Jak skutecznie dbać o prawidłowy poziom cholesterolu?

Zaburzenia lipidowe należą do czynników ryzyka rozwoju miażdżycy i jej powikłań, na które mamy wpływ [1] (np. w przeciwieństwie do wieku) i które możemy zminimalizować, wprowadzając prozdrowotne zmiany w stylu życia. Zmniejszenie stężenia cholesterolu wiąże się z obniżeniem ryzyka wystąpienia zawału serca, udaru mózgu, choroby tętnic obwodowych i innych powikłań miażdżycy.  

Poziom poszczególnych frakcji lipidowych a ryzyko wystąpienia miażdżycy 

Lipoproteiny o małej gęstości (LDL-C, tzw. zły cholesterol) odgrywają główną rolę w rozwoju miażdżycy i jej powikłań.  

W związku z tym stężenie cholesterolu LDL jest najważniejszym badaniem służącym do monitorowania leczenia hipolipemizującego (obniżającego poziom cholesterolu).  

Z kolei wysokie stężenie cholesterolu frakcji HDL (tzw. dobry cholesterol) koreluje ze zmniejszonym ryzykiem rozwoju miażdżycy. 

Czym jest skala SCORE-2? 

Ryzyko zawału, udaru czy zgonu z powodów kardiologicznych zależy od wielu czynników. Lekarz może je ocenić, stosując m.in. skalę SCORE-2. Ma ona postać tabeli, która umożliwia oszacowanie ryzyka zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych i ryzyka wystąpienia zdarzeń, takich jak udar mózgu czy zawał serca w ciągu 10 lat u osób powyżej 40. roku życia. Uwzględnia ona następujące czynniki:  

• płeć,  
• wiek,  
• skurczowe ciśnienie tętnicze,  
• palenie tytoniu,  
• stężenie cholesterolu nie-HDL w osoczu, 
• region Europy zamieszkiwany przez pacjenta. 

Badanie stężenia cholesterolu we krwi 

W celu oceny zawartości lipidów w osoczu wykonuje się badanie profilu lipidowego (lipidogram).  

Obejmuje ono oznaczenie stężeń: 

• cholesterolu całkowitego (TC),  
• cholesterolu HDL,  
• cholesterolu LDL,  
• cholesterolu nie-HDL,  
• trójglicerydów (TG), 
• ewentualnie także apolipoproteiny B (apoB) i lipoproteiny (a). 

Udając się na pobranie krwi w celu wykonania profilu lipidowego, nie trzeba być na czczo.  

Jak utrzymać prawidłowy poziom cholesterolu? 

W walce z podwyższonym poziomem cholesterolu duże znaczenie odgrywa zmiana stylu życia, w szczególności prawidłowe odżywianie. Największy efekt można osiągnąć dzięki zmniejszeniu spożycia tłuszczów nasyconych i tłuszczów trans. Równie korzystne dla redukcji poziomu cholesterolu jest stosowanie żywności funkcjonalnej zawierającej fitosterole i suplementów diety zawierających czerwony ryż drożdżowy (monakolina K) [1].  

Żywność funkcjonalna (inaczej nutraceutyki) to naturalne składniki diety, które wspomagają osiąganie celów w zakresie stężeń lipidów. Dodatkowo większość produktów naturalnych wpływa także korzystnie na stężenie glukozy, insulinooporność czy ciśnienie krwi. Nutraceutyki są bezpieczne pod warunkiem zachowania wysokiej jakości produkcji [1].  

Przykłady nutraceutyków z udokumentowanymi właściwościami umożliwiającymi obniżenie poziomu cholesterolu to m.in.: 

• czerwony ryż drożdżowy,  
• sok bergamotowy, 
• czosnek. 

Czerwony ryż drożdżowy 

Czerwony ryż drożdżowy zawiera monakolinę K, której cząsteczka jest identyczna z lowastatyną (jedną z pierwszych odkrytych statyn). Mechanizm działania monakoliny jest więc taki sam jak statyn.  

Regularne stosowanie preparatów z  monakoliną umożliwia redukcję poziomu cholesterolu LDL o 15-25%.  

Badania wskazują, że stosowanie czerwonego ryżu jest bezpieczne nawet u osób z nietolerancją statyn, a działania niepożądane występują u mniej niż 0,04% osób.  

Aby jeszcze bardziej zadbać o bezpieczeństwo pacjentów ze względu na trwającą dyskusję i ostatnią roboczą rekomendację Europejskiego Urzędu do spraw Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) zawartość monakoliny K w suplementach diety została zmniejszona z 10 do poniżej 3 mg [1]. 

Bergamota 

Pochodząca prawdopodobnie z Indii pomarańcza bergamota (bergamotka) jest obecnie uprawiana głównie w regionie Kalabrii na południu Włoch. To niewielkie – dorastające do 4 m wysokości i trudne w uprawie drzewo, które kwitnie dwa razy w roku. Owoce przypominające małą pomarańczę są gorzkie. Nazwa pochodzi od włoskiego miasta Bergamo, znanego od wieków ze sprzedaży olejku z bergamoty. Głównym źródłem olejku bergamowego jest gruba skórka pomarańczy. Aby otrzymać 0,5-1 kg olejku, potrzeba aż 350-800 owoców [2]. 

Sok bergamotowy jest szczególnie bogaty we flawonoidy (flawanony i flawony). Spośród 42 odmian cytrusów bergamota zawiera ich największe stężenie. Mechanizm działania flawonoidów powodujący obniżanie stężenia cholesterolu i glukozy w surowicy polega najprawdopodobniej na aktywacji enzymu, który wpływa na regulację metabolizmu glukozy i kwasów tłuszczowych w organizmie [2].  

W badaniach wykazano, że zastosowanie 500-1000 mg frakcji polifenoli bergamotki może spowodować obniżenie LDL-C o 15-40% [1]. Stwierdzono też, że stosowana łącznie ze statyną zwiększa efekty jej działania [2].  

W badaniach nie odnotowano żadnych działań niepożądanych związanych ze stosowaniem ekstraktu z bergamotki, co potwierdza jej korzystny profil bezpieczeństwa [2]. 

Czosnek 

Czosnek jest kolejnym składnikiem o potwierdzonym korzystnym wpływie na profil lipidowy.  

Umożliwia obniżenie stężenia cholesterolu LDL o 5 do 10% [1], gdy wyciąg jest stosowany w dużych dawkach 5-6 g.  

Wyciąg z czosnku znacznie redukuje poziom trójglicerydów i podnosi poziom cholesterolu frakcji HDL. Zawarte w czosnku rozpuszczalne w tłuszczach związki siarki prawdopodobnie zmniejszają wytwarzanie cholesterolu [3]. 

Naturalne produkty obniżające cholesterol – dla kogo będą odpowiednie? 

Powyższe produkty mogą stanowić cenne uzupełnienie diety osób dbających o prawidłowy poziom cholesterolu, które są we wczesnej fazie terapii dyslipidemii. Sprawdzą się również u osób nietolerujących statyn [1]. 

Przeczytaj również:
Cholesterol – jakie są normy i rodzaje? Jak przebiega leczenie?