Dieta przy stomii – jak ją komponować?

Dieta przy stomii – o czym warto pamiętać? 

Odpowiednie postępowanie dietetyczne jest ważnym elementem funkcjonowania osób po wyłonieniu stomii jelitowej. Właściwie dobrany sposób żywienia chroni przed dolegliwościami wynikającymi z wyłonienia stomii (bóle, zaparcia, wzdęcia).  

Odpowiednio zbilansowana dieta będzie zapobiegać powstawaniu niedoborów żywieniowych i przyczyniać się do poprawy jakości życia chorego. 

Postępowanie żywieniowe po wyłonieniu stomii w dużym stopniu jest uzależnione od tego, jakiej długości odcinek jelita został usunięty oraz na jakim odcinku jelita została ona wyłoniona. Stomia, która stanowi ujście jelita cienkiego, jest nazywana ileostomią, natomiast gdy jest ona wytworzona na jelicie grubym, nazywana jest kolostomią.  

Zabieg wyłonienia stomii nie stanowi podstawy do wprowadzenia drastycznych restrykcji dietetycznych.  

Wręcz przeciwnie – zbyt duże ograniczenia żywieniowe mogą doprowadzić do powstawania niedoborów pokarmowych i wolniejszego powrotu pacjenta do zdrowia. Ważne, aby podczas rozszerzania diety kolejne grupy produktów wprowadzać pojedynczo i obserwować reakcję organizmu na dany produkt i w razie potrzeby wykluczyć go z jadłospisu.  

Dieta przy stomii – podstawowe zasady 

Bezpośrednio po zabiegu zazwyczaj znajduje zastosowanie żywienie pozajelitowe z całkowitym pominięciem przewodu pokarmowego. Stosowane jest również żywienie dojelitowe z wykorzystaniem gotowych diet przemysłowych.  

Kiedy dieta przemysłowa jest dobrze tolerowana, a przewód pokarmowy zaczyna prawidłowo funkcjonować, wprowadzana jest dieta na bazie produktów naturalnych.  

Początkowo zastosowanie znajduje dieta płynna z ograniczeniem błonnika pokarmowego (niskoresztkowa) oraz laktozy.  

Jeśli dieta ta jest dobrze tolerowana, można przejść do diety o stałej konsystencji – wówczas wprowadza się produkty lekkostrawne, wysokobiałkowe i wysokoenergetyczne z ograniczeniem tłuszczu, cukru i błonnika pokarmowego w surowej postaci. 

Zaleca się spożywanie regularnych, małych objętościowo posiłków 5-6 razy na dobę. Ważne, aby były one spożywane w spokoju i dokładnie przeżuwane. Jedzenie w pośpiechu może powodować wystąpienie dolegliwości.  

Zaleca się również stałą kontrolę masy ciała i niedopuszczanie do powstania nadwagi i otyłości.  

Bardzo ważna jest odpowiednia podaż płynów w ciągu dnia w ilości 1,5-2 litry na dobę. W przypadku biegunek ilość płynów należy zwiększyć, aby nie dopuścić do odwodnienia i zaburzeń wodno-elektrolitowych organizmu.  

Należy unikać produktów, które wzmagają wydzielanie gazów jelitowych. Do najpopularniejszych należą:  

• napoje gazowane,  
• suche nasiona roślin strączkowych, 
• warzywa kapustne,  
• cebula,  
• por,  
• kalafior,  
• brokuł, 
• gruszki,  
• czereśnie. 

Bardzo ważna jest odpowiednia podaż białka. Powinno ono być pełnowartościowe, o wysokiej wartości biologicznej. Zalecane są: 

• chude gatunki mięs (indyk, kurczak, cielęcina, młoda wołowina);
• chude wędliny o dobrym składzie; 
• chude ryby (dorsz, mintaj, morszczuk);
• jajka;  
• łagodne sery żółte; 
• sery twarogowe.  

Zalecane są również fermentowane produkty mleczne, które są źródłem probiotycznych bakterii. 

W diecie stomika zalecane jest również ograniczenie spożycia tłuszczu. Wykluczeniu podlegają tłuszcze ciężkostrawne zawarte w boczku, słoninie czy smalcu. W ograniczonych ilościach zastosowanie znajdują tłuszcze lekkostrawne obecne w maśle, oliwie z oliwek, olejach roślinnych i rybich oraz dobrej jakości margarynach roślinnych.  

Bardzo ważna jest podaż kwasów tłuszczowych omega-3, dlatego też w ograniczonych ilościach zalecane są tłuste ryby morskie, np. łosoś, makrela czy tuńczyk.  

Błonnik do diety powinno się wprowadzać stopniowo. Zazwyczaj spożywa się go po obróbce termicznej. Początkowo zastosowanie znajduje frakcja rozpuszczalna błonnika pokarmowego, której źródłem są gotowane warzywa (marchew, dynia, cukinia, ziemniaki), gotowane płatki owsiane i gotowane jabłka. Rozpuszczalna frakcja błonnika pokarmowego wykazuje właściwości absorbujące wodę – pęczniejąc w świetle jelita, zagęszcza treść jelitową. W miarę poprawy pracy przewodu pokarmowego oraz unormowania ilości i konsystencji stolców ilość błonnika pokarmowego może ulec zwiększeniu – wprowadza się wówczas większą ilość warzyw i owoców. Początkowo są to gotowane warzywa i owoce podawane w formie przecierów (gotowane lub pieczone, bez skórki i pestek). Kolejnym etapem jest wprowadzanie surowych warzyw i owoców.  

W przypadku występowania zaparć, co jest charakterystyczne szczególnie dla kolostomii, można rozważyć zwiększenie ilości błonnika pokarmowego w diecie, włączając razowe pieczywo i makarony, kasze oraz otręby pszenne. Regulująco na pracę jelit działają również mleczne napoje fermentowane, będące źródłem korzystnych bakterii probiotycznych.  

Zalecane techniki przyrządzania posiłków to gotowanie, gotowanie na parze, duszenie bez obsmażania, pieczenie w folii / rękawie / pergaminie.  

Nie zaleca się smażenia.  

Posiłki powinny być przyprawiane z zastosowaniem łagodnych przypraw (sól, koperek, natka pietruszki, majeranek, bazylia, wanilia, cynamon, sok z cytryny). 

Przeczytaj również:
Dieta w chorobie Leśniowskiego-Crohna