Jagody. Lokalny superfood

Czym różnią się jagody od borówek?

Jagoda i borówka to dwa różne owoce, które często są mylone ze względu na podobny wygląd i kolor. Jagoda to ogólna nazwa, którą w języku potocznym określa się różne małe, kuliste owoce leśne, jednak w kontekście botanicznym i kulinarnym najczęściej chodzi o czarną jagodę, czyli borówkę czernicę. Borówka natomiast to szersza kategoria obejmująca różne gatunki z rodzaju Vaccinium, do których zaliczają się m.in. czarna jagoda, borówka brusznica i borówka amerykańska.

Główna różnica dotyczy więc precyzji nazewnictwa: jagoda to nazwa potoczna, a borówka to termin bardziej botaniczny. W praktyce, mówiąc „jagoda”, wiele osób ma na myśli dziko rosnącą czarną borówkę, której miąższ i sok są ciemnofioletowe i silnie barwią. Z kolei borówka amerykańska to uprawna odmiana o większych, jaśniejszych owocach, z jasnym miąższem i mniej intensywnym sokiem. Borówki i jagody różnią się także miejscem występowania. Jagody rosną dziko w lasach, natomiast borówki amerykańskie uprawia się na plantacjach.

Jagody – wartość odżywcza i właściwości

Jagody leśne mają wysoką wartość odżywczą i są cenione zarówno ze względu na smak, jak i korzyści zdrowotne. Są niskokaloryczne (100 g zawiera około 50-60 kcal), a jednocześnie bogate w cenne składniki odżywcze. Zawierają dużo błonnika pokarmowego, który wspomaga trawienie i korzystnie wpływa na florę jelitową. Jagody są także doskonałym źródłem witamin C, K oraz z grupy B, a także manganu i niewielkich ilości żelaza, wapnia i cynku.

Ich największym atutem są jednak antyoksydanty, zwłaszcza antocyjany, które nadają jagodom ciemnoniebieski kolor i wykazują silne właściwości przeciwzapalne i przeciwutleniające. Dzięki temu jagody mogą wspierać odporność, spowalniać procesy starzenia, poprawiać pamięć i funkcje poznawcze oraz chronić oczy, naczynia krwionośne i układ sercowo-naczyniowy. Regularne spożywanie jagód może również wspomagać kontrolę poziomu cukru we krwi i obniżać ryzyko chorób cywilizacyjnych, takich jak miażdżyca czy nadciśnienie.

Ciekawostki na temat jagód

• Jagody były znane i cenione już w medycynie ludowej. Wierzono, że sok z jagód poprawia wzrok, zwłaszcza widzenie po zmroku. Tę właściwość potwierdzają dziś niektóre badania, wskazując na korzystny wpływ antocyjanów na naczynia krwionośne w siatkówce oka.
• Podczas II wojny światowej brytyjscy piloci jedli przed lotami konfitury z jagód, by poprawić widzenie po zmroku.
• Jagody mogą barwić język, zęby i palce. To zasługa dużej zawartości naturalnych barwników roślinnych, głównie antocyjanów, które mają silne właściwości antyoksydacyjne, ale jednocześnie trudno je zmyć ze skóry czy tkanin.
• Mimo że jagody są słodkie, mają niski indeks glikemiczny, są więc bezpieczne dla osób z cukrzycą lub insulinoopornością, a nawet mogą wspomagać kontrolę poziomu cukru we krwi.
• Owoce jagody są jadalne, ale liście również mają zastosowanie. Suszone i zaparzane są składnikiem ziołowych naparów, którym przypisuje się działanie ściągające, przeciwbiegunkowe i przeciwbakteryjne.
• W Polsce potocznie mówi się „jagody” na owoce borówki czernicy, ale z botanicznego punktu widzenia jagodą są m.in. pomidor, winogrono czy… banan.

Przepisy z wykorzystaniem jagód 

Jagodzianki z kremem patissière

Ciasto drożdżowe:

• 500 g mąki pszennej (typ 450-550),
• 200 ml mleka,
• 25 g świeżych drożdży lub 7 g suchych,
• 80 g cukru,
• 80 g masła (roztopionego i przestudzonego),
• 2 jajka,
• skórka starta z 1 cytryny lub pomarańczy,
• szczypta soli.

Nadzienie jagodowe:

• 250 g świeżych jagód,
• 1-2 łyżki cukru,
• 1 łyżka mąki ziemniaczanej.

Krem patissière:

• 250 ml mleka,
• 2 żółtka,
• 2 łyżki cukru,
• 1 łyżeczka mąki pszennej,
• 1 łyżeczka mąki ziemniaczanej,
• 1 łyżeczka masła,
• 1/2 laski wanilii lub 1 łyżeczka pasty waniliowej.

Przygotowanie:

Podgrzej mleko, dodaj drożdże i 1 łyżkę cukru, wymieszaj i odstaw na 10 minut. W osobnej misce połącz mąkę, resztę cukru, sól, jajka, skórkę cytrusową i rozczyn. Dodaj roztopione masło i wyrabiaj ok. 10 minut aż ciasto będzie elastyczne. Przykryj i odstaw do wyrośnięcia (60-90 min).

W rondelku zagotuj mleko z wanilią. W misce utrzyj żółtka z cukrem i mąkami. Wlej gorące mleko do masy jajecznej, mieszając. Przelej z powrotem do rondla i gotuj na małym ogniu do zgęstnienia. Na koniec dodaj masło. Ostudź.

Jagody wymieszaj z cukrem i mąką ziemniaczaną.

Wyrośnięte ciasto podziel na 10-12 części. Każdą spłaszcz, nałóż łyżkę kremu i zlep dokładnie, formując bułeczki. Następnie zrób wgłębienie i nałóż łyżkę jagód. Ułóż na blasze, przykryj i odstaw na 20 minut. Posmaruj jagodzianki roztrzepanym jajkiem. Piecz w 180°C przez ok. 20-25 minut, aż będą złociste.

Sałatka z jagodami i fetą

Składniki:

• garść świeżej rukoli,
• 100 g sera feta,
• 100 g świeżych jagód,
• garść orzechów pekan i żurawiny,
• świeżo mielony pieprz,
• składniki na sos :2 łyżki oliwy z oliwek extra virgin, 1 łyżka octu balsamicznego lub soku z cytryny, 1 łyżeczka miodu (lub syropu klonowego), szczypta soli.

Przygotowanie:

Przygotuj bazę sałatki w misce. W małej miseczce wymieszaj wszystkie składniki sosu. Tuż przed podaniem polej sałatkę sosem i dopraw świeżo zmielonym pieprzem do smaku.

Deserki z mascarpone i jagodami

Składniki (na 2 porcje):

• 150 g serka mascarpone,
• 100 ml śmietanki kremówki 30% lub 36%,
• 2 łyżki cukru pudru (lub do smaku),
• kilka kropli ekstraktu waniliowego,
• 100 g świeżych jagód lub borówek amerykańskich,
• 4 pokruszone herbatniki, biszkopty lub granola (do warstwy spodniej),
• listki mięty i jagody do dekoracji.

Przygotowanie:

W misce połącz mascarpone, śmietankę, cukier puder i ekstrakt waniliowy. Ubijaj mikserem przez ok. 2 minuty, aż powstanie puszysty, gładki krem. W przezroczystych szklankach lub pucharkach ułóż warstwę pokruszonych herbatników, następnie krem mascarpone i jagody. Wstaw do lodówki na min. 30 minut, by deser się schłodził i lekko stężał.