Jak kwasy omega-3 i -6 wpływają na pracę mózgu? Czy mogą złagodzić objawy ADHD?

Czym są kwasy omega-3 i -6? 

Kwasy omega-3 (kwas dokozaheksaenowy – DHA i eikozapentaenowy – EPA) i omega-6 (kwas gamma-linolenowy – GLA) to niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT). Stanowią podstawowy składnik budulcowy wszystkich komórek organizmu. Wpływają na pracę wielu narządów i tkanek, w tym skóry, włosów, stawów, serca, a także mózgu.   Kwasy omega tworzą błonę komórkową komórek nerwowych, stymulują rozwój synaps i ułatwiają przewodzenie impulsów nerwowych. Wpływają też na hipokamp odpowiedzialny za tworzenie nowych wspomnień, zapamiętywanie i uczenie się.

Ludzki organizm nie jest w stanie samodzielnie syntetyzować NNKT, dlatego trzeba je dostarczać z pożywienia. Niestety nie jest to proste. Źródłem kwasów omega-6 są produkty roślinne i zwierzęce, spożywane znacznie częściej niż bogate w kwasy omega-3 ryby. To zaburza proporcje ich stężenia, które powinny wynosić 5:1 (z przewagą dla omega-6).    W diecie większości Polaków, a zwłaszcza dzieci, te proporcje są mocno zaburzone. Na naszych talerzach znacznie częściej lądują dania mięsne niż rybne, co odbija się na zdrowiu. Często też sięgamy po produkty bogate w tłuszcze trans, które obniżają stężenie omega-3. Na zachowanie równowagi w proporcjach NNKT powinni uważać wszyscy, a w szczególności osoby z zaburzeniami neurorozwojowymi i przyjmujące leki psychostymulujące. Leki z tej grupy mogą wywoływać szereg działań niepożądanych, w tym obniżenie apetytu, które niesie ryzyko niedożywienia.   Liczne badania wskazują na związek pomiędzy niskiej jakości dietą i deficytem kwasu omega-3 a zaostrzeniem przebiegu ADHD. Uważa się, że niedobory żywieniowe mogą osłabiać efekty wielokierunkowej terapii, a tym samym nasilać zaburzenia psychiczne i neurorozwojowe.   

Jaką rolę odgrywają NNKT w leczeniu ADHD? 

Badania dotyczące wpływu NNKT na przebieg ADHD wciąż trwają, ale udało się już wykazać korzystny wpływ kwasów omega-3 i -6 na przebieg zaburzeń neurorozwojowych. Uważa się, że właściwa suplementacja olejów rybnych i roślinnych może łagodzić objawy związane z ADHD – nadpobudliwość psychoruchową, deficyty koncentracji, stany depresyjne.    W Wielkiej Brytanii przebadano 92 uczniów z ADHD w wieku 6-18 lat, którym przez 12 tygodni podawano kwasy omega-3 lub placebo. Okazało się, że u dzieci z grupy eksperymentalnej, w przeciwieństwie do kontrolnej, poprawiła się zdolność skupiania i utrzymywania uwagi [3]. W innych badaniach wykazano, że przyjmowanie kwasów omega-3 obniża impulsywność [2]. Oczywiście poprawa nie jest tak duża jak po zastosowaniu leków psychostymulujących czy atomoksetyny, jest jednak wyraźna i istotna statystycznie.    Co ważne, preparaty kwasów tłuszczowych omega-3 i -6 odznaczają się wysokim profilem bezpieczeństwa i są dobrze tolerowane przez organizm. Dlatego też zaleca się, aby były stosowane obok standardowej terapii jako rodzaj postępowania uzupełniającego.   

Gdzie szukać wartościowych źródeł kwasów omega-3 i -6? 

Najlepszymi źródłami kwasów omega-3 są algi, glony, owoce morza oraz ryby z zimnych wód – łosoś, śledź, tuńczyk, makrela, pstrąg. Zawartość DHA i EPA zależy od gatunku i stanu fizjologicznego ryb oraz miejsca połowu. Ryby z hodowli mogą mieć znacznie mniejszą zawartość NNKT niż ryby żyjące dziko, a w dodatku zawierać wiele szkodliwych dla zdrowia toksyn, jak dioksyny, rtęć czy ołów.   Za wartościowe źródło GLA uznaje się oleje roślinne, jak np. zimnotłoczony olej wiesiołkowy. Dużą zawartość kwasów omega-6 mają też pestki dyni i słonecznika, sezam, migdały, orzechy ziemne i awokado.    U dorosłych i dzieci z zaburzeniami neurorozwojowymi, oprócz zbilansowanej diety bogatej w źródła kwasów omega-3 i -6, warto pomyśleć o suplementacji NNKT. ADHD często idzie w parze z zaburzeniami żywienia, brakiem apetytu, bezsennością, depresją, co może zwiększać zapotrzebowanie na składniki odżywcze. Wybierając suplementy diety, należy zwrócić uwagę na zawartość DHA, EPA i GLA w jednej dawce oraz proporcje stężenia kwasów omega-3 i -6. W składzie nie powinno być zbędnych dodatków. O rozpoczęciu suplementacji powinno się porozmawiać z lekarzem.