Dieta bogata w polifenole a ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2

Czym są polifenole? 

Polifenole to grupa bioaktywnych związków pochodzenia roślinnego o właściwościach przeciwzapalnych, przeciwutleniających i przeciwnowotworowych. Występują one naturalnie między innymi w warzywach, owocach, zbożach i nasionach roślin strączkowych, ponieważ pełnią ważną rolę ochronną przed niekorzystnym działaniem wolnych rodników tlenowych oraz promieniowania ultrafioletowego.  

Jakie polifenole wyróżniamy? 

Kwasy fenolowe (np. kwas chlorogenowy, elagowy, galusowy, kawowy);

Flawonoidy: 

• Antocyjany (np. cyjanidyna), 
• Flawony (np. luteolina), 
• Flawanony (np. hesperydyna, naringenina), 
• Flawonole (np. rutyna, kwercetyna), 
• Flawanole (np. epikatechina, katechina, epigalokatechina), 
• Izoflawony (daidzeina, genisteina). 

Stilbeny (np. resweratrol); 

Lignany (np. sekoizolaricirezinol). 

Które produkty żywnościowe naturalnie obfitują w polifenole? 

• Świeże warzywa (np. brokuły, kalafior, cebula, kapusta, czosnek, szparagi, jarmuż, szpinak, marchew, pietruszka, seler, papryka, pomidory, sałata); 
• Świeże owoce (np. winogrona, gruszki, jabłka, grejpfrut, pomarańcza, kiwi, mandarynki, wiśnie, truskawki, maliny, czarne jagody, borówki amerykańskie, poziomki, porzeczki, agrest, jeżyny); 
• Nasiona roślin strączkowych (np. soja, fasola, groch, soczewica); 
• Pełnoziarniste produkty zbożowe; 
• Gorzkie kakao i jego przetwory (np. gorzka czekolada o wysokiej zawartości suchej masy kakaowej); 
• Orzechy (np. włoskie); 
• Oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia; 
• Kawa; 
• Herbata; 
• Czerwone wino; 
• Zioła i przyprawy (np. kurkuma, cynamon, melisa, szałwia, kolendra). 

Jaki wpływ wywiera dieta zasobna w polifenole na zdrowie człowieka? 

Istnieją dowody naukowe pozwalające sądzić, że sposób odżywiania, który przede wszystkim opiera się na produktach żywnościowych obfitujących w polifenole wiąże się z niską częstością występowania zaburzeń metabolicznych, takich jak otyłość, insulinooporność, cukrzyca typu 2, nieprawidłowy lipidogram osocza, nadciśnienie tętnicze krwi, miażdżyca naczyń krwionośnych, choroba niedokrwienna serca, udar mózgu oraz nowotwory.

Warto zauważyć, że w niektórych powszechnie znanych modelach żywieniowych o dobrze udokumentowanym prozdrowotnym wpływie na organizm człowieka, takich jak dieta śródziemnomorska, dieta DASH, czy dieta roślinna obecne są wyjątkowo duże ilości polifenoli. W gruncie rzeczy, wszystkie wymienione diety są bogate w świeże warzywa i owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, rośliny strączkowe, orzechy, nasiona, pestki, oliwę z oliwek oraz ewentualnie umiarkowane ilości czerwonego wina wytrawnego, które powszechnie uznawane są za produkty spożywcze o korzystnym działaniu zdrowotnym.  

Czy dieta bogata w polifenole może obniżać ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2? 

Wyniki przeprowadzonych dotychczas badań epidemiologicznych (tzn. badających występowanie i przyczyny choroby) wykazały, że polifenole zawarte w diecie mogą z jednej strony zapobiegać pojawieniu się cukrzycy typu 2, natomiast z drugiej istotnie wspomagać proces leczenia u pacjentów ze stwierdzoną cukrzycą.  

Literatura fachowa donosi, iż polifenole wykazują działanie przeciwcukrzycowe u pacjentów z cukrzycą typu 2 w wyniku poprawy metabolizmu glukozy, zmniejszenia oporności tkanek na działanie insuliny oraz obniżenia poziomu hemoglobiny glikowanej (HbA1c).  

Wyniki licznych badań obserwacyjnych wskazują, że regularne spożywanie pokarmów bogatych w polifenole lub długoterminowe przestrzeganie zasad diety śródziemnomorskiej mogą zmniejszać o około 50% ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej. 

Które pokarmy bogate w polifenole powinny znajdować się w diecie przeciwcukrzycowej? 

Gruboziarniste produkty zbożowe – wysoka częstotliwość spożycia pełnoziarnistych produktów zbożowych jest powiązana ze znacznym zmniejszeniem ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 i niższą umieralnością z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego. Dla przykładu, spożycie pieczywa razowego wiąże się z mniejszym wzrostem stężenia glukozy we krwi, w porównaniu z jasnym pieczywem, co przynajmniej częściowo tłumaczy się zawartością polifenoli we frakcji otrąb pszennych. 

Soja i jej przetwory (np. tofu, tempeh, bezcukrowy napój sojowy) – w dwóch metaanalizach badań obserwacyjnych stwierdzono, że spożycie w diecie białka sojowego i izoflawonów sojowych jest odwrotnie związane z pojawieniem się cukrzycy typu 2. 

Jabłka – wykazano, iż zmniejszają poposiłkowy poziom glukozy we krwi. 

Owoce jagodowe – mogą poprawiać wrażliwość tkanek na insulinę i obniżać nadmierne wydzielanie insuliny. 

Granat – może obniżać stężenie glukozy po posiłku bogatym w rafinowane węglowodany (np. przetwory z białej mąki). 

Owoce cytrusowe – mogą zwiększać wychwyt glukozy przez komórki oraz poprawiać wrażliwość tkanek na insulinę. 

Warzywa cebulowe – mogą obniżać poziom cukru oraz zwiększać wrażliwość insulinową. 

Brokuły i kiełki brokuła – przyczyniają się do istotnego spadku stężenia glukozy i insuliny we krwi na czczo oraz zmniejszenia wskaźnika insulinooporności HOMA-IR. 

Orzechy drzewne niesolone i niesłodzone – obniżają poziom glukozy i insuliny na czczo we krwi oraz redukują stężenie hemoglobiny glikowanej. 

Oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia – wysokie spożycie oliwy w diecie zmniejsza o 16% ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. 

Wytrawne czerwone wino – ze względu na zawartość resweratrolu może zwiększać wrażliwość insulinową, jak również obniżać poziom glukozy i insuliny na czczo we krwi, gdy spożywane jest w umiarkowanych ilościach (okazjonalnie 1-2 kieliszki). 

Zielona herbata – obniża stężenie glukozy na czczo oraz poziom hemoglobiny glikowanej. 

Kawa – u osób regularnie spożywających kawę bez cukru (w ilości od jednej do sześciu filiżanek dziennie zarówno w wersji z kofeiną, jak i bez kofeiny) obserwuje się o 33% niższą częstość występowania cukrzycy typu 2, w porównaniu z osobami niepijącymi kawy w ogóle. 

Kakao i gorzka czekolada – wysoka częstotliwość spożycia gorzkiego kakao oraz ciemnej czekolady w diecie przyczynia się do spadku stężenia glukozy i insuliny we krwi oraz poprawy wrażliwości tkanek na insulinę. 

Przeczytaj również:
Cholesterol a cukrzyca – jaki mają związek?