgłoś się rano na czczo.

W diagnostyce ostrych stanów personel medyczny pobiera materiał o dowolnej porze. 

Lipaza trzustkowa – normy laboratoryjne

Wartości referencyjne różnią się w zależności od metody badania stosowanej w danej placówce, odczynników i sprzętu.  

Wynik zawsze interpretuj na podstawie zakresu podawanego przez laboratorium.

Przykładową normą u dorosłych jest wartość lipazy poniżej 60 IU/l. U dzieci normy te są niższe. 

Podwyższony poziom lipazy trzustkowej 

Podwyższenie aktywności lipazy we krwi obserwujemy przede wszystkim w ostrym zapaleniu trzustki. Oznaczenie aktywności lipazy jest bardzo ważnym narzędziem w rozpoznawaniu tej choroby, jednak nie ma znaczenia dla ustalenia prognozy jej przebiegu i rokowania u danego pacjenta.

Podwyższenie aktywności lipazy może wystąpić również w następujących schorzeniach: 

• przewlekłe zapalenie trzustki – poziom lipazy trzustkowej zwykle jest nieznacznie przekroczony, często wartość ta jest w normie, 
• niedrożność jelit, 
• zapalenie otrzewnej, 
• perforacja wrzodu dwunastnicy, 
• niedrożność przewodu trzustkowego, 
• niewydolność nerek. 

Podwyższony poziom lipazy może być także efektem stosowania niektórych leków, m.in. opioidów. 

Lipaza trzustkowa – kiedy wykonuje się badanie?

Oznaczenie poziomu lipazy we krwi znajduje praktyczne zastosowanie głównie w procesie diagnostyki ostrego zapalenia trzustki. Jej podwyższony poziom we krwi utrzymuje się dłużej niż podwyższony poziom innego enzymu trzustkowego stosowanego w diagnostyce tego schorzenia – amylazy. 

Zdecydowanie najczęstszymi przyczynami tej choroby jest nadmierne spożycie alkoholu i kamica żółciowa.

Do objawów ostrego zapalenia trzustki zaliczamy m.in.: 

• ból brzucha – silny, o nagłym początku, najczęściej w nadbrzuszu lub lewym podżebrzu, 
• nudności i wymioty, 
• gorączkę, 
• przyspieszoną akcję serca, 
• niskie ciśnienie krwi, 
• zaburzenia świadomości, 
• żółtaczkę, 
• zaczerwienienie twarzy, zasinienie wokół pępka i okolicy lędźwiowej. 

Ostre zapalenie trzustki to ciężka choroba obarczona dużym ryzykiem zgonu. Wymaga natychmiastowej specjalistycznej opieki w warunkach szpitalnych.

Przeczytaj również:
Ostre zapalenie trzustki – przyczyny, objawy, leczenie