Dziewanna – właściwości i przeciwwskazania

Dziewanna – charakterystyka 

Dziewanna (łac. Verbascum L.) osiąga wysokość ponad 2 m. Preferuje miejsca suche, piaszczyste, skaliste. Jej nasiona zachowują wyjątkową zdolność do kiełkowania nawet przez kilkadziesiąt lat. 

Współcześnie zastosowanie lecznicze znalazły przede wszystkim gatunki: 

• Verbasum thapsus L. – dziewanna drobnokwiatowa,
• Verbasum densiflorum Bertol. – dziewanna wielkokwiatowa,
• Verbascum pholomoides L. – dziewanna kutnerowata.

Surowcem leczniczym jest kwiat dziewanny (określany również jako korona). Kwiatostan zbiera się w pełni kwitnienia i poddaje szybkiemu suszeniu w optymalnej temperaturze – w celu zachowania barwy kwiatów i jak największej ilości związków czynnych. 

Kwiatostan dziewanny (o delikatnie słodkim smaku i zapachu) dostępny jest w formie zasuszonych, rozdrobionych kwiatów lub etanolowej nalewki.

Dziewanna – właściwości 

Działanie surowca opiera się na synergistycznej aktywności związków, takich jak: 

• polisacharydy (śluz), 
• saponiny (werbaskosaponina),  
• flawodnoidy (diosmina, rutyna), 
• irydoidy (aukubina, katalpol, ksylopiranozylokatalpol, speciozyd, harpagid), 
• karotenoidy, 
• garbniki, 
• glikozydy fenyloetanoidowe (werbaskozyd). 

Dziewanna dzięki swoim właściwościom jest stosowana w łagodzeniu objawów towarzyszących infekcjom górnych dróg oddechowych, zapalenia zatok, a także w przebiegu przeziębienia i grypy. Ma działanie: 

• wykrztuśne – ułatwia odkrztuszanie zalegającej wydzieliny (dzięki zawartości saponin), 
• mukolityczne – rozrzedza zalegającą wydzielinę, 
• powlekające (osłaniające) błony śluzowe,
• łagodzące ból gardła,
• przeciwzapalne (dzięki zawartości irydoidów). 

Dziewanna stosowana zewnętrznie (np. w postaci okładów) ma działanie przyspieszające gojenie niewielkich, niezakażonych ran i otarć oraz odmrożeń i oparzeń. Działa regenerująco na naskórek i łagodzi podrażnienia. Wykazuje aktywność przeciwbakteryjną i przeciwgrzybiczą. Dziewanna znalazła zastosowanie również w kosmetykach do pielęgnacji skóry wrażliwej i podrażnionej. 

Dziewanna w medycynie tradycyjnej 

Dziewanna w medycynie ludowej ma szersze zastosowanie, przypisuje się jej właściwości: 

• przeciwrobacze (udowodniono aktywność przeciw tasiemcowi i gliście ludzkiej), 
• przeciwskurczowe, 
• przeciwgruźlicze, 
• przeciwastmatyczne, 
• przeciwbiegunkowe, 
• ściągające, 
• przeciwreumatyczne, 
• przeciwzapalne, 
• ochronne na wątrobę, 
• moczopędne. 

Dziewanna do dziś jest lekiem wykorzystywanym w tradycyjnej medycynie bliskowschodniej (szczególnie w Turcji). 

Dziewanna – przeciwwskazania 

Oprócz nadwrażliwości na substancję czynną lub którykolwiek składnik pomocniczy preparatów z dziewanną, nie ma szczególnych przeciwwskazań do jej stosowania. Należy pamiętać o zawartości etanolu w preparatach zawierających nalewkę z kwiatów dziewanny. Takie produkty są niewskazane w przypadku osób prowadzących pojazdy mechaniczne oraz cierpiących na schorzenia wątroby lub chorobę alkoholową. 

Ze względu na brak odpowiednich badań, i zawartość alkoholu, leki z wyciągiem z kwiatów dziewanny nie są wskazane dla kobiet w ciąży i karmiących piersią. Dzieci mogą je stosować od 12. roku życia. 

Pełne działanie dziewanny nie zostało do tej pory zbadane naukowo. Współczesna medycyna coraz częściej poszukuje rozwiązań w lekach pochodzenia roślinnego, które – tradycyjnie stosowane od wielu lat – wydają się być bezpieczne w użyciu i nie powodują długofalowych negatywnych następstw. Dziewanna wydaje się być w tym kontekście wartym zainteresowania źródłem związków biologicznie czynnych. 

Przeczytaj również:
Fiołek trójbarwny – jakie ma właściwości?