Ostuda (melasma) – przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest ostuda? 

Ostuda (melasma, melanoderma) to dolegliwość skórna, która jest związana ze wzmożonym wytwarzaniem melaniny w miejscach wystawianych na promieniowanie UV, co powoduje nabyte przebarwienia. Najczęściej dotyczy kobiet w okresie rozrodczym między 30. a 50. rokiem życia, częściej tych o ciemnej karnacji. Tylko w ok. 10-25% przypadków ostuda występuje u mężczyzn [1, 2]. Problem dotyczy ok. 1,5-33% populacji [3].

Ostuda – przyczyny 

Głównym czynnikiem odpowiedzialnym za występowanie ostudy jest ekspozycja na promieniowanie słoneczne. U ok. 40-50% kobiet zmiany pigmentacyjne indukują ciąża, preparaty antykoncepcyjne lub hormonalna terapia zastępcza. Na powstawanie melasmy mogą także wpływać predyspozycje genetyczne, guzy jajnika, a nawet pasożyty jelitowe [2].  

Warto pamiętać, że stosowanie niektórych leków zwiększa ryzyko powstawania przebarwień i uwrażliwia skórę na działanie promieniowania UV. Do takich preparatów należą:  

• antybiotyki z grupy tetracyklin,  
• sulfonamidy,  
• leki przeciwgrzybicze,  
• leki przeciwcukrzycowe,  
• Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, 
• leki  moczopędne.   

Takie właściwości mają również niektóre zioła, np. nagietek i dziurawiec.  

Składniki niektórych perfum, dezodorantów oraz kosmetyki zawierające w składzie salicylany, cytryniany, wyciągi z cytrusów i ekstrakt z bergamotki także mogą mieć właściwości światłouczulające [2]. 

U mężczyzn czynnikiem wywołującym pojawienie się ostudy są substancje stymulujące produkcję testosteronu [2].  

Podczas diagnozy melasmy należy ją odróżnić od innych chorób, które charakteryzują się występowaniem uogólnionych przebarwień – genetycznych (np. nerwiakowłókniakowatość), nadczynności tarczycy, wątroby, nerek, niewydolności lub nadczynności kory nadnerczy, niektórych nowotworów, a także niedoboru witamin lub zaburzeń metabolicznych [2]. 

Jakie są objawy ostudy? 

Melasma ma postać brązowych lub szarawych plam, które są wyraźne, asymetryczne i nieregularne. Najczęstszym miejscem ich występowania jest twarz, przede wszystkim czoło, policzki, skronie i górna warga. Melasma niekiedy pojawia się także na szyi i ramionach. Defekt ten występuje zatem na częściach ciała narażonych na ekspozycję na promienie słoneczne [1, 2]. 

Melasma – jak leczyć? 

W przypadku wystąpienia przebarwień najlepiej udać się do dermatologa lub lekarza medycyny estetycznej, który zdiagnozuje problem. Badanie jest bezbolesne i nie sprawia trudności diagnostycznych. Do określenia głębokości przebarwień lekarz wykorzystuje lampę Wooda i przeprowadza wywiad, który dotyczy przyjmowanych leków, schorzeń, przebytych ciąż, a także stosowanych kosmetyków i zabiegów kosmetycznych [1]. 

Specjalista może wykonać zabiegi złuszczania z użyciem peelingów chemicznych zawierających kwas glikolowy lub trójchlorooctowy, a w przypadku cery wrażliwej kwas pirogronowy. Stosowane są również zabiegi dermabrazji i mikrodermabrazji, które polegają na mechanicznym ścieraniu zewnętrznej warstwy skóry. Innymi metodami leczenia są laseroterapia oraz stosowanie preparatów odbarwiających w połączeniu z tretynoiną (pochodną witaminy A) lub kwasem tranksemowym [2-4].  

Jedną z najnowszych metod stosowanych w terapii ostudy jest miejscowe mikronakłuwanie skóry z wykorzystaniem preparatów zawierających kwas tranksemowy, witaminę C, osocze bogatopłytkowe, hydrochinon i sera o działaniu depigmentacyjnym. Kuracja daje widoczne efekty już po 8 tygodniach, gdy zabiegi są wykonywane co 2 tygodnie. Co istotne, zastosowanie tej metody nie wiąże się z występowaniem poważnych działań niepożądanych. Mogą pojawić się jedynie przejściowe dolegliwości, takie jak pieczenie, świąd i rumień [3].   

Dodatkowo zaleca się stosowanie specjalnych kremów i maści zawierających hydrochinon i kwas kojowy (rozjaśniają przebarwienia), kwas azaleinowy (blokuje syntezę melaniny) oraz retinoidy (pobudzają wzrost komórek nabłonkowych) [2, 4]. 

Jak przeciwdziałać powstawaniu ostudy? 

Przebarwienia pigmentacyjne mają tendencję do nawracania, stąd istotna jest odpowiednia profilaktyka.  

Aby uniknąć wystąpienia ostudy, przede wszystkim należy ograniczyć przebywanie na słońcu.  

Poza tym kluczowym elementem jest stosowanie preparatów o wysokim stopniu ochrony przeciw promieniowaniu UVA i UVB (SPF 50+), niezależnie od pory roku i pogody. Zmiany pigmentacyjne mogą również być indukowane pod wpływem sztucznego promieniowania (np. jarzeniówek), dlatego zaleca się stosowanie fotoprotekcji na co dzień, nie tylko w czasie ekspozycji na słońce. Taka profilaktyka jest szczególnie ważna u kobiet stosujących hormonalną terapię zastępczą i będących w ciąży. Ponadto, jeśli jest taka możliwość, zaleca się odstawienie leków światłouczulających [1, 2].  

Ostuda może negatywnie wpłynąć na samopoczucie osoby, u której się pojawiła. Warto zatem mieć świadomość, że istnieją skuteczne metody jej leczenia. W związku z tym, że melasma ma tendencję do nawracania, najważniejszą metodą profilaktyczną jest fotoprotekcja, która pomoże ograniczyć negatywny wpływ promieniowania UV na skórę. 

Przeczytaj również:
Przebarwienia słoneczne – jak skutecznie walczyć z przebarwieniami posłonecznymi?