Mokry kaszel u dziecka. Jak go leczyć?

Rodzaje kaszlu 

Kaszel to jeden z najczęściej zgłaszanych objawów infekcji. Jest on związany z chorobami układu oddechowego, ale może również pojawiać się w innych, pozapłucnych dolegliwościach. 

Kaszel ze względu na jego charakter dzielimy na:  

• suchy (nieproduktywny) – nie towarzyszy mu odkrztuszanie wydzieliny. Może pojawić się na początku infekcji, towarzyszyć astmie oskrzelowej lub alergii;   
• mokry (produktywny) – towarzyszy mu odkasływanie zalegającej wydzieliny. Kaszel ten występuje przy infekcji. Warto wiedzieć, że małe dzieci nie potrafią odkasływać efektywnie i często połykają wydzielinę. Może to prowokować wymioty.  

Mokry kaszel u dziecka – przyczyny 

Kaszel to odruch obronny organizmu, podczas którego z dróg oddechowych usuwane są przeszkody mogące wpływać na jego drożność. Należą do nich wirusy, bakterie, substancje chemiczne, zanieczyszczone powietrze czy ciała obce.

Kaszel mokry u dzieci jest najczęściej związany z infekcjami górnych i dolnych dróg oddechowych. Są to w większości infekcje wirusowe, rzadziej bakteryjne.  

Zapalenie oskrzeli, oskrzelików, płuc czy zaostrzenie astmy to choroby, które mogą przebiegać z mokrym kaszlem. Według najnowszych badań astma oskrzelowa i przewlekła obturacyjna choroba płuc rozwijają się już w dzieciństwie. Dlatego też nie powinniśmy bagatelizować przedłużającego się kaszlu u dzieci. 

Przyczyną mokrego kaszlu może być również zapalenie zatok przynosowych. Pojawiająca się podczas kataru wydzielina spływa po gardle, drażniąc je i pobudzając do kaszlu, który ma oczyścić drogi oddechowe.

W kaszlu mokrym u dzieci musimy również zwrócić uwagę na charakter wydzieliny. Jeśli jest ona ropna, mamy do czynienia z zakażeniem bakteryjnym. Domieszka krwi może sugerować zakażenie, gruźlicę lub krwawienie pęcherzykowe. 

Mokry kaszel u dziecka – ile trwa?  

Biorąc pod uwagę czas trwania kaszlu, dzielimy go na: 

• kaszel ostry – trwa do 3 tygodni, 
• kaszel przewlekły – trwa ponad 3 tygodnie.  

Jedną z przyczyn długotrwałego kaszlu mokrego jest przedłużające się bakteryjne zapalenie oskrzeli. Kaszel ustępuje zwykle po 2-4 tygodniach leczenia antybiotykiem doustnym. Nieleczone przewlekłe zapalenie oskrzeli może prowadzić do poważnej choroby – rozstrzenia oskrzeli, czyli nieodwracalnych zmian w obrębie drzewa oskrzelowego.  

Kaszel towarzyszący infekcji i trwający dłużej niż 3 tygodnie po infekcji powinien być ponownie zweryfikowany przez lekarza.  

Przewlekły kaszel może być związany również z nakładaniem się na siebie kolejnych infekcji. 

Co zastosować na mokry kaszel u dziecka?

Leki na kaszel mokry usuwają nadmiar zalegającej wydzieliny i przywracają prawidłową pracę rzęsek nabłonka dróg oddechowych. Istnieje kilka grup leków, które możemy podać dziecku zmagającemu się z kaszlem.

Leki sekretolityczne (wykrztuśne)  

Upłynniają one zalegającą wydzielinę, zwiększając jej nawodnienia i objętość.  

Do tej grupy należą:  

• gwajfenazyna – zarejestrowana dla pacjentów powyżej 6. roku życia w chorobach dróg oddechowych przebiegających z wydzielaniem lepkiego śluzu;  
• inhalacje z soli hipertonicznej o stężeniu 3-7% – rozrzedza wydzielinę, może nasilać kaszel i wywoływać skurcz oskrzeli, dlatego u chorych na astmę najpierw podajemy leki rozluźniające oskrzela.  

Mukoregulatory  

Są to leki normalizujące wydzielanie śluzu. Należy do nich karbocysteina, która działa również przeciwzapalnie i zmienia skład śluzu. Dzięki temu jest on mniej lepki. Dodatkowo zmniejsza przyleganie niektórych bakterii do nabłonka wyścielającego drogi oddechowe. Zarejestrowana dla dzieci powyżej 2. roku życia.  

Leki mukolityczne  

Zmniejszają lepkość wydzieliny w drogach oddechowych. 

Należą do nich:   

• acetylocysteina – dodatkowo zmniejsza produkcję śluzu w infekcji bakteryjnej, obniża zdolność bakterii do przyklejania się do komórek nabłonka gardła. Może być stosowana w terapii krótkotrwałej, jak i w infekcjach przewlekłych. Jest przeznaczona dla dzieci powyżej 3. roku życia. Bez konsultacji z lekarzem można ją przyjmować przez 4-5 dni; 
• erdosteina – upłynnia wydzielinę i poprawia efektywność odkrztuszania, skracając tym samym czas trwania kaszlu. Podobnie jak karbocysteina ogranicza przyleganie niektórych patogenów do nabłonka dróg oddechowych i działa przeciwzapalnie. Mogą ją stosować dzieci powyżej 2. roku życia.  

Leki mukokinetyczne 

Pobudzają transport śluzu przez rzęski i zmniejszają jego przyleganie do ścian dróg oddechowych.   

Należą do nich: 

• bromheksyna – dzieli śluz na mniejsze części, zwiększa jego objętość i zmniejsza lepkość. Zwiększa stężenie podawanych z nią antybiotyków w wydzielinie oskrzelowej; 
• ambroksol – jest metabolitem bromheksyny wykazującym silniejsze i dłuższe działanie. Skraca czas trwania kaszlu, zmniejsza lepkość śluzu i stan zapalny w drogach oddechowych. Usprawnia przesuwanie się śluzu po rzęskach. Mogą go stosować dzieci od 1. roku życia.    

Leki na kaszel mokry – pamiętaj o tych zasadach! 

Podczas stosowania leków wykrztuśnych u dzieci pamiętaj o kilku zasadach:  

• Nie podawaj ich na noc, aby nie nasilać kaszlu podczas snu.   
• Zadbaj o odpowiednią ilość wypijanych płynów, które rozrzedzą wydzielinę. 
• Zachowaj ostrożność podczas stosowania leków mukokinetycznych u pacjentów, którzy mają kłopoty z odkasływaniem. Zachęcaj dzieci do częstszego odkasływania wydzieliny. 
• Samo podanie leków wykrztuśnych przy mokrym kaszlu u dzieci nie wystarczy. Ważna jest również systematyczna gimnastyka oddechowa, oklepywanie czy odpowiednie ułożenie chorego. Ma to szczególne znaczenie w chorobach przewlekłych. 

Mokry kaszel u dziecka – domowe sposoby

Zadbaj o odpowiednie nawodnienie  

Dziecko powinno pić ok. 2 l płynów na dobę. W innym przypadku działanie leków stosowanych w mokrym kaszlu jest zdecydowanie słabsze.  

Nawilżaj drogi oddechowe 

W kaszlu mokrym mogą pomóc nebulizacje z wykorzystaniem inhalatorów. Płyn (zwykle sól fizjologiczna) jest rozbijany na małe cząstki, dzięki czemu dociera do najdrobniejszych oskrzelików. Nawodnienie jest szczególnie ważne u małych dzieci, ponieważ nie mają one w pełni wykształconego odruchu kaszlu.   

Pamiętaj o ćwiczeniach oddechowych 

Poprawiają one pracę układu oddechowego. Możesz zachęcić dziecko do dmuchania baniek, zawieszonych na nitce małych elementów czy statków z papieru, np. podczas kąpieli w wannie.   

Zachęcaj do odkasływania  

Często przypominaj dziecku, aby odkasływało zalegającą wydzielinę. Dzięki temu skuteczniej oczyści drogi oddechowe.  

Regularnie czyść nos  

Oczyszczanie nosa z zalegającej wydzieliny ma ogromne znaczenie przy kaszlu mokrym, spowodowanym spływaniem wydzieliny z nosa do gardła. W przypadku małych dzieci, które nie potrafią dmuchać nosa, skorzystaj z aspiratora. Pamiętaj, by najpierw nawilżyć nos solą fizjologiczną. 

Zadbaj o właściwą jakość powietrza w domu  

Czyste, nawilżone powietrze sprzyja zdrowiu. Możesz w tym celu postawić w pokoju oczyszczacz i nawilżacz powietrza. Włączone kaloryfery w sezonie grzewczym wysuszają powietrze. Warto położyć na nie mokry ręcznik, który je nawilży. 

Oprócz tego nie narażaj dziecka na bierne palenie, czyli przebywanie w pomieszczeniu, w którym pali się papierosy. 

Sięgnij po preparaty ziołowe  

Aby wspomóc leczenie mokrego kaszlu, możesz zastosować preparaty ziołowe, np.: 

• cebulę – syrop z cebuli ma działanie wykrztuśne, zawiera dużo witamin i mikroelementów. Możesz go wykonać w domu lub skorzystać z gotowego preparatu, który jest zalecany dla dzieci powyżej 6. roku życia; 
• wyciąg z korzenia pelargonii afrykańskiej – wzmacnia odporność, działa antybakteryjnie, wspomaga oczyszczanie oskrzeli z bakterii i wirusów;  
• bluszcz pospolity – syrop z bluszczu jest polecany przy mokrym kaszlu z utrudnionym odkrztuszaniem i zalegającą wydzieliną. Dodatkowo rozluźnia oskrzela. Może być stosowany u dzieci od 2 lat;   
• tymianek pospolity – występuje w preparatach złożonych; działa antybakteryjnie, wykrztuśnie i rozluźniająco na oskrzela. 

Mokry kaszel u dziecka – kiedy do lekarza? 

Udaj się z dzieckiem do lekarza, jeśli:  

• kaszel występuje u noworodka lub dziecka do 3. miesiąca życia. Może wskazywać na infekcję dróg oddechowych lub być symptomem poważnych chorób jak astma czy mukowiscydoza albo wad wrodzonych, np. przetoki przełykowo-tchawiczej. W niektórych przypadkach konieczna jest rozszerzona diagnostyka. Wczesne wykrycie choroby lub wady genetycznej rzutuje na przebieg choroby, dalszy rozwój dziecka i ewentualne wystąpienie powikłań. 
• kaszel mokry to jeden z objawów przeziębienia i towarzyszą mu utrzymująca się gorączka, osłabienie organizmu i nagłe pogorszenie stanu zdrowia.   
• kaszel mokry utrzymuje się u dziecka dłużej niż 4 tygodnie.  
• pojawiły się dodatkowe objawy takie jak krwioplucie, duszności, nocne poty czy utrata masy ciała.  

Jeśli kaszel lub towarzyszące mu symptomy budzą Twój niepokój, nie zwlekaj z wizytą u lekarza. Pediatra po zebraniu wywiadu i zbadaniu dziecka może zlecić dodatkowo badanie RTG klatki piersiowej lub spiromertię w przypadku starszych dzieci.  

Infekcje przebiegające z mokrym kaszlem są częste u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Właściwie dobrane leczenie i wsparcie w postaci domowych sposobów pomogą dziecku wrócić do zdrowia. 

Przeczytaj również:
Suchy kaszel u dziecka. Jak go zwalczyć?