Plastry transdermalne – na czym polega ich działanie?

Wady i zalety plastrów transdermalnych 

Substancja lecznicza z plastra uwalnia się bezpośrednio do krwiobiegu (z pominięciem układu pokarmowego). Powoduje to szereg zalet: 

• brak negatywnego efektu na układ pokarmowy; 
• brak efektu rozkładu substancji leczniczej w poszczególnych częściach układu pokarmowego; 
• brak wahania w stężeniu substancji aktywnej (jak po wielokrotnym doustnym podawaniu leku); 
• redukcja działań niepożądanych wielu substancji; 
• ułatwione leczenie chorób przewlekłych – chory nie musi pamiętać o dawkowaniu tabletek (często nawet kilka razy na dobę); 
• możliwe zmniejszenie dawki podawanego leku, ponieważ nie występuje efekt rozkładu substancji aktywnej. 

Plastry nie są jednak idealnym rozwiązaniem dla leczenia wszystkich jednostek chorobowych. Istnieją liczne ograniczenia, a w związku z tym tylko niektóre substancje lecznicze mogą być umieszczone w tej formie. Plastrów możemy używać wyłącznie na zdrową, nieuszkodzoną skórę.

Charakterystyka plastrów transdermalnych 

Transdermalne systemy terapeutyczne to wielowarstwowe, cienkie plastry o powierzchni 5-20 cm². Zawierają zwykle jedną lub dwie substancje lecznicze uwalniające się bezpośrednio przez skórę. Ilość uwolnionej substancji leczniczej w jednostce czasu zależy od powierzchni plastra. Dawka leku zawarta w systemie może znacznie przewyższać pożądaną ilość uwolnionej substancji. Dla przykładu – w plastrze, który ma za zadanie przez 4 dni uwalniać estradiol, łączna ilość tego hormonu może być kilkadziesiąt razy wyższa niż zaplanowana ilość uwolniona w 4 dni. Pacjent mimo wszystko powinien wymienić plaster na nowy, by zachować stałą szybkość uwalniania leku. Pamiętajmy zatem, iż systemy te charakteryzujemy nie łączną dawką, a ilością uwolnionej substancji w danym czasie. 

Oprócz zbiornika z substancją leczniczą, w skład plastra wchodzą także inne warstwy, takie jak: 

• zewnętrzna warstwa zabezpieczająca, 
• warstwa adhezyjna, 
• warstwa zabezpieczająca powierzchnię adhezyjną – tę warstwę odklejamy na chwilę przed naklejeniem plastra na skórę. 

Powierzchnia uwalniania leku musi odznaczać się dobrym przyleganiem do skóry, natomiast zewnętrzna warstwa zabezpieczająca jest nieprzepuszczalna dla substancji leczniczej i wody. Zbiornik z lekiem ma najczęściej charakter matrycowy. Systemy transdermalne pakowane są pojedynczo, w szczelnie zamkniętych saszetkach. 

Jakie leki podajemy w postaci plastrów? 

• Skopolamina – pierwszy lek podawany za pomocą plastrów, produkowany w Stanach Zjednoczonych już w ubiegłym wieku, stosowany w zapobieganiu choroby lokomocyjnej; 
• Leki hormonalne (estradiol, noretisteron, testosteron, etynyloestradiol z norelgestrominem) – stosowane jako hormonalna terapia zastępcza, a także jako antykoncepcja; 
• Nitrogliceryna – w plastrach uwalniających substancję przez 12-16 godzin. Stosowana w chorobie wieńcowej; 
• Buprenorfina i fentanyl – silne leki opioidowe stosowane w postaci plastrów w celu łagodzenia objawów bólowych; 
• Nikotyna – bardzo popularne plastry stosowane w leczeniu uzależnienia od papierosów; 
• Klonidyna – plastry kontrolujące ciśnienie krwi w chorobie nadciśnieniowej serca; 
• Metylofenidat – stosowany w leczeniu choroby ADHD; 
• Rywastygmina – stosowana w leczeniu choroby Alzheimera. 

Na co należy zwrócić szczególną uwagę podczas stosowania systemów transdermalnych? 

Stosuj plastry zawsze na czystą, suchą, nieowłosioną, nieuszkodzoną skórę bez zmian chorobowych i podrażnień. Unikaj naklejania plastrów w miejscach narażonych na ucisk – może to spowodować niekontrolowane uwolnienie zbyt dużej dawki leku lub odklejenie się plastra. Systemy naklejaj na skórę ramion, klatki piersiowej lub na pośladki. Systemów z hormonami nigdy nie naklejaj na piersiach. 

Pamiętaj, by przechowywać plastry wyłącznie w oryginalnych opakowaniach, a saszetkę z plastrem odkleić na chwilę przed założeniem systemu. Zachowaj szczególną ostrożność podczas otwierania saszetki – niebezpieczne jest użycie nożyczek, gdyż istnieje ryzyko rozcięcia plastra. Folię zabezpieczającą usuń delikatnie, bez dotykania powierzchni wewnętrznej. Plaster naklej na skórę powoli i dokładnie, bez użycia dużej siły. 

Jeżeli lekarz nie zalecił innego postępowania, nie dziel plastrów. Pojedynczy plaster używaj przez liczbę dni określoną na opakowaniu lub w ulotce – niedozwolone jest używanie plastra po przekroczeniu czasu. Jeżeli plaster odklei się przypadkowo od skóry, możesz go ponownie nakleić. Nowy plaster natomiast zaleca się naklejać w inne miejsce niż poprzedni – zapobiega to maceracji naskórka. 

Utylizując zużyte plastry, pamiętaj o sklejeniu ich „do siebie”. Zapobiegnie to omyłkowemu naklejeniu plastra przez osoby postronne. 

Przeczytaj również:
Paracetamol – czy może być niebezpieczny?