Izotretynoina. Ratuje i rujnuje skórę?

Izotretynoina – co to jest? 

Izotretynoina zaliczana jest do tzw. retinoidów, czyli substancji wykazujących działanie charakterystyczne dla witaminy A.  

Pierwotnie lekarze przepisywali izotretynoinę w ciężkich postaciach trądziku, opornych na leczenie antybiotykami i preparatami miejscowymi. Aktualnie zalecana jest także pacjentom ze średniociężkim trądzikiem, ze skłonnością do bliznowacenia, z intensywnym łojotokiem oraz trądzikiem piorunującym.  

Mechanizm działania izotretynoiny nie został do końca poznany, ale efekt terapeutyczny wynika ze zmniejszenia gruczołów łojowych i zahamowania ich aktywności. Dodatkowo substancja ta wykazuje aktywność przeciwzapalną i zapobiega powstawaniu zaskórników. W efekcie powyższych działań zostaje ograniczona możliwość wzrostu bakterii Propionibacterium acnes, odpowiedzialnej za pojawianie się wykwitów trądzikowych.  

Zalecana początkowa dawka izotretynoiny to 0,5 mg/kg masy ciała na dobę. Lek stosuje się w jednej lub dwóch dawkach podzielonych podczas posiłku. W zależności od efektów leczenia oraz samopoczucia pacjenta lekarz może zmodyfikować dawkowanie w trakcie trwania kuracji. Dla większości pacjentów optymalne dawkowanie to 0,5-1,0 mg/kg masy ciała na dobę, a leczenie zwykle trwa 16-24 tygodni.  

W początkowym okresie stosowania leku często obserwuje się nasilenie trądziku, co jest naturalne. Poprawy kondycji skóry można oczekiwać po 2-3 miesiącach kuracji.

U niektórych osób nadmierne wydzielanie sebum, zaskórniki i ropne wypryski utrzymują się nawet do 8 tygodni po zakończeniu terapii. Taki stan nie świadczy o niepowodzeniu leczenia, po prostu trzeba dłużej poczekać na jego widoczny efekt. Pewna grupa pacjentów będzie wymagała powtórnej kuracji, którą można rozpocząć po minimum 6 miesiącach przerwy.  

Izotretynoina – przeciwwskazania 

Substancji tej nie mogą stosować kobiety w ciąży i karmiące piersią.  

Przed rozpoczęciem leczenia koniecznie wykonaj test ciążowy.  

Test musisz systematycznie powtarzać w trakcie kuracji oraz miesiąc po jej zakończeniu. Stosuj również skuteczną antykoncepcję na miesiąc przed rozpoczęciem leczenia. 

Pozostałe przeciwwskazania do stosowania izotretynoiny to: 

• nadwrażliwość na którykolwiek składnik leku, 
• niewydolność wątroby, 
• istotnie podwyższone stężenie lipidów we krwi, 
• hiperwitaminoza A, 
• jednoczesne przyjmowanie tetracyklin, 
• uczulenie na orzeszki ziemne lub soję. 

Izotretynoina – środki ostrożności 

Są pewne grupy pacjentów i szczególne sytuacje, w których stosowanie leku wymaga zachowania ostrożności i wzmożonej czujności.  

Dotyczy to: 

• zaburzeń psychicznych takich jak depresja, obniżony nastrój, lęk, skłonność do agresji; dlatego zwłaszcza pacjenci z depresją powinni zostać objęci szczególną opieką lekarza i bliskich; 
• zaburzeń skóry i tkanki podskórnej takich jak zaostrzenie objawów trądziku, nadwrażliwość na promieniowanie słoneczne, ekstremalnie sucha skóra i błony śluzowe; 
• reakcji alergicznych, w tym także anafilaktycznej;  
• zaburzeń oka i objawów takich jak suchość, zmętnienie i zapalenie rogówki, pogorszenie widzenia; 
• zaburzeń mięśni, kości i tkanki łącznej m.in. bólu stawów i mięśni, zmian kostnych; 
• zaburzeń wątroby, dróg żółciowych – izotretynoina powoduje przemijające i odwracalne zwiększenie aktywności aminotransferaz, dlatego wskazane jest stałe monitorowanie tych parametrów; 
• zaburzeń żołądka i jelit – w przypadku wystąpienia ciężkiej biegunki z krwią należy natychmiast przerwać leczenie; 
• zaburzeń metabolizmu lipidów – izotretynoina może podnosić stężenie cholesterolu i triglicerydów we krwi, a stan ten zwykle ustępuje po zmniejszeniu dawki lub zakończeniu leczenia; należy jednak okresowo wykonywać lipidogram.  

Izotretynoina – działania niepożądane 

• Niedokrwistość, zaburzenia ilości płytek, neutropenia; 
• reakcje anafilaktyczne, nadwrażliwość, skórne reakcje alergiczne; 
• bóle i zawroty głowy, drgawki, senność, delikatny wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego; 
• depresja, skłonność do agresji, lęk, zmiany nastroju, próby samobójcze; 
• zapalenie powiek i spojówek, suchość i podrażnienie oka, niewyraźne widzenie, zaćma, ślepota barw, zmętnienie rogówki, światłowstręt; 
• krwawienie z nosa, suchość błony śluzowej nosa, zapalenie jamy nosowo-gardłowej, skurcz oskrzeli, chrypka; 
• stany zapalne, krwotoki, nudności, zapalenie trzustki i wątroby, zwiększenie aktywności aminotransferaz; 
• zapalenie skóry i warg, suchość, łuszczenie się skóry, świąd, wysypka, nadwrażliwość, zaostrzenie trądziku, nadmierne owłosienie, nadwrażliwość na światło, przebarwienia skóry, zniekształcenie paznokci, łysienie; 
• bóle mięśni i stawów, zapalenie stawów i ścięgien, wapnica, zmniejszenie gęstości kości; 
• zapalenie cewki moczowej, kłębuszkowe zapalenie nerek;
• zaburzenia czynności seksualnej, spadek libido, ginekomastia (przerost gruczołów piersiowych u mężczyzn), suchość pochwy i sromu; 
• wzrost stężeń trójglicerydów, cholesterolu i glukozy, krwiomocz, białkomocz;  
• cukrzyca; 
• hiperurykemia (zwiększony poziom kwasu moczowego);  
• upośledzenia słuchu.  

Izotretynoina może też wchodzić w interakcję z innymi lekami. Dotyczy to preparatów zawierających witaminę A, tetracyklin i miejscowych środków złuszczających oraz keratolitycznych. 

Jak dbać o skórę i błony śluzowe podczas kuracji izotretynoiną? 

Suchość skóry i warg, pękające kąciki ust, wysuszone oczy i nos. Te działania niepożądane najczęściej przeszkadzają osobom przyjmującym izotretynoinę. Jak sobie radzić z tymi nieprzyjemnymi dolegliwościami?  

• Zaopatrz się w nawilżające krople do oczu z hialuronianem sodu, trehalozą czy arabinogalaktanem. Stosuj je regularnie, kilka razy dziennie. 
• Niezbędna będzie także nawilżająca i natłuszczająca pomadka do ust. W składzie szukaj wosku pszczelego, masła shea, olejów roślinnych, witaminy E czy panthenolu. 

• Czujesz, że Twoje gardło jest wyschnięte? W takiej sytuacji przydadzą Ci się tabletki lub spray nawilżający na bazie porostu islandzkiego, prawoślazu czy chrząstnicy kędzierzawej, z kwasem hialuronowym lub aloesem.  
• Jeśli suchość dotyczy także błony śluzowej nosa z pomocą przyjdzie izotoniczna sól morska, żel, maść lub spray o działaniu nawilżającym i regenerującym. 
• Gdy zauważysz, że Twoja sucha stała się sucha i podrażniona, od razu reaguj. Wybierz kosmetyk o działaniu emoliencyjnym, zarówno do smarowania jak i kąpieli, aby nie narażać się na podrażnienia i dodatkowe przesuszenie podczas mycia. 

• Na czas trwania kuracji zamień silnie działające szampony na te łagodniejsze, dla alergików czy osób z AZS. 
• Pamiętaj, że za odpowiednie nawilżenie skóry i błon śluzowych w dużym stopniu odpowiada nawodnienie całego organizmu. Dlatego tak ważne jest pilnowanie ilości przyjmowanych płynów (minimum 2 litry na dobę), a zwłaszcza niegazowanej wody.

W trakcie kuracji izotretynoiną nie wykonuj peelingów mechanicznych i enzymatycznych czy mikrodermabrazji. Niewskazane są także wszelkie zabiegi laserowe w trakcie i 6 miesięcy po zakończeniu leczenia.

Niezwykle istotna jest wysoka ochrona przeciwsłoneczna. Krem z filtrem stosuj codziennie, nawet w pochmurne dni i odpowiednio często powtarzaj aplikację.  

Osoby z cerą trądzikową często nadużywają kosmetyków ograniczających wydzielanie sebum. W połączeniu z izotretynoiną łatwo może to doprowadzić do ekstremalnego przesuszenia skóry. Aby uniknąć takiej sytuacji, najlepiej wybierać nietłuste preparaty oczyszczająco-nawilżające lub łagodnie działające środki do skóry trądzikowej. Skórę myj nie częściej niż dwa razy dziennie, korzystając z letniej wody.  

Zrezygnuj z szorstkich myjek czy gąbek, które mogą nasilać uczucie podrażnienia i zwiększać liczbę wykwitów. Postaraj się też zapanować nad odruchowym dotykaniem obszarów objętych trądzikiem, aby ograniczyć rozprzestrzenianie się zmian.   

Walka z trądzikiem wymaga także pewnych modyfikacji diety. Ogranicz przetworzoną żywność, fast-foody, ostre przyprawy i cukier. Produkty o wysokim indeksie glikemicznym powodują wzrost stężenia glukozy i wyrzut insuliny, co pośrednio pobudza gruczoły do produkcji sebum. Z tego samego względu specjaliści zalecają rezygnację z mleka krowiego i jego przetworów na rzecz roślinnych odpowiedników. 

Przeczytaj również:
Domowe sposoby na trądzik. Jak go pokonać?