Diagnostyka endometriozy. Czy istnieje test na endometriozę?

Czy istnieje test na endometriozę?

W ostatnich latach coraz częściej można natknąć się na wzmianki o różnego rodzaju testach, które mają pomagać w wykrywaniu endometriozy. Pojawiają się informacje o testach z krwi, testach genetycznych, a nawet o specjalnych pakietach domowych, które można zamówić przez internet i samodzielnie wykonać w zaciszu własnego domu.

Wśród nich można znaleźć m.in.:

• test endomKIT – nieinwazyjne badanie wspomagające wykrywanie endometriozy,
• morfologię,
• badanie poziomu żelaza w organizmie (ferrytyna),
• ocenę rezerwy jajnikowej (AMH – hormon antymüllerowski),
• badanie metabolitu witaminy D,
• badanie poziomu hormonu progesteronu
• badanie poziomu estradiolu, hormonu żeńskiego,
• badanie poziomu prolaktyny,
• hsCRP – marker stanu zapalnego,
• badanie poziomu LH (hormon luteinizujący), FSH (hormon folikulotropowy), SHBG (globulina wiążąca hormony płciowe)
• badania poziomu cynku, selenu i magnezu,
• test CBA – oznaczenie cytokin pro- i przeciwzapalnych.

Badania te warto wykonać w przypadku endometriozy ze względu na ogólny stan zdrowia, ale nie mają one bezpośredniego związku z diagnostyką tej choroby.

Wyniki takich badań mogą co najwyżej zasugerować, że warto pogłębić diagnostykę, ale w żadnym przypadku nie zastąpią konsultacji lekarskiej ani specjalistycznych procedur medycznych.

Wiarygodność testów do użytku domowego nigdy nie jest stuprocentowa. W praktyce oznacza to, że można otrzymać wynik, który nie odzwierciedla rzeczywistego stanu zdrowia – fałszywie pozytywny lub fałszywie negatywny. To z kolei może prowadzić do niepotrzebnego stresu albo, przeciwnie, do uśpienia czujności i opóźnienia wizyty u lekarza.

Jak wykryć endometriozę?

Objawy endometriozy często są niespecyficzne, zmienne w czasie i mogą przypominać inne schorzenia – dlatego wiele pacjentek przez lata poszukuje przyczyny swoich dolegliwości. Wczesne wykrycie choroby jest jednak istotne, ponieważ pozwala szybciej rozpocząć leczenie, złagodzić ból oraz ograniczyć ryzyko powikłań, takich jak zrosty czy problemy z płodnością.
Jak zatem wygląda proces diagnostyki endometriozy?

Jakie badania na endometriozę?

Wywiad lekarski

Diagnostyka rozpoczyna się od bardzo dokładnego wywiadu. Lekarz pyta o charakter bólu miednicy, jego nasilenie, czas występowania w cyklu miesiączkowym oraz wpływ na codzienne funkcjonowanie. Szczególną uwagę zwraca na bolesne miesiączki, ból podczas współżycia, oddawania moczu lub stolca w trakcie miesiączki oraz problemy z zajściem w ciążę. Zebranie szczegółowej historii choroby pozwala stworzyć wstępne podejrzenie, choć nie daje jeszcze ostatecznej diagnozy endometriozy.

Badanie ginekologiczne

Kolejnym etapem jest badanie ginekologiczne, które pozwala wykryć zmiany w obrębie narządów miednicy mniejszej. Lekarz może stwierdzić tkliwość w okolicy przydatków, obecność zgrubień na więzadłach krzyżowo-macicznych lub guzki w zatoce Douglasa. Chociaż badanie to nie jest wystarczające do postawienia rozpoznania, może znacząco wzmocnić podejrzenie choroby.

Badania obrazowe

Aby uwidocznić ewentualne zmiany endometrialne, zlecane są badania obrazowe:

• Ultrasonografia przezpochwowa (USG) – jest podstawowym badaniem w diagnostyce endometriozy. Umożliwia wykrycie torbieli endometrialnych jajników (tzw. endometriom). W przypadku endometriozy głęboko naciekającej jej skuteczność jest jednak ograniczona.
• Rezonans magnetyczny (MRI) – stosuje się go, gdy istnieje podejrzenie głębokich ognisk choroby, np. w ścianie jelita, pęcherza moczowego czy w przegrodzie odbytniczo-pochwowej. Rezonans pozwala dokładniej określić zasięg zmian i ułatwia planowanie ewentualnego zabiegu operacyjnego.
• Rektosonografia endoskopowa – specjalistyczne badanie wykorzystywane głównie przy podejrzeniu naciekania ściany jelita.

Mimo rozwoju technik obrazowych nie zawsze udaje się dzięki nim wykryć drobne ogniska choroby, zwłaszcza te powierzchowne.

Laparoskopia

Najbardziej wiarygodną metodą diagnostyki pozostaje laparoskopia. To małoinwazyjny zabieg chirurgiczny wykonywany w znieczuleniu ogólnym. Podczas laparoskopii lekarz wprowadza do jamy brzusznej kamerę, ogląda narządy miednicy i jamy otrzewnej, a w razie potrzeby pobiera wycinki do badania histopatologicznego. Jest to jedyna metoda pozwalająca na ostateczne potwierdzenie rozpoznania. Co więcej, w czasie tego samego zabiegu można jednocześnie przeprowadzić leczenie operacyjne, np. usunięcie ognisk endometriozy, zrostów czy torbieli.

Badania laboratoryjne

Poszukiwane są również nieinwazyjne markery endometriozy. Najczęściej oznaczany jest marker CA125 (antygen nowotworowy 125) oraz BDNF (neurotroficzny czynnik pochodzenia mózgowego). Jednak ich podwyższone stężenie nie jest charakterystyczne wyłącznie dla tej choroby, dlatego nie może być stosowany jako samodzielne narzędzie diagnostyczne. W przyszłości być może dostępne będą bardziej czułe testy z krwi, moczu czy materiału pobranego z jamy macicy, ale obecnie nie są one standardem.
Mimo dostępnych narzędzi diagnostyka endometriozy nadal jest trudna. Objawy mogą przypominać inne choroby, a zmiany są niekiedy niewidoczne w badaniach obrazowych.

Leczenie endometriozy – na czym polega?

Leczenie tej choroby jest złożone i dobierane indywidualnie – zależy od wieku pacjentki, planów dotyczących macierzyństwa, nasilenia objawów oraz stopnia zaawansowania choroby.

Leczenie farmakologiczne

Celem jest złagodzenie bólu oraz zahamowanie rozrostu ognisk endometriozy.

Stosuje się:

• leki przeciwbólowe – głównie niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen, ketoprofen), które zmniejszają ból i stan zapalny,
• hormonalną terapię, która ma na celu zatrzymanie owulacji i zmniejszenie stymulacji hormonalnej ognisk endometriozy.

Leczenie chirurgiczne

Zabiegi wykonywane są głównie metodą laparoskopową i mają na celu usunięcie ognisk endometriozy, torbieli czy zrostów. Są stosowane, gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi poprawy. Często zwiększają szanse na zajście w ciążę, jeśli niepłodność jest związana z endometriozą.

Postępowanie wspomagające:

• fizjoterapia uroginekologiczna, która może zmniejszać napięcie mięśni i poprawiać komfort życia,
• wsparcie psychologiczne, terapia bólu przewlekłego,
• dieta przeciwzapalna.

Dieta w endometriozie

Nie ma ściśle określonej diety wspomagającej leczenie endometriozy, ale liczne badania naukowe potwierdzają skuteczność wprowadzonych zmian w codziennym menu.

Zasady diety, które wzmocnią organizm w walce z endometriozą:

• Jedz regularnie posiłki. Stabilny rytm posiłków pomaga utrzymać stały poziom energii i wspiera metabolizm.
• Dbaj o różnorodność posiłków. Powinny być jak najbardziej urozmaicone i „kolorowe”. Dzięki temu dostarczysz organizmowi wielu cennych składników odżywczych.
• Pamiętaj o świeżych owocach i warzywach. Są w nich cenne dla zdrowia: witamina C, kwas foliowy, likopen i karotenoidy.
• Dodawaj do posiłków naturalne źródła antyoksydantów o działaniu przeciwzapalnym. Znajdziesz je w owocach jagodowych, winogronach, cytrusach, świeżych warzywach, zielonej herbacie, kakao, orzechach.
• Ograniczaj czerwone mięso. Jego wysokie spożycie pobudza organizm do wytwarzania prostaglandyn – związków nasilających bóle i stan zapalny.
• Sięgaj po niskotłuszczowe produkty mleczne, które nie zawierają prozapalnych tłuszczów nasyconych. Zalecane produkty to jogurt naturalny, chude sery twarogowe, kefir, maślanka czy mleko.
• Wzbogacaj dietę o pełnoziarniste produkty zbożowe takie jak pełnoziarniste kasze, ryż, makarony, pieczywo żytnie i razowe oraz płatki owsiane dostarczają błonnika i składników mineralnych.
• Pomagają również w utrzymaniu prawidłowej masy ciała i zmniejszają ryzyko cukrzycy.
• Wybieraj zdrowe tłuszcze. Postaw na nieutwardzone oleje roślinne, nasiona, orzechy oraz tłuste ryby morskie. Ogranicz natomiast tłuszcze nasycone, obecne w tłustych mięsach, przetworach mięsnych, utwardzonych olejach (np. kokosowym, palmowym) i tłustym nabiale.
• Ogranicz jedzenie żywności przetworzonej. Jedzenie typu fast food oraz produkty cukiernicze bogate są w konserwanty, barwniki, utwardzone tłuszcze i cukier. Ich regularne spożycie prowadzi do nasilania stanu zapalnego w organizmie. Zastępuj je zdrowszymi zamiennikami.

Indywidualne podejście

Nie ma jednej, uniwersalnej metody leczenia. Najlepsze efekty osiąga się, łącząc metody farmakologiczne, chirurgiczne i wspomagające. Regularne kontrole ginekologiczne są istotne, by monitorować przebieg choroby i modyfikować terapię.

Jeśli podejrzewasz u siebie endometriozę, najlepszym i najbardziej odpowiedzialnym rozwiązaniem jest umówienie się na konsultację z ginekologiem. Tylko dokładna diagnostyka oparta na sprawdzonych metodach – takich jak badanie USG, rezonans magnetyczny czy laparoskopia – może dać Ci pewność co do stanu zdrowia i pozwolić na rozpoczęcie skutecznego leczenia.