HIV. Jak rozpoznać objawy?

Czym jest HIV? 

HIV (Human Immunodeficiency Virus – ludzki wirus upośledzenia odporności) wywołuje przewlekłe zakażenie, którego obecnie nie da się wyleczyć. Wirus atakuje komórki należące do układu odpornościowego – limfocyty T, monocyty i makrofagi, czyli białe krwinki (leukocyty).

Wraz z czasem trwania choroby dochodzi do stopniowego zmniejszania się liczby białych krwinek i nasilonego namnażania się wirusa. Po około 10 latach od zakażenia ilość leukocytów jest już tak niska (dochodzi do znacznego spadku odporności), że nie są one w stanie chronić organizmu przed chorobami wywoływanymi przez drobnoustroje oportunistyczne. Są to patogeny zdolne do zainfekowania jedynie osób z obniżoną odpornością, a dla osób zdrowych są całkowicie niegroźne. Jeżeli nastąpi już ten znaczny spadek odporności, to dochodzi wówczas do rozwoju AIDS, czyli zespołu nabytego niedoboru odporności (ang. Acquired Immune Deficiency Syndrome). Jest to kolejny etap zakażenia HIV, który – jeżeli jest nieleczony – nieuchronnie prowadzi do śmierci. Rozpoznaje się go na podstawie stwierdzenia co najmniej jednej z charakterystycznych dla AIDS chorób, tzw. chorób wskaźnikowych. Czas progresji HIV do AIDS jest zmienny i zależy od wielu czynników, m.in. od typu wirusa, czynników genetycznych zakażonego czy sposobu wniknięcia patogenu do organizmu.  

Jak można zarazić się HIV? 

Do zakażenia HIV może dochodzić na kilka sposób, zawsze jednak poprzez kontakt z drugim człowiekiem lub jego płynami ustrojowymi.

Istnieją trzy główne drogi przenoszenia się wirusa HIV: 

• poprzez kontakt z krwią, 
• w wyniku kontaktów seksualnych, 
• wertykalnie – z matki na dziecko w czasie ciąży lub porodu oraz podczas karmienia piersią. 

Do kontaktu z krwią może dochodzić na różne sposoby. Zdecydowanie najczęstszym jest przyjmowanie narkotyków dożylnie przy użyciu jednej strzykawki przez kilka osób. Drugim częstym sposobem jest przypadkowe zakłucie się igłą personelu medycznego, po wykonaniu zastrzyku u chorego pacjenta. Do przeniesienia HIV poprzez krew rzadziej dochodzi w wyniku jej kontaktu z błonami śluzowymi (np. okiem, jamą ustną) czy uszkodzoną skórą. Pewne ryzyko niesie także wykonywanie tatuaży lub piercingu w nieprofesjonalnym salonie.  

Drugim bardzo częstym sposobem przenoszenia się zakażenia HIV są kontakty seksualne z chorą osobą. Wszystkie rodzaje aktywności seksualnej są związane z ryzykiem przeniesienia się wirusa. Należy pamiętać, że prezerwatywa nie chroni w 100% przed HIV. Większe ryzyko zakażenia dotyczy strony biernej aktu płciowego, a największe ryzyko niesie ze sobą uprawianie seksu analnego.  

Wirus HIV może zostać przeniesiony także w czasie ciąży i karmienia piersią. Największe ryzyko jest zwłaszcza w czasie porodu. Obecnie jednak, dzięki skutecznemu leczeniu udaje się na tyle obniżyć poziom wirusa we krwi, że ryzyko transmisji w czasie ciąży i porodu jest minimalne. Jednakże kobiety chore na HIV nadal nie powinny karmić piersią.  

HIV – objawy 

W infekcji wirusem HIV wyróżnia się kilka etapów i każdy z nich cechuje się innymi objawami: 

• ostra choroba retrowirusowa, 
• stadium bezobjawowe, 
• przetrwała uogólniona limfadenopatia, 
• stadium objawowe HIV, 
• stadium AIDS. 

We wczesnym stadium infekcji (w ciągu kilku tygodni od zakażenia) u większości osób dochodzi do rozwoju objawów tzw. ostrej choroby retrowirusowej. Dolegliwości w tym schorzeniu przypominają mononukleozę zakaźną. Pojawiają się gorączka, nudności, bóle mięśni i stawów, wysypka grudkowo-plamista na twarzy, tułowiu i dłoniach, bóle głowy i gardła, powiększenie węzłów chłonnych. Objawy pojawiają się nagle i utrzymują średnio przez 2 tygodnie.  

Po ustąpieniu ostrej choroby retrowirusowej następuje stadium bezobjawowe, które trwa zwykle 8-10 lat. W tym czasie, jeżeli nie podejmie się leczenia, choroba postępuje i przechodzi w objawowe stadium infekcji HIV.  

W końcowym etapie stadium bezobjawowego często dochodzi także do rozwoju przetrwałej uogólnionej limfadenopatii. Charakteryzuje się ona powiększeniem węzłów chłonnych (powyżej 1 cm) w dwóch okolicach ciała (poza pachwinami) przez co najmniej 3 miesiące. Towarzyszą mu uczucie zmęczenia, bóle głowy i częstsze infekcje dróg oddechowych.  

W stadium objawowym infekcji HIV zaczynają występować choroby, które wskazują na obniżone zdolności obronne organizmu.

Dochodzi wówczas do rozwoju jednej lub kilku z poniższych schorzeń: 

• półpaśca (rozległego lub nawracającego); 
• angiomatozy bakteryjnej (brodawkowate, czerwone zmiany na skórze); 
• leukoplakii włochatej (zmiany na śluzówkach jamy ustnej, przypominające kandydozę – niebolesne białe grudki o nierównej powierzchni); 
• kandydozy gardła / pochwy i sromu; 
• gorączki / biegunki utrzymujące się powyżej miesiąca; 
• neuropatii obwodowej; 
• objawowej małopłytkowości (wybroczyny na skórze i śluzówkach). 

Objawy AIDS 

W dalszej kolejności dochodzi do rozwoju pełnoobjawowego AIDS. W tym stadium choroby pojawiają się tzw. choroby wskaźnikowe, czyli schorzenia, które u zdrowych osób pojawiają się niezwykle rzadko.

Wyróżnia się trzy grupy chorób wskaźnikowych: 

Zakażenia oportunistyczne – infekcje wywołane przez drobnoustroje, które dla osób zdrowych są niegroźne. Są to m.in.: 

• nawracające zapalenia płuc; 
• nawracające zakażenia krwi przez bakterie z rodzaju Salmonella; 
• gruźlica – płucna lub pozapłucna; 
• kandydoza przełyku, oskrzeli, tchawicy lub płuc; 
• zapalenie płuc wywołane przez grzyba Pneumocystis Jiroveci; 
• zakażenia grzybicze: histoplazmoza, kryptokokoza, kokcydioidomykoza pozapłucna;  
• toksoplazmoza mózgu. 

Zespoły chorobowe wskazujące na AIDS: 

• encefalopatia związana z zakażeniem HIV, 
• zespół wyczerpania spowodowany zakażeniem HIV. 

Nowotwory wskazujące na AIDS: 

• mięsak Kaposiego; 
• inwazyjny rak szyjki macicy; 
• chłoniaki: Burkitta, pierwotny mózgu, rozlany z dużych komórek B. 

Pojawienie się powyższych chorób wskazuje z dużym prawdopodobieństwem na AIDS. Brak podjęcia leczenia tych schorzeń i choroby zasadniczej (czyli AIDS) nieuchronnie prowadzi do zgonu.  

HIV – diagnostyka 

Diagnostyką i leczeniem HIV zajmuje się lekarz chorób zakaźnych. Podstawę w rozpoznaniu stanowi wykonanie testów z krwi, wykrywających przeciwciała przeciwko cząsteczkom wirusa HIV oraz elementy budowy jego cząsteczki. Diagnostyka przebiega dwuetapowo – najpierw wykonuje się test przesiewowy. Bada on obecność we krwi przeciwciał przeciwko wirusowi i antygenu p24 (jest to składowa wirusa). Są to testy IV generacji, wykrywające antygen p24 wirusa już po 2-3 tygodnia od zakażenia, a przeciwciała po 3-12 tygodniach. Jeżeli ten test jest dodatni lub wątpliwy, to wówczas należy go powtórzyć. W dalszej kolejności wykonuje się badanie potwierdzające – test Western-blot, wykrywający cząsteczki wirusa HIV lub jego RNA (materiał genetyczny). Problemem w diagnostyce HIV jest tzw. okno serologiczne, będące czasem kiedy wirus i przeciwciała nie są jeszcze wykrywane we krwi

W przypadku testów wykrywających antygen okno serologiczne trwa 14-17 dni. Testy w kierunku HIV są w Polsce dostępne bezpłatnie i w pełni anonimowo. Można również kupić test na HIV do diagnostyki domowej.

Należy poinformować swoich partnerów seksualnych o dodatnim wyniku testu w kierunku HIV. Pozwoli im to także podjąć diagnostykę i uchroni przed zakażeniem kolejnych osób.  

HIV – leczenie 

Leczenie HIV podejmuje się od razu od potwierdzenia zakażenia. W terapii stosuje się zestaw kilku leków (zwykle 3 z różnych grup), przyjmowanych jednak zwykle w jednej tabletce raz dziennie.

Są to: 

• nukleozydowe / nukleotydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy, 
• nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy, 
• inhibitory proteazy, 
• inhibitory integrazy, 
• inhibitory wejścia. 

Regularne przyjmowanie leków pozwala na osiągniecie niewykrywalnego poziomu wirusa HIV we krwi, co znacznie zmniejsza (lub nawet całkowicie eliminuje) ryzyko zakażenia innych osób.

Hamuje także przejście infekcji w stadium AIDS. Obecnie dostępna terapia zapewnia średnią długość życia, podobną jak dla osób zdrowych.

W stadium AIDS oprócz powyższego leczenia, należy stosować także terapie chorób wskaźnikowych – m.in. antybiotyki, leki przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe.  

Infekcja wirusem HIV jest przewlekłą i nieuleczalną chorobą, która bez podjęcia terapii prowadzi do śmierci. Jednak dostępne obecnie metody leczenia pozwalają na przeżycie wielu lat i prowadzenie normalnego życia.

Przeczytaj również:
Czy komary przenoszą wirusa HIV?