Kalendarz szczepień zalecanych. Które warto wykonać?

Szczepienie przeciwko grypie 

Grypa jest chorobą zakaźną wywoływaną przez wirusa grypy. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub przez kontakt pośredni (przedmioty i powierzchnie). Wirus po przedostaniu się do organizmu namnaża się w komórkach nabłonka układu oddechowego, powodując ich uszkodzenie i rozwój stanu zapalnego.

Do objawów grypy należą:  

• ból gardła,  
• suchy kaszel,  
• osłabienie,  
• rozbicie,  
• bóle mięśni i głowy,  
• gorączka z towarzyszącymi dreszczami.  

U niektórych chorych może dojść do rozwoju groźnych powikłań – zapalenia płuc, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, powikłań neurologicznych czy zaostrzenia istniejących schorzeń przewlekłych. 

Istnieją dwa typy szczepionki przeciwko grypie: inaktywowana lub żywa (podawana w formie donosowej). Szczepionki inaktywowane można podawać od 6. miesiąca życia, natomiast żywe od 2. do 18. roku życia. Skład szczepionek przeciw grypie jest corocznie aktualizowany. Dzieci szczepione po raz pierwszy wymagają zaaplikowania powtórnej dawki po upływie co najmniej 4 tygodni od podania pierwszej. Szczepionka przeciw grypie zapewnia średnie zabezpieczenie przed zachorowaniem, ale dobrze chroni przed rozwojem powikłań.

Szczepienie przeciwko HPV 

Do zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego dochodzi: 

• poprzez kontakty intymne z osobą zakażoną,  
• wskutek bezpośredniego kontaktu ze zmianami skórnymi,  
• w czasie porodu.  

Jest to wirus zakażający komórki podstawne naskórka i nabłonka płaskiego. Powoduje powstawanie zmian na skórze, błonach śluzowych oraz w okolicy odbytu i zewnętrznych narządów płciowych. Wirus występuje w ponad 100 typach, spośród których część sprzyja rozwojowi nowotworów.

Udowodniono związek zakażenia HPV z powstawaniem m.in. raka szyjki macicy, odbytu, prącia, sromu i pochwy.

Szczepionka przeciw HPV przeznaczona jest dla dzieci po 9. roku życia oraz młodych dorosłych. U osób w wieku 9-14 lat podaje się dwie dawki szczepionki, a powyżej 15. roku życia trzy dawki. Jest ona bezpłatna dla dzieci w wieku 12 i 13 lat.

Szczepienie przeciwko ospie wietrznej 

Ospa wietrzna to choroba wywoływana przez wirusa ospy wietrznej i półpaśca. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, poprzez kontakt z chorym. Objawy choroby obejmują charakterystyczną wysypkę i świąd. Ponadto mogą występować gorączka, ból mięśni i głowy. Choroba może przybrać bardzo ciężki przebieg u dzieci z obniżoną odpornością oraz noworodków (w przypadku zachorowania przez matkę w okresie okołoporodowym).

Zdarza się, że po przejściu ospy wietrznej występują powikłania w postaci wtórnych bakteryjnych zakażeń skóry, zaburzeń układu krwionośnego, a także zapalenia w obrębie nerek, płuc czy ośrodkowego układu nerwowego.

Po przechorowaniu wirus nie jest eliminowany z organizmu, lecz pozostaje uśpiony. W okresach osłabienia odporności może ulec reaktywacji, co prowadzi do rozwoju półpaśca.

Szczepionka na ospę zawiera żywe, sztucznie otrzymane wirusy. Podaje się ją w dwóch dawkach w odstępie co najmniej 6 tygodni. Przeznaczona jest dla dzieci od 9. miesiąca życia oraz dla dorosłych. 

Szczepienie przeciwko WZW A 

Wirusowe zapalenie wątroby typu A to choroba zakaźna. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą pokarmową, choć w rzadkich przypadkach możliwe jest zakażenie poprzez kontakt seksualny lub krew. Wirus powoduje ostre zapalenie wątroby. 

Objawy choroby obejmują: 

• zmęczenie,  
• mdłości i wymioty,  
• bóle brzucha, 
• bóle mięśni i stawów,  
• w przypadku postaci żółtaczkowej – żółtaczkę, odbarwienie stolca i ściemnienie moczu,  
• w przypadku postaci cholestatycznej – świąd skóry.  

Osoby po 50. roku życia oraz obciążone chorobami wątroby lub upośledzeniem odporności są narażone na ciężki przebieg zapalenia z niewydolnością wątroby, która może prowadzić do śmierci. 

Szczepionka przeciw WZW A zawiera inaktywowane (martwe) wirusy. Podaje się ją w dwóch dawkach w odstępie 6-12 miesięcy. Zalecana jest szczególnie pacjentom z grupy ryzyka ciężkiego przebiegu choroby oraz osobom podróżującym w rejony o wysokiej endemiczności WZW A (Azja Południowa oraz Afryka Środkowa i Południowa). Stosuje się ją również w profilaktyce poekspozycyjnej, podając ją w ciągu 14 dni po kontakcie z chorym. 

Szczepienie przeciwko meningokokom 

Meningokok to inna nazwa bakterii Neisseria meningitidis – dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Na choroby wywoływane przez N. meningitidis najczęściej zapadają dzieci oraz młodzież. Wysokie ryzyko zachorowania występuje również u osób z obniżoną odpornością. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, a jego źródłem jest osoba chora lub bezobjawowy nosiciel. Po przedostaniu się do organizmu meningokoki mogą skolonizować jamę nosowo-gardłową zakażonej osoby, nie wywołując objawów choroby – w ten sposób zakażony staje się nosicielem, który może zakażać następne osoby.

Drugim scenariuszem jest wywołanie u zakażonej osoby choroby – zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub sepsy, w rzadszych przypadkach łagodnej infekcji – zapalenia płuc lub zapalenia gardła. Najczęstszą formą infekcji meningokokowej jest inwazyjna choroba meningokokowa, która przebiega jako zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych bez lub z towarzyszącą sepsą.

W przypadku sepsy śmiertelność sięga nawet 30%. Zajęcie ośrodkowego układu nerwowego może skutkować trwałymi uszkodzeniami neurologicznymi – niedowładami, porażeniami, opóźnieniem rozwoju, głuchotą. 

Szczepionkę przeciw meningokokom podaje się w jednej lub dwóch dawkach, zależnie od typu szczepionki i wieku pacjenta. Szczepienie przeciwko meningokokom jest zalecane dzieciom i młodzieży oraz osobom z grup ryzyka zachorowania jako uodpornienie przeciwko inwazyjnej chorobie meningokokowej. 

Szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu 

Odkleszczowe zapalenie mózgu to choroba zakaźna. Do zakażenia dochodzi najczęściej w wyniku ukłucia przez zakażonego kleszcza, rzadziej w wyniku wypicia niegotowanego mleka zakażonych zwierząt lub poprzez transfuzję krwi czy przeszczep narządu.

Choroba przebiega w dwóch fazach, przy czym nie u każdego występują obie z nich. Pierwsza faza przebiega z gorączką, objawami infekcji dróg oddechowych, przewodu pokarmowego, bólami mięśniowo-stawowymi i bólami głowy. U większości chorych jest to jedyna faza, po której następuje wyleczenie. U pozostałych osób po fazie pierwszej dochodzi do rozwoju infekcji obejmującej ośrodkowy układ nerwowy – może ona dotyczyć mózgu, móżdżku, opon mózgowo-rdzeniowych oraz rdzenia kręgowego.

Konsekwencją zajęcia ośrodkowego układu nerwowego mogą być długotrwałe, a nawet stałe uszkodzenia neurologiczne – niedowłady, porażenia, zaburzenia pamięci, czucia. Choroba może prowadzić również do śmierci. 

Szczepionka zawiera wirusy inaktywowane. Podaje się ją w schemacie 3- lub 4-dawkowym, a co trzy lata powinno się wykonać szczepienia przypominające.

Szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu zalecane jest zwłaszcza:

• osobom pracującym w lesie,
• rolnikom, 
• turystom oraz uczestnikom obozów i kolonii,
• grzybiarzom,
• właścicielom psów, 
• rodzinom z małymi dziećmi. 

Szczepienie przeciwko COVID-19

COVID-19 jest chorobą wywoływaną przez wirus SARS-CoV-2. Choroba pojawiła się w 2019 roku i bardzo szybko rozprzestrzeniła po całym świecie. Objawy choroby są podobne do innych chorób infekcyjnych, mogą się one różnić w zależności od tego, jakim wariantem wirusa się zarażamy.

Dominują takie objawy jak:

• gorączka,
• suchy kaszel,
• ból gardła
• zmęczenie
• utrata smaku lub węchu

W cięższym przebiegu choroby pacjenci często wymagają hospitalizacji.

W krajach Unii Europejskiej dopuszczone do obrotu i stosowania są szczepionki mRNA, wektorowe oraz białkowe wzmocnione adiuwantem. Szczepionki są podawane w schemacie podstawowym oraz w dawkach przypominających. Dawki przypominające zostały zaktualizowane do wariantu Omikron.

Przeczytaj również:
Szczepienia zalecane u osób w podeszłym wieku