Bezpłodność a niepłodność – jakie są między nimi różnice?

Bezpłodność to stan nieuleczalny, w którym występuje trwała, nieodwracalna niezdolność do posiadania potomstwa. Dotyka ona zarówno kobiet, jak i mężczyzn [9, 10]. Niepłodność natomiast to choroba układu rozrodczego męskiego i/lub żeńskiego prowadząca do niemożności zajścia w ciążę w czasie roku lub dłużej przy regularnym współżyciu (3-4 razy w tygodniu) bez stosowania antykoncepcji. Jest to choroba społeczna – obejmuje ona dużą część społeczeństwa (10-16% ludzi w wieku rozrodczym), jest trudna do wyleczenia, a jej skutki oddziałują nie tylko na jednostki, ale i całe społeczeństwa. Może ona dotykać jednego z partnerów lub obojga.  

Leczenie niepłodności to nie tylko problem ściśle somatyczny, ale również dotykający psychiki kobiety i mężczyzny. Przedłużające się leczenie i niepowodzenia, które mogą się podczas terapii pojawić, często prowadzą do rozgoryczenia, zniecierpliwienia czy złości. Należy więc leczenie niepłodności traktować multidyscyplinarnie, otaczając pacjentów troskliwą opieką różnych specjalistów [1-5].  

Bezpłodność i niepłodność – różnice  

Przyczyna powstania 

Przyczynami bezpłodności mogą być m.in. wrodzone wady narządów rodnych, usunięcie operacyjne macicy lub jąder, przebyta przez mężczyznę świnka i powstałe w jej wyniku zwłóknienie jąder. Do innych przyczyn należą: przedwczesne (przed 40. rokiem życia) wygaszenie pracy jajników – przedwczesna menopauza, wrodzone wady genetyczne związane z chromosomami płci – aberracje chromosomów X i Y (np. Zespół Turnera u kobiet, zespół Klinefeltera u mężczyzn) [9, 10]. 

Przyczyn niepłodności może być wiele. Mogą one występować po jednej ze stron lub dotykać obu partnerów jednocześnie. Współczesny świat narzuca nam życie w ciągłym pośpiechu i stresie. Niewłaściwy tryb życia i tłusta, kaloryczna dieta, palenie papierosów, czy picie alkoholu w nadmiarze, a do tego siedząca praca i mało ruchu sprawiają, że coraz więcej par ma kłopoty z płodnością [2, 6]. Właściwe leczenie powinno się zacząć od poprawy stylu życia. Występowanie u pacjentów cukrzycy, nadciśnienia tętniczego czy innych chorób przewlekłych może również negatywnie wpływać na płodność.   

Do najczęstszych przyczyn niepłodności należą zaburzenia hormonalne, zespół policystycznych jajników czy hiperprolaktynemia. Na męską płodność może mieć wpływ przegrzewanie jąder podczas pracy siedzącej. Również noszenie telefonów komórkowych w kieszeniach spodni może wpływać, poprzez oddziaływania pola elektromagnetycznego, na jakość spermy i ilość plemników [8].  

Zdarza się, że nie można określić co jest przyczyną niepłodności z medycznego punktu widzenia. Określa się ją wtedy jako niepłodność idiopatyczną.  

Możliwość terapii  

Bezpłodność to stan nieuleczalny, natomiast w przypadku niepłodności odpowiednia diagnoza oparta często na licznych badaniach daje szansę na wyleczenie. Szczegółowa diagnostyka, której powinni się poddać zarówno kobieta, jak i mężczyzna jest niezbędna do postawienia właściwej diagnozy. Lekarze opiekujący się daną parą z problemem płodności na początku zbierają wywiad lekarski i przeprowadzają badanie przedmiotowe.  

Podczas pierwszych badań ocenia się:  

• Czy występuje prawidłowa praca jajników – czy cykle miesiączkowe występują i są regularne. Jeśli kobieta nie miesiączkuje albo miesiączkuje nieregularnie zlecane są badania poziomu hormonów (FSH, LH, TSH, estradiolu, testosteronu i prolaktyny). W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w poziomach hormonów wprowadza się terapię hormonalną;  
• Czy nie występują nieprawidłowości w budowie żeńskiego układu rozrodczego (niedrożne jajowody, nieprawidłowo ukształtowana jama macicy). W celu sprawdzenia budowy układu rozrodczego wykonuje się badania obrazowe, m.in. ultrasonografię, histerosalpingografię, czyli badanie rentgenowskie drożności jajowodów. Jeżeli występuje podejrzenie zmian w jajowodach można rozszerzyć diagnostykę o badanie laparoskopowe. Potwierdzenie występowania nieprawidłowości jest wskazaniem do przeprowadzenia zabiegu operacyjnego w celu ich usunięcia;   
• Jakość nasienia i poziom testosteronu – ocena jakości nasienia opiera się na badaniu seminologicznym, w którym określa się liczebność, żywotność, ruchliwość i morfologię plemników oraz pH i objętość ejakulatu. W razie potrzeby badanie to powtarza się po około miesiącu [2-5, 7].  

Podstawowe badania w kierunku niepłodności są w miarę potrzeby poszerzane o kolejne, aby uzyskać jak najbardziej pełny obraz i postawić właściwą diagnozę problemu. Zespół medyczny opiekujący się niepłodną parą, mając do dyspozycji wyniki badań, dobiera odpowiedni sposób leczenia, pozwalający na uzyskanie prawidłowej ciąży, jej utrzymanie i urodzenie dziecka.  

Profilaktyka płodności i podnoszenie wiedzy społeczeństwa, zwłaszcza ludzi młodych na temat najlepszego biologicznie czasu na posiadanie potomstwa powinny być zdecydowanie bardziej upowszechniane. Zbyt późna decyzja o posiadaniu potomstwa może wiązać się z pojawieniem się problemu z niepłodnością. Ważne jest również to, żeby nie odkładać decyzji o podjęciu badań, jeśli pojawiły się problemy z płodnością, gdyż wcześnie zdiagnozowane i we właściwy sposób leczone dają dużą szansę na doczekanie się potomstwa, choć w wielu przypadkach cała procedura będzie wymagać olbrzymiej cierpliwości, siły psychicznej i troskliwego wsparcia. 

Przeczytaj również:
W jaki sposób aktywność fizyczna wpływa na płodność?