Kardiowerter – co to jest? Jak działa?

Co to jest kardiowerter? 

Kardiowerter-defibrylator (z ang. ICD – implantable cardioverter-defibrillator) to elektryczne urządzenie, które wszczepia się do ludzkiego organizmu. Jego podstawowym zadaniem jest wykrywanie i przerywanie arytmii komorowej serca, co odbywa się za pomocą impulsu elektrycznego. Urządzenie to odpowiada także za stymulację serca w sytuacji bradykardii.  

Kardiowerter to ważne narzędzie, które może pomóc w zapobieganiu nagłym zdarzeniom sercowym będącym częstą przyczyną zgonów [1-2].

Istnieje kilka rodzajów ICD. Urządzenia te dzieli się na: 

• jednojamowe – gdy elektroda defibrylująca umieszczona jest w prawej komorze serca, 
• dwujamowe – gdy elektrody umieszczone są zarówno w prawej komorze, jak i prawym przedsionku serca, 
• resynchronizujące – elektrody umieszczone są w prawym przedsionku oraz prawej i lewej komorze serca [1]. 

Bez względu na rodzaj kardiowertera każde takie urządzenie pełni także rolę stymulatora serca. Dobór odpowiedniego rodzaju ICD następuje na podstawie wielu czynników. Najczęściej pacjentom bez dodatkowych wskazań do stymulacji przedsionka implantuje się wersję jednojamową ICD. U osób z epizodami arytmii nadkomorowej lub zespołem chorej zatoki zwykle stosuje się wersję dwujamową. Układ resynchronizujący ICD wszczepia się natomiast pacjentom z upośledzeniem funkcji skurczowej lewej komory serca czy poszerzonym zespołem QRS [1]. 

Kardiowerter – jak działa?

Kontrola pracy serca wymaga połączenia się urządzenia ICD z programatorem. Konieczne jest używanie kardiowerterów i programatorów tej samej firmy, by cały układ współpracował. Programator to urządzenie niezbędne do weryfikacji pracy serca lub modyfikacji działania ICD.  

Kontrolę pracy serca przeprowadzają lekarze elektrofizjolodzy w szpitalach lub poradniach. Postęp techniki spowodował liczne ułatwienia w kwestii nadzoru pacjentów z wszczepionym kardiowerterem. Obecnie urządzenia te są wyposażone w systemy kontroli telemetrycznej. Pacjent po implantacji kardiowertera otrzymuje także dodatkowy nadajnik, który przesyła dane dotyczące pracy serca na serwer, gdzie mają do nich dostęp lekarze prowadzący terapię. Znacznie ułatwia to leczenie i zwiększa komfort pacjenta, który jest zwolniony z dodatkowych wizyt i rutynowych kontroli. Dodatkowo system telemetryczny pozwala na szybką identyfikację wszelkich nieprawidłowości w pracy ICD lub serca.  

Lekarze mają możliwość natychmiastowej interwencji bez konieczności czekania na wizytę pacjenta. Chorzy zyskują lepszą opiekę i zmniejsza się ryzyko nagłych zgonów sercowych [1]. 

Rutynowa kontrola pracy kardiowertera w poradni polega na odczycie przez lekarza podstawowych parametrów pracy serca i urządzenia. Specjalista najczęściej sięga po następujące dane: 

• poprawność pracy ICD, 
• przypadki zarejestrowanych epizodów arytmicznych, 
• procent stymulacji resynchronizującej serca [1].

Jak często należy przeprowadzać kontrolę pracy kardiowertera? 

Pierwsza kontrola pracy urządzenia powinna nastąpić w ciągu 72 godzin od wszczepienia (jeszcze przed wypisaniem pacjenta ze szpitala). Kolejna kontrola powinna się odbyć w ciągu 2 do 12 tygodni po implantacji. Następne kontrole telemetryczne lub tradycyjne powinny odbywać się cyklicznie co 3 do 12 miesięcy, w zależności od rodzaju wszczepionego urządzenia i stanu pacjenta [1]. 

Nowoczesne technologie a kardiowerter 

Urządzenia wszczepiane pacjentom są coraz bardziej nowoczesne, co stanowi wygodę zarówno dla chorego, jak i lekarza prowadzącego. Te najnowsze pozwalają na połączenie ze smartfonem dzięki wykorzystaniu technologii bluetooth.  

W Klinice Kardiologii Centralnego Szpitala Klinicznego w Warszawie wszczepiono jeden z najnowocześniejszych kardiowerterów-defibrylatorów na świecie.  

Ponieważ pacjent ma możliwość przekazywania danych dotyczących pracy urządzenia z każdego miejsca na świecie. Nie ma potrzeby stosowania dodatkowych nadajników, a technologia bluetooth jest rozwiązaniem energooszczędnym i zapewnia odpowiedni poziom zabezpieczenia transmisji danych [2]. 

Kto powinien posiadać kardiowerter? 

Kardiowerter-defibrylator ma istotne zastosowanie u pacjentów, którzy doznali zatrzymania krążenia lub utraty przytomności na skutek częstoskurczu komorowego. Wytyczne wskazują na implantację ICD u chorych z częstoskurczem komorowym i migotaniem komór. Kardiowerter jest przeznaczony w szczególności dla chorych z wysokim ryzykiem nagłych epizodów sercowych. W przypadku pacjentów niskiego ryzyka nie ma wskazań do implantacji. Stosuje się u nich odpowiednią farmakoterapię. Podobnie postępuje się z pacjentami ze wskazaniem do implantacji, która nie może być wykonana z innych przyczyn.  

Decyzja o implantacji kardiowertera powinna być zawsze dokładnie przemyślana przez lekarzy, ponieważ część interwencji ICD (nawet 30%) to interwencje nieadekwatne – generowane na skutek arytmii o łagodnym przebiegu.  

Wyładowania urządzenia mogą być także przyczyną depresji lub zaburzeń nerwicowych u pacjentów. Zabieg implantacji obarczony jest zawsze pewnym ryzykiem, jednakże większość pacjentów bardzo dobrze toleruje kardiowerter [3]. 

ICD a płeć 

Sam zabieg implantacji kardiowertera wygląda podobnie u kobiet i mężczyzn. Drobne różnice wynikają z budowy anatomicznej. U kobiet korpus urządzenia można umieścić pod mięśniem piersiowym, a nie nad nim. Taka różnica wpływa na przebieg zabiegu, który jest nieco bardziej bolesny i trudniejszy. Takie położenie kardiowertera może później utrudnić badanie mammograficzne lub ewentualne leczenie w przypadku wystąpienia nowotworu piersi, dlatego niektórzy specjaliści zalecają ułożenie korpusu urządzenia nieco wyżej, bliżej obojczyka i nieco bardziej z boku niż u mężczyzn. U kobiet mięsień sercowy jest zwykle mniejszy, dlatego często możliwe jest zastosowanie krótszych elektrod [4]. 

Korzyści wynikające ze stosowania kardiowertera w przypadku obu płci są zbliżone. Przeżywalność i śmiertelność są na podobnym poziomie. W przypadku mężczyzn zauważono jednak wyższą częstość nawrotów arytmii w przebiegu choroby niedokrwiennej serca [4].  

Kardiowerter u kobiet w ciąży 

W przebiegu ciąży zwiększa się wrażliwość serca na katecholaminy. Przyczyną jest wzrost gęstości receptorów adrenergicznych.  

W związku z tym u kobiet w ciąży występuje większe ryzyko pojawienia się zaburzeń pracy serca.  

Kobiety w ciąży, które posiadają kardiowerter, są narażone na większą ilość wyładowań. Mimo to w ostatnich latach zauważa się wzrost liczby zabiegów implantacji kardiowertera u kobiet. Ostatnie doniesienia medyczne informują także o pozytywnie zakończonych zabiegach implantacji kardiowertera u kobiet w ciąży. Specjaliści nie stwierdzili dotychczas negatywnego wpływu takiego zabiegu na płód [4].