Glista ludzka. Jak można się nią zarazić?

Co to jest glista ludzka? 

Glista ludzka (łac. Ascaris lumbricoides) jest często występującym pasożytem, którego cykl rozwojowy nie wymaga żywiciela pośredniego. Oznacza to, że człowiek jest jego jedynym gospodarzem. 

Glista ludzka to najpowszechniejszy pasożyt człowieka. Szacuje się, że może być nią zakażony aż miliard ludzi! 

Ryzyko zachorowania jest ściśle związane z zamożnością społeczeństwa, poziomem higieny oraz edukacji. Glista ludzka stanowi problem głównie w klimacie tropikalnym i subtropikalnym – w Ameryce Środkowej i Południowej, Azji oraz w części Afryki położonej na południe od Sahary. 

Jak można zarazić się glistą ludzką? 

Jaja glisty ludzkiej przedostają się do przewodu pokarmowego człowieka po spożyciu zanieczyszczonego pokarmu lub gleby. Po kilku godzinach od połknięcia z jaja wydostają się larwy, które przebijają się przez ścianę jelita do naczyń krwionośnych. Poprzez krążenie wrotne przechodzą do serca, a potem do płuc. W pęcherzykach płucnych dochodzi do linienia larw. Po przebiciu się przez ściany pęcherzyków płucnych przechodzą przez drzewo oskrzelowe do gardła.  

Powodują kaszel z odksztuszaniem, a po ich połknięciu trafiają do przewodu pokarmowego. W jelicie cienkim dojrzewają przez 2-3 miesiące. Samice składają nawet do 200 tysięcy jaj, które wydostają się wraz z kałem. Dorosły osobnik może przebywać w jelicie do 2 lat. Warto pamiętać, że świeżo wydalone jaja nie są inwazyjne. Wymagają one dojrzewania w glebie w temperaturze 20-25°C przez okres 3 tygodni.  

Glista ludzka – czy trzeba leczyć całą rodzinę? 

Samozakażenie ani bezpośrednie zakażenie od drugiej osoby nie jest możliwe. Nie musimy zatem odrobaczać wszystkich domowników, jak np. przy owsicy. 

Glista ludzka – objawy 

Objawy mogą mieć różne nasilenie. Zależy ono od indywidualnej wrażliwości na zakażenie glistą ludzką. 

Najczęściej zakażenie pojedynczymi pasożytami nie daje żadnych dolegliwości lub objawia się ono dyskomfortem oraz bólem brzucha.  

U osób szczególnie wrażliwych już jeden osobnik może być powodem pokrzywki, zaburzeń jelitowych oraz neurologicznych. Rodzaj dolegliwości ma również związek ze stadium rozwojowym glisty. Przy dużej liczbie pasożytów objawy mogą dotyczyć takich narządów jak płuca, jelita oraz wątroba.  

Glistnica płucna 

Objawy pojawiają się po ok. 5 dniach od zakażenia. Nasilają się głównie w nocy i ustępują po dwóch tygodniach. Chory kaszle, boli go gardło, może odksztuszać wydzielinę z krwią. W cięższych inwazjach może dołączyć gorączka oraz eozynofilowe zapalenie płuc. Rozpoznajemy je, wykonując badanie RTG, na którym widać nacieki zapalne. 

Glistnica jelitowa 

Po okresie 2-3 miesięcy dorosłe nicienie są obecne w jelicie cienkim. Powoduje to ból brzucha, nudności i wymioty, brak apetytu, biegunkę tłuszczową lub zaparcia. Dodatkowo mogą dołączyć bóle głowy, apatia, zaburzenia snu oraz objawy alergiczne. W przypadku masywnego zakażenia, gdy w jelicie jest powyżej 60 pasożytów, możemy zauważyć spadek masy ciała i zahamowanie wzrostu u dzieci. Znane są również przypadki niedrożności jelit wywołane przez dużą ilość pasożytów. Wymaga to pilnej interwencji chirurgicznej. 

Glistnica wątrobowo-żółciowa 

Nicienie mogą przedostawać się do przewodów żółciowych oraz trzustkowych. Wywołuje to odpowiednio zapalenie dróg żółciowych oraz zapalenie trzustki. 

Jak wygląda glista ludzka? 

Glista ludzka jest kolorze cielistym i osiąga aż 15-35 cm długości. Gatunek ten jest rozdzielnopłciowy. Oznacza to występowanie dwóch płci, przy czym samce są krótsze od samic i posiadają zagięty koniec ciała. Podczas leczenia widoczne są w kale dojrzałe postacie glisty, które można porównać do długich, białych robaków.

Glista ludzka u dziecka 

Glista ludzka częściej występuje u dzieci, ponieważ mogą one przywiązywać mniejszą wagę do mycia rąk. Zwracajmy również uwagę, by dzieci nie jadły piasku czy ziemi. Na szczęście glistnica nie jest w Polsce powszechnym zakażaniem. Częściej występuje ona w krajach tropikalnych, dlatego pamiętajmy o szczególnym przestrzeganiu zasad higieny podczas rodzinnych wyjazdów. 

Zakażenie u dzieci najczęściej przebiega bezobjawowo. Jeśli jednak pojawią się symptomy, są one mało charakterystyczne. Dotyczą przede wszystkim układu pokarmowego. Dziecko może skarżyć się na nudności, zmniejszony apetyt i zaburzenia wypróżnień. Masowe inwazje skutkujące niedrożnością jelit czy dróg żółciowych nie są obserwowane w Polsce. 

Krótko po zakażeniu może pojawić się mokry kaszel z odksztuszaniem wydzieliny, bólem w klatce piersiowej, gorączką oraz objawami alergii (świąd spojówek, wysypka, pokrzywka). Mijają one jednak samoistnie po 3 tygodniach. Dlatego też w przypadku przewlekłego kaszlu należy wykonać dalszą diagnostykę. 

Mitem jest przekonanie, że zgrzytanie zębami (bruksizm) jest objawem zakażenia pasożytami.  

Aktualne badania nie potwierdzają między nimi związku. Na bruksizm może wpływać wiele czynników, np. stres, leki czy zaburzenia oddychania. 

Jedno z przeprowadzonych badań sugeruje, że wśród osób zakażonych glistą ludzką częściej występuje nadpobudliwość, tiki nerwowe oraz obgryzanie paznokci. Dotyczy to przede wszystkim dzieci i kobiet. Hipoteza ta wymaga jednak dalszego potwierdzenia. 

Glista ludzka – diagnostyka 

Glistnicę wykrywamy poprzez badanie kału w laboratorium. Rozpoznanie stanowi obecność jaj glisty, które pojawiają się dopiero po 7-9 tygodniach od zakażenia. Badania wykonujemy 3 razy w odstępach 2-3 dni. Pamiętajmy, że metoda ta nie wykryje samców (brak jaj) oraz form niedojrzałych. Dodatkowo jaja łatwo pomylić w obrazie mikroskopowym z pyłkami roślin, elementami pokarmu oraz skrobią. 

Badanie krwi może wykazać przejściowe podwyższenie eozynofilii. Przyczyną tego nie musi być glista ludzka. Mogą na to wpłynąć również alergie lub reakcje polekowe. 

Glista, z racji swoich rozmiarów, jest często widoczna w badaniu USG brzucha. Badanie przeciwciał z krwi ma mniejsze znaczenie ze względu na niską czułość. Zaleca się natomiast badanie kału. 

Czego nie lubi glista ludzka? Domowe sposoby leczenia 

Jedną z domowych metod na pozbycie się pasożytów jest podawanie oleju z dyni lub jej nasion. Zielona błonka pokrywająca nasiona zawiera kukurbitacynę. Przypisuje się jej właściwości przeciwrobacze, ponieważ poraża układ nerwowy pasożytów. Brakuje jednak wiarygodnych badań klinicznych na ludziach, by ocenić skuteczność tej metody. 

Innym sposobem jest spożywanie dużych ilości czosnku. W badaniach wykazano jednak umiarkowane działanie in vitro etanolowych wyciągów z tej rośliny. 

Według niektórych autorów ostre przyprawy również mogą spowodować migrację robaków. 

Wyciągi roślinne mogą służyć do opracowania nowych, skutecznych i bezpiecznych leków. Potrzebne są jednak dalsze badania, które pomogą w doborze dawek i określeniu postaci leku.  

Pamiętajmy, że domowe sposoby na pozbycie się pasożytów mogą być stosowane jedynie wspomagająco i nie mogą zastąpić leczenia farmakologicznego. 

Glista ludzka – leczenie farmakologiczne 

Terapia ma zastosowanie u pacjentów z objawami, a także w razie podejrzenia glistnicy. Nie ma potrzeby stosowania leków u pozostałych domowników. 

Leki pierwszego wyboru: 

• Mebendazol w dawce 100 mg. Stosujemy go 2 razy dziennie przez 3 dni. 
• Albendazol w jednorazowej dawce 400 mg. 

Lekiem drugiego wyboru jest Pyrantel. Stosujemy go jednorazowo w dawce 10 mg na kilogram masy ciała. Maksymalnie możemy podać 1000 mg tej substancji. 

Przed rozpoczęciem leczenia skonsultuj się z lekarzem. Jeśli glistnica była potwierdzona w badaniach, ale nie doszło do wydalenia pasożyta, kurację należy powtórzyć. Po około 2 tygodniach od zakończenia leczenia wykonaj badania kontrolne, które określą skuteczność terapii. Jeśli w trzech kolejnych badaniach kału pobranych w odstępach od 3 do 5 dni nie zostaną wykryte jaja pasożyta, możemy mówić o wyleczeniu. 

Glista ludzka – profilaktyka 

Dojrzałe jaja są odporne na czynniki zewnętrzne i środki dezynfekcyjne. W glebie potrafią przetrwać kilka lat. Nie niszczy ich zamrażanie, giną dopiero po długotrwałym kontakcie z promieniami UV i w temperaturze powyżej 40°C. Są również wrażliwe na wysuszenie. 

Aby zapobiec zakażeniu, zachowaj podstawowe zasady higieny.  

Zwracaj szczególną uwagę na: 

• dokładne mycie rąk, zwłaszcza przed jedzeniem oraz po kontakcie z glebą, 
• mycie owoców i warzyw, 
• dzieci, które mogą wkładać brudne ręce lub przedmioty do buzi, 
• szczelność kanalizacji. 

Dzięki poprawie warunków sanitarnych glistnica rzadko występuje w Polsce. Wciąż stanowi jednak poważny problem w krajach tropikalnych. Przestrzeganie podstawowych zasad higieny pomoże uniknąć zakażenia.