Dioksyny. Dlaczego nam zagrażają?

Dioksyny – co to jest? 

Dioksyny to związki organiczne, bez barwy, zapachu i smaku, przez co nie możemy ich rozpoznać zmysłami. Nie rozpuszczają się w wodzie, za to dobrze rozpuszczają się w tłuszczach, a więc ulegają kumulacji w tkance tłuszczowej. Uważane są za jedne z najniebezpieczniejszych związków dla naszego zdrowia.

Szczególnie toksyczny jest TCDD, który już w małych dawkach działa szkodliwie np. na rozwijający się płód. Działa także rakotwórczo. Podczas wojny w Wietnamie armia amerykańska stosowała tzw. czynnik pomarańczowy (Agent Orange), który był skażony TCDD. Konsekwencją były przede wszystkim wady wrodzone u wietnamskich dzieci i weteranów wojennych. 

Dioksyny w większości powstają jako efekt uboczny działalności człowieka, szczególnie procesów przemysłowych (spalanie, wyrób papieru, topienie metali). Naturalnymi źródłami dioksyn są pożary i erupcje wulkanów. 

Dioksyny – gdzie występują? 

Drobne cząsteczki dioksyn wiążą się z popiołem, przez co mogą być transportowane na duże odległości od ich emisji. Są przenoszone za pośrednictwem wody i gatunków wędrownych ryb, jak np. troć wędrowna. Wiążą się z planktonem, który jest zjadany przez większe zwierzęta. Tym samym trafiają do łańcucha pokarmowego. Spalanie śmieci w domowych piecach także powoduje znaczną emisję związków będących pochodnymi dioksyn. 

Podstawowym źródłem narażenia na dioksyny jest żywność.  

Naukowcy szacują, że nawet 95% dawki tych związków przyjmujemy wraz z pożywieniem.  

Produkty szczególnie zanieczyszczone to: 

• ryby, 
• mięso, 
• mleko,
• jaja. 

Są to więc produkty pochodzenia zwierzęcego. Wśród krajów europejskich widoczne są duże rozbieżności wynikające ze sposobu żywienia zwierząt i środowiska, w którym przebywają. Dlatego nie jest możliwe wskazanie konkretnego gatunku zawierającego duże ilości dioksyn. 

Ze względu na powszechność dioksyn w produktach spożywczych przyjęto limity, które uniemożliwiają wprowadzenie na rynek produktów o niebezpiecznym ich stężeniu. W Polsce przepisy takie zostały wprowadzone w 2006 r. Naukowcy stwierdzili, że stężenie dioksyn w żywności w naszym kraju jest bardzo niskie, jednak nie dotyczy to ryb bałtyckich. Morze Bałtyckie jest szczególnie narażone na kumulację zanieczyszczeń. Z tego względu ryby bałtyckie (śledź, szprot, łosoś) mogą mieć wyższy poziom zanieczyszczeń niż te same organizmy zamieszkujące inne akweny. Zanieczyszczone łowiska znajdują się przede wszystkim w zatokach Fińskiej i Botnickiej, gdzie wprowadzono zakaz połowu.  

Wpływ dioksyn na zdrowie 

Dioksyny wpływają na hormony, przez co mogą zaburzać ich gospodarkę. Działają podobnie jak hormony steroidowe. Szczególny wpływ wywierają na pracę tarczycy, która najczulej reaguje na ich toksyczne działanie. Związki te powodują zaburzenia wydzielania zarówno TSH, odpowiedzialnego za prawidłową pracę tarczycy, jak i hormonów tarczycy.

Dioksyny mogą przenikać przez łożysko i być wydzielane z mlekiem matki. Wpływ dioksyn na pracę tarczycy u noworodków i niemowląt jest wciąż przedmiotem badań. 

Narażenie na dioksyny może przyczynić się do wystąpienia: 

• chorób tarczycy, 
• nowotworów, 
• cukrzycy, 
• zaburzeń układu immunologicznego (obniżenie odporności), 
• problemów z płodnością, 
• zmian w uzębieniu (demineralizacja szkliwa), 
• zaburzeń pracy wątroby, 
• wzrostu poziomu cholesterolu, 
• chorób neurodegeneracyjnych, 
• chorób układu sercowo- naczyniowego. 

Dioksyny działają niezwykle toksycznie na organizmy żywe, dlatego istotna jest kontrola ich stężenia oraz świadomość źródeł ich powstawania. Pewną nadzieję dają informacje, że dzięki działaniom międzynarodowym i lokalnym stężenie dioksyn w żywności ulega ciągłemu zmniejszaniu.

Przeczytaj również:
Jak smog wpływa na nasze zdrowie?