Mikrobiom jelitowy – co warto o nim wiedzieć?

Mikrobiom jelitowy – co to takiego? 

Szacowany ciężar mikroorganizmów, które bytują w błonach śluzowych człowieka, może wynosić nawet 2 kg. Najliczniejszą i najbardziej aktywną grupą drobnoustrojów jest właśnie mikrobiom jelitowy – ogół bakterii bytujących w ludzkim jelicie. 

W organizmie człowieka miejscem stwarzającym szczególnie sprzyjające warunki do namnażania się mikoorganizmów jest jelito grube ze względu na powolny pasaż treści jelitowej. Skład flory jelitowej różni się w zależności od odcinka przewodu pokarmowego – inna flora znajduje się w: 

• jamie ustnej – Streptococcus,  Peptococcus, Staphylococcus oraz Bifidobacterium, Lactobacillus i Fusobacterium, 
• żołądku – Helicobacter pylori, Lactobacillus, Streptococcus i drożdże Candida albicans,  
• jelicie cienkim – Bacteroides, Streptococcus, Lactobacillus, Enterococcus, Clostridium, Veillonella oraz bakterie z rodziny Enterobacteriaceae,  
• jelicie grubym – Bacteroides, Clostridium, Bifidobacterium, Enterococcus, Eubacterium, Fusobacterium, Peptostreptococcus, Ruminococcus, Streptococcus i Bacillus. 

Wydawałoby się, że taka ilość mikroorganizmów bytujących w jelitach może stwarzać spore zagrożenie dla życia człowieka, jednakże ludzki organizm wykształcił wiele mechanizmów zabezpieczających zarówno przed nadmiernym rozrostem, jak i przed przedostawaniem się bakterii jelitowych poza światło przewodu pokarmowego.  

Czynniki kształtujące mikrobiom jelitowy 

Mikrobiota jelit wywiera wpływ na organizm człowieka od momentu narodzin. Na jej kształtowanie ma wpływ wiele czynników, m.in. genotyp gospodarza, stosowanie antybiotykoterapii, sposób żywienia oraz sposób przyjścia na świat.

Sposób żywienia jest związany np. z miejscem zamieszkania – skład mikroflory różni się przykładowo u Japończyków i Amerykanów oraz między mieszkańcami wsi i miast.

Na różnorodność mikroflory dziecka wpływa również status zdrowotny matki, jej mikroflora, sposób porodu (najlepszy pod tym względem jest poród naturalny) oraz sposób karmienia (najlepszym sposobem żywienia jest karmienie piersią).  

Rola mikrobioty jelitowej 

Mikrobiota jelitowa pełni w organizmie wiele istotnych funkcji: 

• udział w syntezie witamin takich jak witamina K, witamina B12, biotyna, witamina B9 (kwas foliowy); 
• absorpcja jonów magnezu, wapnia i żelaza; 
• efektywniejsze przyswajanie energii za sprawą wspomagania rozkładu polisacharydów nieprzyswajalnych dla człowieka w postaci pierwotnej; 
• wzmocnienie integralności jelita poprzez uczestniczenie w wytwarzaniu krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych; 

Ponadto, jako źródło kwasu masłowego, działa przeciwzapalnie, wpływając na zmniejszenie stężenia cytokin prozapalnych, a także wspomaga układ odpornościowy, chroniąc przed namnażaniem się potencjalnie szkodliwych dla organizmu patogenów.  

Związek mikrobiomu z chorobami  

W ostatnich latach związek mikrobiomu jelitowego z występowaniem konkretnych jednostek chorobowych jest intensywnie badany. Badacze odkryli ścisłe zależności składu mikroflory jelitowej z występowaniem nieswoistych zapaleń jelit, np. chorobą Leśniowskiego-Crohna.  

Zaskakujące może być to, że coraz częściej badacze podkreślają związek składu ludzkiego mikrobiomu z występowaniem otyłości. U badanych osób, które zmagały się z nadmierną masą ciała, stwierdzono wzrost odsetka bakterii typu Firmicutes w stosunku do typu Bacteroidetes. Taka zmiana w składzie mikroflory jelitowej powoduje większą dostępność energii pozyskiwanej z pokarmu, a co za tym idzie – wzrost masy ciała. Dzieje się tak, ponieważ bakterie Firmicutes w znacznym stopniu metabolizują składniki pokarmowe, dostarczając organizmowi człowieka dodatkowych kalorii, co predysponuje do występowania otyłości.  

Nieprawidłowy skład mikroflory człowieka może mieć również wpływ na wystąpienie raka jelita grubego, alergii, autyzmu i wielu innych schorzeń – brakuje jednak jednoznacznych badań, by to potwierdzić. Nie zmienia to faktu, że istnieje coraz więcej przesłanek, by upatrywać roli mikrobiomu w występowaniu czy też leczeniu niektórych chorób. 

Czy mikrobiom można uszkodzić?  

Mikrobiom jelitowy może ulec uszkodzeniu, np. w wyniku antybiotykoterapii. W trakcie jej trwania dochodzi do zmiany proporcji głównych typów bakterii, które zasiedlają jelito człowieka, a powrót prawidłowej struktury mikrobiomu może trwać nawet 2 lata.

Niektórzy badacze sugerują, że powrót do stanu sprzed terapii antybiotykami może nie być w pełni możliwy.

Dlatego tak ważne jest wzmacnianie flory bakteryjnej jelit zarówno przed, jak i po antybiotykoterapii. 

Podsumowując, warto dbać o zachowanie odpowiedniej mikrobioty jelitowej, która jest gwarantem zachowania zdrowia i prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Przeczytaj również:
Flora bakteryjna jelit – jak wspierać ją dietą?
Probiotyki – co warto o nich wiedzieć?