Nowotwory skóry – przyczyny, objawy, leczenie

Zmiany łagodne 

Na skórze występują zmiany łagodne różnego pochodzenia, które dzielą się na kilka grup i mniejsze podgrupy. Oto kilka przykładów: 

Łagodne nowotwory pochodzenia naskórkowego: 

• Brodawki łojotokowe – najczęstsze guzy w tej grupie. Zwykle pojawiają się po 30. roku życia. Mają postać uniesionych, dobrze odgraniczonych zmian o kolorze od żółtego po brązowy. Zazwyczaj są liczne. Zwykle nie wymagają leczenia, choć można je poddać elektrokoagulacji, kriochirurgii, laseroterapii lub klasycznej chirurgii, gdy ich lokalizacja powoduje drażnienie lub defekt estetyczny. Ich nagły wysiew może występować u chorych z nowotworami złośliwymi innych narządów jako zespół paranowotworowy.   
• Torbiele naskórkowe – są to wyraźnie odgraniczone zmiany guzkowe, najczęściej pojawiające się na tułowiu, szyi czy głowie. Mają twardą konsystencję i wgłębienie na szczycie. Są niebolesne. 

Łagodne nowotwory wywodzące się ze skóry właściwej: 

• Włókniak twardy – jest to zmiana guzkowa lub grudkowa, która przybiera barwę od brązowej po czerwonobrązową. Wystaje ponad powierzchnię otaczającej skóry. Jest to guzek twardy. 
• Bliznowce – powstają najczęściej w wyniku uszkodzenia skóry. Mają błyszczącą, gładką powierzchnię, często nieregularny kształt. Ich powstawanie częściej obserwuje się u osób młodych, osób o ciemniejszej karnacji oraz w przypadku uszkodzeń skóry w miejscach, gdzie jest ona napięta. 

Łagodne nowotwory pochodzące z przydatków skóry: 

• Łagodne guzy wywodzące się z gruczołów potowych, łojowych czy mieszków włosowych. 

Łagodne zmiany wywodzące się z melanocytów: 

• Znamiona barwnikowe – są to ogniska łagodnego rozrostu melanocytów, czyli komórek barwnikowych. Występują powszechnie w populacji. Dzielą się na: 
• Łagodne znamiona barwnikowe – zmiany nabyte. Mają regularny kształt, jednolite wybarwienie, a ich brzeg wyraźnie odgranicza się od otaczającej skóry. Ryzyko rozwoju czerniaka jest bardzo niskie. 
• Atypowe znamiona barwnikowe – zmiany nabyte. Mają nieregularny kształt, niejednolite wybarwienie, a ich rozmiar przekracza 5 mm. Ten typ znamion może ulec zezłośliwieniu i transformacji do czerniaka. 
• Wrodzone znamiona barwnikowe – są obecne już przy urodzeniu dziecka, zwykle regularne i jednolicie wybarwione. 

Nowotwory złośliwe skóry 

Czerniak

Czerniak to nowotwór złośliwy, który może umiejscawiać się na skórze. Jest to jego najczęstsza lokalizacja, ale może pojawić się także w innych lokalizacjach, takich jak np. tęczówka oka. Wywodzi się on z komórek barwnikowych, czyli melanocytów. 

Czynniki ryzyka rozwoju czerniaka skóry 

Na wystąpienie czerniaka wpływają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Do najważniejszych czynników ryzyka zalicza się: 

• wystąpienie czerniaka u krewnych pierwszego stopnia (np. rodziców, dzieci), 
• narażenie na intensywne promieniowanie UV np. opalanie, korzystanie z solarium, 
• występowanie licznych znamion barwnikowych lub atypowych znamion barwnikowych, 
• jasną karnację, skłonność do oparzeń słonecznych lub przebyte oparzenia słoneczne w młodym wieku, 
• niektóre choroby skóry, np. xeroderma pigmentosum, 
• leczenie immunosupresyjne. 

Jak wygląda czerniak skóry? 

Istnieje kilka cech, które powinny skłonić do udania się do dermatologa w celu oceny dermatoskopowej zmiany. Do najważniejszych zalicza się: 

• nierównomierne wybarwienie zmiany – obszary o ciemniejszym i jaśniejszym odcieniu, 
• nieregularny kształt znamienia, 
• poszarpane, nierówne brzegi, 
• wielkość przekraczająca 6 mm, 
• powiększanie się średnicy lub uwypuklenia zmiany skórnej (zmiany wczesne mogą być płaskie i ulegać uwypukleniu wraz ze wzrostem nowotworu), 
• świąd w obrębie znamienia, 
• powstanie owrzodzenia w obrębie zmiany, 
• sączenie płynu w obrębie zmiany, 
• powiększenie lokalnych węzłów chłonnych. 

W niewielkim odsetku przypadków (ok. 2%) czerniak może przybierać postać pozbawioną barwnika, a co za tym idzie nie prezentować się jako charakterystyczna zmiana o nierównym zabarwieniu. Warto więc zwracać uwagę na rosnące zmiany skórne, nie tylko barwnikowe! 

Diagnostyka i leczenie czerniaka skóry 

Pierwszym badaniem diagnostycznym jest badanie dermatoskopowe – nieinwazyjna ocena zmiany. Standardowym postępowaniem w przypadku podejrzenia czerniaka jest tak zwana biopsja wycinająca, czyli usunięcie zmiany i jej ocena histopatologiczna. Pewne rozpoznanie stawia się na podstawie wyniku badania histopatologicznego. 

W leczeniu podstawowe znaczenie ma chirurgiczna resekcja zmiany z odpowiednim marginesem zdrowej tkanki. Zależnie od wskazań resekcji poddaje się również regionalne węzły chłonne. Leczenie uzupełniające stosuje się w niektórych przypadkach, a zastosowanie znajdują tu współcześnie głównie immunoterapia i terapie ukierunkowane molekularnie, rzadziej chemioterapia. 

Czerniak skóry – rokowanie 

Rokowanie w przypadku czerniaka skóry jest poważne, a przeżywalność 5-letnia zależy od zaawansowania choroby w momencie rozpoznania i rozpoczęcia leczenia. W I stopniu zaawansowania 5 lat przeżywa 95% chorych, natomiast w IV stadium zaledwie około 20%.  

Wczesne rozpoznanie choroby i wdrożenie leczenia jest bardzo ważne. 

Jak zmniejszyć ryzyko zachorowania na czerniaka skóry? 

W celu zmniejszenia ryzyka zachorowania na czerniaka skóry warto zastosować się do kilku zasad dotyczących przebywania na słońcu. Do najważniejszych należą: 

• unikanie ekspozycji na promienie słoneczne w godzinach 10-15, 
• stosowanie filtrów UVA i UVB na skórę, 
• unikanie bezpośredniej ekspozycji na promieniowanie słoneczne, noszenie odzieży z długimi rękawami i nogawkami oraz nakryć głowy, np. kapeluszy z szerokim rondem, 
• kontrolowanie znamion w czasie badania dermatoskopowego – w przypadku gdy dermatolog nie stwierdza zmian wzbudzających niepokój onkologiczny, badanie należy wykonywać co najmniej raz w roku, w pozostałych przypadkach zgodnie z zaleceniem lekarza, 
• bezwzględna ochrona przed oparzeniami słonecznymi, zwłaszcza u dzieci. 

Raki skóry 

Raki skóry to nowotwory złośliwe skóry wywodzące się z tkanki nabłonkowej. Raki skóry nie są jednolitą grupą. W jej obrębie wyróżnia się rodzaje różniące się nieco epidemiologią, charakterystyką kliniczną czy rokowaniem. 

Czynniki ryzyka wystąpienia raków skóry 

Na ryzyko wystąpienia raków skóry wpływają zarówno wrodzone predyspozycje, jak i działanie czynników środowiskowych. Do najważniejszych z nich należą: 

• jasna karnacja, włosy blond lub rude, występowanie licznych piegów, 
• narażenie na promieniowanie UVB, UVA, 
• stany obniżonej odporności, 
• starszy wiek, 
• działanie czynników chemicznych, np. pochodnych węglowodorów aromatycznych, działanie substancji fotouczulających, 
• niektóre choroby skóry, np. infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), 
• działanie promieniowania jonizującego, 
• przewlekłe stany zapalne skóry, 
• przewlekłe drażnienie skóry, blizny. 

Rodzaje raków skóry

Rak podstawnokomórkowy

Rak podstawnokomórkowy to najczęstszy rak skóry. Stanowi 70-80% przypadków raków skóry (zależnie od źródeł). Występuje zwłaszcza u osób starszych. Może rozwijać się na bazie stanów przedrakowych lub w skórze uprzednio zdrowej. Umiejscawia się często w obrębie skóry twarzy, np. w okolicy oka, nosa, czy na czole, rzadziej lokalizuje się w obrębie skóry pleców lub kończyn. We wczesnej fazie przybiera najczęściej postać gładkiego, błyszczącego guzka, który z czasem powiększa się. Rośnie bardzo powoli, ponadto niezwykle rzadko daje przerzuty odległe. Może natomiast naciekać poprzez ciągłość na struktury sąsiadujące z jego skórną lokalizacją i doprowadzać do ich niszczenia. Szczególnie groźny w tym kontekście jest podtyp raka podstawnokomórkowego zwany wrzodziejącym, który dość agresywnie nacieka w głąb tkanek. 

Rokowanie w raku podstawnokomórkowym jest dobre z uwagi na jego bardzo rzadkie przerzutowanie i powolny wzrost. 

Rak kolczystokomórkowy 

Rak kolczystokomórkowy występuje rzadziej niż rak podstawnokomórkowy – stanowi około 20% raków skóry. Występuje u osób w średnim i starszym wieku. Często powstaje na bazie stanów przedrakowych. Lokalizuje się zwykle na granicy skóry i błon śluzowych, np. w okolicy czerwieni wargowej, nosa czy narządów płciowych. W przeciwieństwie do raka podstawnokomórkowego wykazuje szybki wzrost, często nacieka w głąb tkanek, a także może przerzutować do tkanek i narządów odległych. Rokowanie jest poważniejsze niż w raku podstawnokomórkowym i zależy od stopnia zaawansowania nowotworu, lokalizacji, podłoża jego rozwoju, obecności i rozległości naciekania tkanek głębszych czy występowania przerzutów odległych. 

Rak brodawkujący 

Jest to typ raka wiązany z infekcją wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) typu 11 i 6. Występuje na skórze stóp, w okolicy narządów płciowych i w obrębie błon śluzowych jamy ustnej. Charakteryzuje się powolnym wzrostem i rzadkim przerzutowaniem do narządów odległych. 

Diagnostyka i leczenie raków skóry 

Podejrzenie obecności raka skóry lekarz dermatolog stawia na podstawie wywiadu i badania. Ostateczne rozpoznanie natomiast wymaga badania histopatologicznego bioptatu zmiany. Podstawową metodą terapii jest chirurgiczne usunięcie z zachowaniem marginesu zdrowej tkanki. W niektórych przypadkach, zwłaszcza zmian niewielkich i powierzchownych (głównie raka podstawnokomórkowego), wykorzystuje się inne metody, takie jak terapia fotodynamiczna, leczenie miejscowe 5-fluorouracylem lub imikwimodem, laser CO2, rzadziej doogniskową terapię interferonami. 

Przeczytaj również:
Rak skóry po opalaniu – kiedy narażamy się na to zagrożenie?