Hiperdoncja – wyrastanie nadliczbowych zębów. Czy jest się czego obawiać?

Hiperdoncja – jak do niej dochodzi?

Nadliczbowe zęby pojawiają się w wyniku wzmożonej czynności, a konkretniej wskutek nadmiernego podziału (proliferacji) komórek listewki zębowej, z której powstają zawiązki zębów mlecznych i stałych. Znajduje się ona wewnątrz tworzącej się szczęki i żuchwy. Podział ten rozpoczyna się już w 7. tygodniu życia płodowego w przypadku powstawania zębów mlecznych, natomiast między 14. a 15. tygodniem życia płodowego dochodzi do powstania zawiązków zębów stałych [1]. 

Najczęściej zęby nadliczbowe obserwuje się w szczęce w uzębieniu stałym [1].

Kiedy występuje hiperdoncja?

Nadliczbowe zęby mogą pojawić się u każdego z nas i zwykle nie świadczy to o występowaniu poważniejszych zaburzeń. 

Po zaobserwowaniu u siebie zjawiska hiperdoncji zawsze należy skonsultować się ze stomatologiem.  

Jest to dodatkowy element uzębienia, który w zależności od swojego położenia należy regularnie kontrolować, gdyż zawsze jest możliwość wystąpienia stanów zapalnych danego zęba/ zębów lub tkanek, które go otaczają, np. jeśli jest on „zatopiony” w kości.  

Hiperdoncja może być dziedziczna, dlatego często obserwuje się występowanie nadliczbowych zębów u członków rodziny.

Najczęściej nadliczbowe zęby są wykrywane przypadkiem na zdjęciach rentgenowskich. Mogą pozostać niezauważone przez wiele lat, nie powodując żadnych problemów.  

Hiperdoncja może być również jedną z cech zespołów wad wrodzonych, np. zespołu obojczykowo-czaszkowego – w tym przypadku mamy do czynienia z występowaniem wielu zębów nadliczbowych, zatrzymanych i ułożonych w różnych pozycjach oraz zaburzeniami w budowie zębów [2]. 

Hiperdoncja – jak postępować z zębami nadliczbowymi?

Występowanie zębów nadliczbowych w każdym wypadku wymaga kontaktu ze stomatologiem, który oceni czy ząb/ zęby: 

• znajdują się w odpowiednim położeniu – w jamie ustnej, całkowicie lub częściowo położone w kości, 
• posiadają cechy stanu zapalnego, 
• mają prawidłowy kształt i wielkość. 

Zęby o nieprawidłowej budowie nazywa się zębami nadliczbowymi, natomiast w przypadku, gdy ząb ma budowę charakterystyczną/ prawidłową dla pewnej grupy zębów, nazywa się go zębem dodatkowym.

Po zgłoszeniu się z problemem hiperdoncji do stomatologa zdecyduje on o: 

• pozostawieniu zęba w jamie ustnej (lub w kości, w zależności od lokalizacji zęba), gdyż może on zastępować utracony ząb, np. w wyniku próchnicy; zęby nadliczbowe można także pozostawić, gdy nie wpływają niekorzystnie na inne zęby i struktury; 
• zmianie jego kształtu, np. gdy powoduje on wadę zgryzu; 
• usunięciu, np. gdy: 
  • powoduje zaburzenia/ wady zgryzu,  
  • pacjent jest przed leczeniem ortodontycznym [1],  
  • taki ząb prowokuje łatwiejsze powstawanie próchnicy na zębach sąsiednich lub towarzyszy mu zmiana zapalna w kości [1]. 

Najczęściej obserwowanym zębem nadliczbowym jest mesiodens [1]. Występuje on zwykle w linii pośrodkowej szczęki pomiędzy siekaczami centralnymi („jedynkami”), bywa też często zatrzymany w kości. Jego cechą charakterystyczną jest niewielki rozmiar i najczęściej stożkowata korona. 

Hiperdoncja – powikłania

Powikłania mogą wystąpić, ale nie muszą, w zależności od położenia, cech zapalenia, kształtu i wielkości. Należą do nich: 

• zaburzenia/ wady zgryzu w momencie, gdy zęby/ ząb wyrznął się całkowicie lub częściowo w nieprawidłowej pozycji i wpływa niekorzystnie na płaszczyznę zgryzową lub zęby sąsiednie, powodując niechcianą zmianę ich położenia w jamie ustnej i w kości; 
• niekorzystny wpływ na przyzębie (struktury otaczające ząb, czyli dziąsło, okostną, kość i więzadła), np. gdy ząb jest w bliskim otoczeniu zębów prawidłowo ustawionych i powoduje zanik dziąsła, kości lub jak w przypadku wspomnianego wcześniej mesiodensu ząb zatrzymany w kości może powodować zanik (resorpcję) korzeni zębów siecznych górnych w wyniku nacisku wywieranego na siekacze; 
• ból mięśni żucia w momencie wyrzynania się zęba nadliczbowego w okolicy ostatnich zębów trzonowych w wyniku promieniowania bólu i tym samym wpływu na staw skroniowo-żuchwowy; 
• stany zapalne pojawiające się również w zębach prawidłowych w wyniku np. próchnicy; 
• stany zapalne w kości, których przyczyną jest stan zapalny komórek mieszka zębowego, czyli struktur otaczających wyrzynający się ząb, np. torbiel zawiązkowa. 

Podsumowując, obecność zębów nadliczbowych zawsze należy skonsultować z dentystą. Nie powinno się lekceważyć ich obecności w jamie ustnej lub kości. Pomoże to uchronić się przed potencjalnymi powikłaniami z ich strony i cieszyć się pięknym uśmiechem. 

Przeczytaj również:
Zęby stałe – jakie pełnią funkcje i kiedy się pojawiają?