Holistyczna terapia blizn – na czym polega?

Są to aspekty estetyczne nieprawidłowego gojenia. Blizny mogą również wpływać na ograniczenie prawidłowej ruchomości tkanek znajdujących się bezpośrednio pod nimi, a zdarza się również, że mogą prowadzić do powikłań związanych z dolegliwościami bólowymi utrzymującymi się całymi miesiącami i niepoddającymi się leczeniu.

Co wpływa na nieprawidłowy proces gojenia ran? 

Gojenie to proces, w który natura wyposażyła nas w toku ewolucji. Jeżeli uszkodzenie obejmuje tylko zewnętrzną część naskórka możemy założyć, że nie powstanie w jego wyniku blizna. Niestety w przypadku głębszych zranień, obejmujących zakres skóry właściwej, efektem gojenia będzie widoczna na powierzchni skóry tkanka bliznowata. 

Prawidłowo przebiegający proces gojenia obejmuje: 

• fazę zapalną (24-48 godzin od uszkodzenia), 
• fazę proliferacji (3-6 tygodni), 
• fazę dojrzewania blizny (od 3 tygodni do 12 miesięcy od uszkodzenia). 

W jego wyniku powstaje elastyczna, jasna tkanka nieprzyrośnięta do struktur leżących bezpośrednio w jej sąsiedztwie i nieprowokująca u pacjenta dolegliwości z nią związanych. 

Niestety proces ten na różnych etapach może zostać zaburzony, w wyniku czego obserwujemy nieprawidłowo kształtującą się bliznę [1-2]. Wpływ na to mogą mieć między innymi: 

• sposób powstania rany (zranienie przypadkowe, uraz w wyniku np. wypadku komunikacyjnego goją się gorzej niż planowane zabiegi operacyjne) i jej umiejscowienie; 
• przebieg procesu gojenia (przedłużający się stan zapalny, utrudnione gojenie przebiegające w wyniku chorób metabolicznych takich jak np. cukrzyca); 
• ogólny stan pacjenta i czynniki genetyczne (np. powstawanie zrostów w obrębie jamy brzusznej). 

Rodzaje blizn 

Blizna niedojrzała  

Określamy tak bliznę powstałą przed upływem 6 tygodni od uszkodzenia skóry. Wizualnie przypomina ona bliznę przerostową, jednak wraz z upływem czasu i prawidłowym zaopatrzeniem preparatami z silikonem, swędzenie i zaczerwienienie stopniowo ustępują i blizna staje się mało widoczna. 

Blizna stwardniała 

Jak sama nazwa wskazuje ma twardą i niesprężystą strukturę. Charakterystyczne jest jej „wciągnięcie” w głąb tkanek, nad którymi jest położona (blizny po artroskopii, drutach Kirschnera). 

Blizna hipertroficzna 

Jest to doskonale widoczna, zaczerwieniona tkanka uwypuklająca się ponad obszar zranienia, pozostająca jednak w obszarze pierwotnego uszkodzenia skóry. 

Keloid (bliznowiec) 

Narasta latami, niestety w jego powstaniu znaczącą rolę odgrywają czynniki genetyczne. Swoim obszarem wychodzi poza ranę i może zajmować otaczające tkanki.  

Blizny zanikowe 

Określamy tym mianem blizny pozostałe na skórze po trądziku lub ospie. 

Terapia blizn 

W przypadku zaburzonego procesu powstania blizny, należy jak najszybciej wdrożyć postępowanie umożliwiające poprawę gojenia i uzyskanie jak największej funkcjonalności w obszarze tworzącej się na powierzchni skóry tkanki. 

W skład zabiegów możliwych do wykonania uwzględniamy szeroki panel zabiegów fizjoterapeutycznych (terapia manualna, zabiegi z obszaru fizykoterapii) oraz stosowanie preparatów zawierających w swym składzie np. silikony.  

Pracę z blizną rozpoczynamy we wczesnym etapie od jej powstania, skupiając się na tkankach otaczających ją. Pierwszym elementem, który stosujemy jeszcze przed zagojeniem rany jest masaż limfatyczny. Ma on za zadanie poprawę krążenia miejscowego (dochodzi do odprowadzania nadmiaru limfy, co wpływa na zmniejszenie się opuchlizny i stanu zapalnego) [3]. 

Po wygojeniu się rany, obszar terapii zostaje poszerzony o działania bezpośrednio w obszarze tworzącej się tkanki (mobilizacje tkankowe i inne formy fizjoterapii) [4]. Zastosowanie znajdują tu techniki o niewielkim nasileniu, zapobiegające rozejściu się rany i aktywizacji procesu zapalnego. 

Mając do czynienia z blizną w fazie przebudowy, możemy pracować nad poprawą jej ruchomości (techniki aplikacji długotrwałego nacisku, przedłużone rozciąganie blizny, rytmiczna mobilizacja w kierunku ograniczonej przesuwalności tkanek) [5]. Zanim jednak rozpoczniemy pracę manualną, należy dokładnie zlokalizować kierunek ograniczenia i ocenić ruchomości tkanek po to, aby ukierunkować działania terapeutyczne na rozwiązanie problemu, z którym boryka się pacjent (np. ograniczenie ruchomości kończyny górnej po mastektomii). 

W kompleksowej terapii blizn zastosowanie znajdują również plastry i żele z silikonem, opatrunki poliuretanowe, maści i kremy zawierające ekstrakt z cebuli, preparaty zawierające witaminę A i E oraz stosowanie iniekcji z kortykosteroidów [6].  

Międzynarodowy Zespół Ekspertów poleca preparaty z silikonem jako najbardziej skuteczną, nieinwazyjną metodę leczenia blizn. 

Produkty silikonowe mogą pomóc w zapobieganiu nieprawidłowego gojenia, przywracając barierę wodną poprzez pozostawienie na powierzchni skóry swego rodzaju „filtra ochronnego”, nawilżenie warstwy rogowej naskórka. Według zaleceń, powinny one być stosowane natychmiast po wygojeniu rany / szwu [7]. 

Dostępne na rynku preparaty zawierające w swym składzie silikon (spray, żele, plastry) skutecznie poprawiają wygląd i elastyczność blizn, zmniejszają ich powierzchnię i korzystnie wpływają na zmniejszenie uczucia swędzenia. Badania wykazały, że po wstępnym gojeniu się, jeszcze przez rok woda paruje szybciej przez tkankę bliznowatą. W tym czasie zalecane jest stosowanie preparatów silikonowych [8-10]. 

W przypadku blizn pooperacyjnych najlepszym sposobem aplikacji jest plaster z silikonem. Jeden plaster może być stosowany do 5 dni (po tym czasie traci swoje właściwości adhezyjne) i powinien on pozostawać na skórze przez 23-24 godziny. Można wygodnie dociąć go do kształtu blizny, jest elastyczny i dyskretny, a jednocześnie działa przez cały czas pozostawania na powierzchni skóry. Ważne jest również to, że nie ma przeciwwskazań do stosowania terapii silikonowej u dzieci i niemowląt, a jej skuteczność została potwierdzona w wielu badaniach. 

Na blizny o dużych powierzchniach (np. po oparzeniach, rozległych urazach, w miejscach trudno dostępnych oraz na owłosionych częściach ciała u mężczyzn) rekomendowany jest spray silikonowy, który zapewnia optymalne nawilżenie tkanki bliznowatej i wzmacnia procesy naprawcze skóry.  

Problem z nieprawidłowo przebudowaną blizną to problem na całe życie. Warto więc od samego początku wprowadzić skuteczną terapię zapobiegającą nadmiernemu przerostowi nowopowstałej tkanki i wszystkim komplikacjom z tym związanym. W chwili obecnej, jako terapia pierwszego rzutu, rekomendowane jest połączenie fizjoterapii i preparatów z silikonami.

Przeczytaj również:
Terapia blizny po cesarskim cięciu